Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri Projesi kapsamında Marmara Bölgesi'nde yapılan çalışmalarda Doğu Roma (Bizans) dönemine ait 431 eser tespit edildi.
Proje Koordinatörü Oğuz Tanındı, yaklaşık 14 yıl önce başlatılan projenin, tüm Türkiye genelinde devam ettiğini kaydetti.
Tanındı, Marmara'da 18 kişilik bir ekip tarafından yürütülen çalışmaların tamamlandığını ve bölgedeki Doğu Roma dönemine ait eserlerin envanterine ilişkin sonuçların bir klasör halinde yayımlandığını belirtti:
''Marmara bölgesinde, 330-1453 yılları arasında, 11 yüzyıllık bir medeniyete ait 431 adet yapı veya yapı kalıntısı tespit edildi.
Bu yapıların büyük bir kısmı bugün artık yok. Bunlar da çeşitli yayınlardan tespit edildi. Bu bilgilerden yola çıkarak arazide bu yapıların durumunu denetleyeceğiz.''
431 eserden 247'si İstanbul'da
Tanındı, Balıkesir, Bursa, Çanakkale ve Edirne gibi bölge illerinin tamamını kapsayan araştırmada belirlenen ve aralarında saray, kilise, vaftizhane gibi yapıların da bulunduğu 431 eserden 247'sinin İstanbul'da yer aldığını kaydetti.
''Eserlerin bir kısmı toprak altında ya da yeni yapıların altında kalmış, bir kısmı da zamanla yok olmuş, ayakta kalanlar da bugün ciddi tehdit altında'' diyen Tanındı, önümüzdeki dönemde yapılacak arazi çalışmaları sonucu tahribatın boyutunun tam olarak ortaya çıkacağını belirtti.
138 kelimelik 'Bizans Sözlüğü'
Tanındı, Ege Yayınları tarafından basılan klasörde, bu eserlerle ilgili ayrıntılı bilgi ve çizimlere, eserlerin bulunduğu bölgelerle ilgili haritalarla 138 kelimelik küçük bir 'Bizans Sözlüğü'ne de yer verildiğini söyledi.
Projenin diğer bölgelerde de sürdüğünü belirten Tanındı, ''Bütün amacımız eski çağlardan günümüze elimizde ne var, ne yok herkes bilsin. Kaybolan eserlerin ne olduğunu da ortaya çıkarmak istiyoruz'' dedi.
TAY Marmara Koordinatörü Engin Akyürek, 395 yılında I. Thedosius'un ölümüyle Roma İmparatorluğu'nun resmen Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldığını belirterek, aynı yıl Hristiyanlığı resmi din olarak kabul eden Doğu Roma İmparatorluğu'nun, başkenti 'Konstantinopolis'olmak üzere varlığını 1453 yılına kadar sürdürdüğünü kaydetti.
Akyürek, ''Modern tarihçilerin 'Bizans' olarak adlandırdığı uygarlık, işte bu, Doğu'da süren Roma İmparatorluğu'dur" dedi.
Bizans ile Anadolu'daki Türk kültürü arasında etkileşim
Bizans'ın kültürel mirasının, bugün Türkiye'nin tarihsel zenginliğinin en önemli parçalarından birini oluşturduğunu dile getiren Akyürek, ''Bizans uygarlığının materyal kültür kalıntıları nicelik olarak Osmanlı uygarlığının eserlerinden sonra ikinci sırada bulunmaktadır. Bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Bizans Dönemi kalıntıları, dünyanın geri kalan kısmındaki kalıntıların toplamından daha fazladır. Bizans kültürü ile Anadolu'daki Türk kültürü arasında bugün bildiğimizin çok ötesinde bir etkileşim vardır ve bu alan incelenmeyi beklemektedir'' dedi.
İstanbul'un önemi
Akyürek, çalışmalarda İstanbul'un önemine de değindi: ''Envanter konumuz olan mimarlık açısından baktığımızda, nitelik ve nicelik olarak en fazla yapının bugün İstanbul'da bulunduğunu görmekteyiz. Elinizdeki bu envanter klasöründe 250'ye yakın yapı, İstanbul ve yakın çevresinde yer almaktadır.
Birçok araştırmacıya göre ise, İstanbul ilindeki Bizans yapılarının ancak yüzde 10'u günümüze ulaşabilmiştir. Bu oran, Anadolu'da çok daha düşüktür. Bizans'ın elinden son çıkan topraklar başkent ve Marmara bölgesindeki yakın çevresi olduğu için, bu bölge yapı tiplerinin çeşitliliği açısından da çok zengindir.
Bugün İstanbul'da bütün Bizans mimarlık tarihi boyunca kullanılmış olan yapı tiplerinin neredeyse hepsinden en az bir örneği bulabilmek mümkündür. Bu yapıların bir kısmı bugün müze, cami, açık arkeoloji parkı gibi çeşitli işlevlerle kullanılmakta, bir kısmı ise iyi ya da kötü belgelenmiş olarak, ya da adından başka hiçbir iz bırakmadan yakın tarihimizde yok edilmişlerdir.''