İstanbul’a onlarca önemli yapı kazandıran İtalyan Mimar D’Aronco’nun çizim ve resimleri İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde sergileniyor.

Osmanlı mimarlığının bir dönemine ve 20. yüzyıl başı İstanbul’una damgasını vuran İtalyan mimar Raimondo D’Aronco, bir asır sonra yeniden İstanbul’da. Ünlü mimarın özgün çizim, karakalem ve suluboya çalışmalarıyla, kitaplığından oluşan ‘Osmanlı Mimarı D’Aronco 1893-1909 İstanbul Projeleri’ adlı sergi, geçtiğimiz hafta Suna İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde açıldı. Sergilenen çizimler arasında, D’Aronco’nun en ünlü eserlerinden, ‘Kaybolan Cami’ olarak bilinen Karaköy Mescidi’nin planı da yer alıyor. Karaköy Meydanı’nı bir biblo gibi süsleyen bu şirin mescit, 1959 yılında meydan düzenlemesi bahane edilerek ve hiç gereği olmadığı halde yıkılmıştı. D’Aronco’nun İstanbul’daki en başarılı eserleri arasında gösterilen mescidin taşları, Kınalıada’ya monte edilmek üzere tek tek numaralanmış, ancak daha sonra kaybolmuştu. Tarih yağmasına örnek olarak gösterilen Karaköy Mescidi’nin D’Aronco’nun imzasını taşıyan çizimlerinin tamamı, İtalya’nın Udine Belediyesi’nde bulunuyor. Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür Sanat İşletmesi Genel Müdürü Özalp Birol, istenildiği takdirde bu çizimlerden yararlanılarak Karaköy Mescidi’nin yeniden inşa edilebileceğini söylüyor. Serginin küratörlüğünü üstlenen İtalyan profesör Diana Barillari mescidin yeniden yapılması istendiği takdirde planlarını seve seve vereceklerini belirtiyor. Sanat tarihçisi Prof. Dr. Semavi Eyice de bu konuda “Karaköy Mescidi çok enteresan ve önemli bir eser. Eğer tekrar yapılabilecekse çok güzel olur. Menderes zamanında Kınalıada’da cami olmadığı için Karaköy Mescidi, Kınalıada’ya taşındı. Ama mescidi taşıyan geminin battığı ve mescidin bundan dolayı inşa edilemediği söylentileri mevcut.” diyor.

İtalyan mimar Raimondo D’Aronco, İtalyan hükümeti tarafından Osmanlı Ulusal Sergisi’nin tasarımını yapmak üzere İstanbul’a gönderilir. Şehri yerle bir eden şiddetli 1894 depremi, serginin sonu ve mimarın Osmanlı hükümetinden alacağı sayısız siparişin de başlangıcı olur. D’Aronco, depremden sonra II. Abdülhamit’in verdiği görev üzerine İstanbul’daki birçok önemli eserin onarımında görev alır. Avrupa’nın uluslararası ‘Art Nouveau’ hareketine katılan ve İslam-Osmanlı sanatı üzerine düşünceleriyle bu harekete katkıda bulunan D’Aronco’nun Osmanlı eserleri arasında, Ayasofya Camii I. Mahmud şadırvan restorasyonundan, Mimar Sinan’ın eseri Mihrimah Sultan Camii restorasyonuna, Süleymaniye ve Davud Paşa Camii çeşme planlarından, Üsküdar Gülnuş Emetullah Türbesi restrorasyonuna kadar, İstanbul’dan Şam’a oradan Medine’ye uzanan birçok plan ve proje çalışmaları bulunuyor. Hicaz-Mekke telgraf hattı projesini kutlamak için D’Aronco’nun tasarımını yaptığı sütun, halen Şam’da Şehitler Meydanı’nda yer alıyor ve üzerinde Yıldız Hamidiye Camii’nin minyatürü bulunuyor.

İtalyan mimarın İstanbul’daki eserleri ise uzun bir liste oluşturuyor. Şazeli Tarikatı’nın şeyhi, II. Abdülhamit’in manevi rehberi Beşiktaş’taki Şeyh Zafir Külliyesi’nin tasarımı, Kapalıçarşı restorasyonu, Serasker Rıza Paşa Konağı, II. Abdülhamit’in terzisi Hollandalı Botter için yapılan Botter Apartmanı ve sultanın askerî danışmanı Mehmed Şakir için dövme demirden yapılan Fatih Camii haziresindeki mezar da D’Aronco’nun imzasını taşıyor. Botter Apartmanı, İstanbul’da Art Nouveau etkisi taşıyan ilk eser. Arnavutköy’de Memduh Paşa Yalısı, Şişli Hamidiye Hastanesi saat kulesi, Kireçburnu’nda Cemil Bey evi, Tarabya’da İtalyan Büyükelçiliği binası, Tarabya’daki İtalyan Büyükelçiliği, Nişantaşı’nda karakol binası, Taksim, Pera, Pangaltı ve Galata kadastro röleveleri çalışmaları en çok bilinen eserleri arasında. Son dönemlerinde bademcik iltihabına iyi gelecek bir iklim arayışı içinde Sanremo’ya taşınan ve 1932’de burada ölen D’Aronco’nun eserleri, 15 Kasım’a kadar İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde gezilebilir. (0 212 334 99 00)