İsa'dan önce 6. yüzyıl başında yapılan ve İsa'dan sonra 200'lü yıllarda Romalılar döneminde yeniden inşa edilen Athena Tapınağı'nın gün ışığına çıkması halinde Türkiye dünyanın sayılı tarihi değerlerinden birine kavuşurken, İzmir de kültür turizminin önemli merkezlerinden biri haline gelecek. Phokaia Kazı Başkanı Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ömer Özyiğit, çalışmalarda kalıntılarını buldukları Athena Tapınağı'nın üzerine inşaa edilen bir ortaokulun altında kaldığını belirterek, 'Cemil Midilli İlköğretim Okulu'nun ve basketbol sahasının yıkılarak tapınağın ortaya çıkartılması gerekiyor' şeklinde konuştu.
Okul Taşınabilir
Athena Tapınağı'nın tarihe ışık tutacağını belirten Prof. Dr. Özyiğit, bölgede bugüne kadar Pers ve İon dönemlerine ait önemli kalıntıların gün ışığına çıkartıldığına dikkat çekti. Okulun başka bir yere taşınabileceğini anlatan Özyiğit, 'Sütunlar ve Foça taşı ile Athena tapınağının bir bölümü burada inşaa edilebilir. Bunun için hazırladığımız projeye yerel yönetimler ile Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın ilgisini bekliyoruz. Projemize göre bahçenin altında bulunan tapınak kalıntılarını ortaya çıkaracağız. Duvarlarını aslına uygun yükseltip, üzerine Athena Tapınağı'nı oturtacağız. Hemen yanıbaşındaki lise binasını ise müze haline getirip Foça'da çıkan eserleri tüm dünya insanlarının ziyaretine sunacağız' dedi. Prof. Özyiğit, kente ait Herodot duvarlarının küçük bir bölümünü de ortaya çıkardıklarını belirterek, şöyle devam etti:
Athena'nın Bekçileri
'Ancak bu yeterli değil, Phokaia'yı çevreleyen bu duvarlar 7 ile 15 metrelik derinlikte toprak altında bulunuyor. Bu duvarların en azından algılanabilecek uzunlukta bir bölümünü ortaya çıkarıp, kapsadığı alanı da kültürel bir düzenleme ile ziyarete açmak istiyoruz. Ayrıca kent giriş kapısında Persler ile İonların savaştığını gösteren Pers okları da bulduk' diye konuştu.
Bölgede yapılan kazı çalışmalarında Athena Tapınağı'nın giriş kapısına konulan ve tapınağı koruduğuna inanılan 'Grifon' adı verilen yaratıkların heykellerinin de bulunduğunu anlatan Prof. Özyiğit, 'Grifonların resimleri Foça'daki kazılarda ortaya çıkarılan sikkelerde de var. 1, 5 metre yüksekliğinde kartal başlı at veya eşek kulaklı bu yaratıklar Athena Tapınağı'nın bekçileriydi. Grifonlar dünya tarihinde ilk defa bu kazılarda ortaya çıktı' dedi.
En Büyük Sütun Başlığı
İon'ların Ege'deki 12 kentinin en gelişmiş olanı Phokaia. Foça'nın tarihi 5 bin yıl öncesine kadar uzanıyor. Dünyanın en eski İon başlığı, en eski tiyatrosu ve en eski demir atölyesi Foça kazılarında bulundu. Yine dünyanın en büyük İon sutün başlığı da burada ortaya çıktı. Uzmanlar, bu bölge turizme kazandırıldığı takdirde Türkiye ve İzmir açısından muhteşem bir tanıtım olacağı görüşünde birleşiyor.