2004'te 'teşvik dışı' kalan Samsun, daha sonra sisteme dahil edilen 13 il arasına girmek istiyor. Ancak Erdoğan, 'Yoksulluk gömleği giymeyin' diyor. Şimdi Samsun'da yoksulluk gömleği yerine gerçek yoksulluk var.
Karadeniz'in kalbinde yer alan Samsun, teşvik kapsamı dışında bırakılmasının bedelini işsizlik ve yoksullukla ödüyor. Teşvikli illerin yeşil, teşviksiz illerin ise kırmızı olarak gösterildiği haritada etrafı teşvikli illerle kuşatılan tek kent olan Samsun'da 36 sivil toplum kuruluşunun mücadelesi de hiçbir işe yaramamış. 2004'te belirlenen 36 teşvikli il arasına giremeyen Samsun halkı, yeni illerin listeye ekleneceğini öğrenince mücadeleyi bilimsel rakamlarla destekledi ve hükümete 'Neden teşvik istediklerine' dair bir rapor sundu.
Bu raporda, Samsun'un 1680 dolar olarak görünen GSMH'sının yanlış olduğu ifade edilerek, "Suat Uğurlu, Hasan Uğurlu, Altınkaya ve Derbent'in geliri Ankara'ya aktarılmaktadır. Bunun düzeltilmesi durumunda Samsun'un gerçek gelirinin 1435 dolara inmektedir. Samsun, limanı, havalimanı, karayolu, demiryolu olan bir kent olarak gelişmeye uygundur. Bizi kapsam dışında bırakmayın" denildi.
İkinci sürpriz karar
36 ile eklenen 13 il arasına gireceğine kesin gözüyle bakılan Samsun'u ikinci ve daha kötü bir sürpriz beklemektedir. Çünkü, baraj geliri nedeniyle itirazda bulunan Elazığ ve Kahramanmaraş da teşvik kapsamına girmiştir. Hükümet bununla da kalmamış, Başbakan Erdoğan'ın memleketi Rize ve Trabzon'u da teşvikli illerin arasına sıkıştırmıştır. Bu gelişmelerin üzerine Samsun'a gelen Başbakan Erdoğan, sitem eden Samsunlulara, "Neden yoksulluk gömleği giymek istiyorsunuz. Teşvik yoksulluktur. Samsun'a yoksulluk elbisesi yakışmaz. Hedefiniz kalkınma ve yatırım olmalıdır" dedi. Ancak, Samsun'a üç yılda hatırı sayılır tek bir fabrika bile kurulmadı. Kentin işadamları ise yeni yatırımları için teşvikli bölgelere gitmenin hazırlığını yapıyor.
Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Adnan Sakoğlu, Samsun'un her zaman olduğu gibi yine haksız rekabetin içine sokulduğunu söylüyor ve Erdoğan'ı bugün gelinen nokta için 2003 yılında uyardığını dile getiriyor. Samsun'un coğrafi konumu, altyapısı ve yatırım alanları bakımından büyük potansiyeli olduğunu vurgulayan Sakoğlu şunları söylüyor:
"Endişelerimizin gerçekleştiğini üzüntüyle görmekteyiz. Teşvikten yararlansaydı, önemli miktarda yatırım olurdu. Ancak daha önce kurulan işletmeleri kapsamadığı için haksız rekabet yaratılacaktı."
Karadeniz'de yerleşim birimlerinin birbirine yakın olduğunu kaydeden Adnan Sakoğlu, komşu ilçelerin gelişmişlik sıralamasıyla ilgili ilginç verileri sıralıyor:
"Kıyı illerinin ekonomik durumları birbirinden pek de farklı değildir. Nitekim DPT tarafından 2003 yılında açıklanan illerin gelişmişlik sıralaması araştırmasına göre teşvik kapsamına alınan illerden Sinop'un Gerze ilçesiyle Samsun'un Yakakent ilçesi birbirine sınırdır. Ancak Gerze ilçesi sosyo-ekonomik gelişmiş sıralamasında 423., teşvik dışı kalan Yakakent 581. sıradadır. Yine aynı şekilde teşvik kapsamında olan Ordu ilinin Ünye ilçesi aynı araştırmada 244. sıra iken ona 20 km mesafede olan terme ilçemiz 436. sırada bulunmaktadır."
Herkes 'cazibe'yi bekliyor
Samsun'un her şeye rağmen gelişmeye uygun olduğunu da sözlerine ekleyen Sakoğlu, "Hem coğrafi ve stratejik konumu hem de ekonomik ve sosyal yönüyle Karadeniz Bölgesi'nin en önemli ili Samsun'dur. Coğrafi konumu itibarıyla bölgenin Rusya Federasyonu, Kafkaslar ve Orta Asya'ya açılan kapısıdır. Öte yandan Samsun DPT'nin 9. kalkınma planında cazibe merkezi 12 il arasında gösterilmektedir. AB'nin 2007'de Türkiye'ye vereceği 600 milyon avroluk hibenin bu illerde kullanılacak olması 'cazibe merkez'i iller avantajlarını ortaya koymaktadır. Samsun ekonomisine ivme kazandıracak bir başka çalışma ise Samsun Rafinerisi projesidir. Bu gerçekleştiği takdirde Samsun sanayisi için yeni bir ufuk açılacak. Bunlar yan yana geldiğinde Samsun'un geleceği parlak görünüyor" diye sözlerini tamamlıyor.
15 bin kişilik tersaneye 10 bin YTL kaynak
Samsun Sanayi ve İşadamları Derneği Başkanı Celil Kurada, bir yatırımcının Ordu, bir yatırımcının ise Merzifon'a gitme hazırlığı içinde olduğunu belirterek, Samsun'un neden teşvik kapsamına alınmadığının açıklanmasını istiyor. Başbakan Erdoğan'ın, 'İkinci sınıf vatandaş mı olmak istiyorsunuz?' sözlerini hatırlatan Kurada şunları söylüyor: "Teşvik kapsamına alınan iller ikinci sınıf mı oldu. Bizim milletvekillerimizin neden sesi çıkmadı. Şimdi Trabzon ve Rize çok mu küçük düştü? İstihdamı çözmeden hiçbir şeyi çözemezsiniz. Samsun'a tersane yapılacağı sözü verildi. Bu tersanede sözde 15 bin kişi çalışacaktı. Fakat 2007 için 10 bin YTL ödenek ayırdılar. Aslında biz bunun 70 milyon YTL olacağını bekliyorduk. 10 bin YTL ödenek ayırmak Samsunla dalga geçmekten öte nedir açıklasınlar."
Ordu'nun teşviki var yatırımı yok
Teşvikli iller arasında yer alan Ordu da komşusu Samsun gibi yatırıma hasret kalan kentlerden birisi. Aralarındaki tek fark ise birinin teşvikli birinin teşviksiz olması. Ordu Ticaret ve sanayi Odası Başkanı Ömer Aydın, kentin en büyük sorununun altyapı eksikliği olduğunu belirterek, kısa fakat durumu özetleyen açıklamalarda bulunuyor. İşin doğrusu, fazla konuşmanın çok anlamı yok. Mevcut teşvik sisteminde bir yatırımcı için bölgenin yatırıma uygunluğunun çok önem taşıdığını kaydeden Aydın, şunları söylüyor:
"Fiziki ve sosyal altyapıyı yoksa o bölgeye teşvik yağdırsanız da bir işe yaramaz. Hele Düzce, Afyon gibi hazır olan bölgeler varken yatırımcı neden Ordu'ya gelsin. Bir tercih nedeni olmalı. Nasılsa teşvikler eşit. Gümüşhane, Ordu, Giresun gibi iller teşvikten faydalanamadı. Giresun'a da, Trabzon'a da aynısını veriyorsunuz. Bu durumda siz nereye gidersiniz? Çünkü yatırımcı duygusal değildir. Kar yağınca yolu kapanan Bayburt yatırımcı çeker mi? Havaalanlarına, limanlara uzaklaştıkça yatırımın cazibesi azalıyor. Örneğin çikolata fabrikası kuracak bir yatırımcı 5 liraya buradaya kuracağına 6 liraya istanbula kuruyor. Bardağını alıyor orada dolduruyor. Doğıu illeri de bundan nasibini alamadı. Bu işin doğrusu; bölgelerin yatırıma öncelikli yerlerinin tespit edilmesi gerekir. Telefonla aradılar deniz kenarında yer aradılar. Biz de olmadığını söyledik. Deniz kenarında yer bulamayınca yatırımcı da gelmedi."
Vazgeçmezlerse siftah yapılacak
'Yatırımcı gelir' umuduyla Ordu'da oluşturulan organize sanayi bölgesinin Müdürü Olgun Topkaya, teşvikten yararlanan yeni yatırımcı gelmediğini belirtiyor. Ancak Ordulu İki firmaya yer tahsisi yaptıklarını söylüyor. Topkaya, "Yer tahsis ettiğimiz iki firma var. Bunlardan birisi Ordulu beş mobilyacının buraya gelip oluşturdukları Orpan A.Ş., bu arkadaşlarımız modüler mobilya üretmeyi planlıyor. Diğer firma da mobilya üretimi işine girmek istiyor. Eğer bu yatırımlar gerçekleşirse toplamda 150 kişiye istihdam sağlanmış olur" diyerek Ordu'nun '5084 kapısı'ndan eli boş döndüğünü anlatıyor.