Kalcılar Han, Kapalıçarşı'nın Mahmutpaşa Kapısı'nın hemen bitişiğindedir. Çok eskilerde Anadolu'dan Kapalıçarşı'ya alışverişe gelenler hanın alt katına atlarını bağlar, üst katlarındaki odalarda kalırlarmış. Bunun için hanın ismi "Kalıcılar Hanı" iken, sonraları bu han "Kalcılar Han/Kaklılar Han" diye anılır olmuş.

Kalcılar Han'ın alt katında, atların bağlandığı bölmelerde şimdilerde İstanbul'un en ünlü gümüş eşya satıcılarının dükkânları var. Gümüş eşya almak isteyen yerli ve yabancılar bu dükkânlara gelir.

Üst kattaki küçük han odalarının her biri gümüş işleyen sanatçıların atölyeleridir. Bu sanatçılar genelde kakma yapar. Kakma sanatı, çelik kalem ve çekiç ile gümüşün üzerine kabartma desenler yapma sanatıdır.

Yıllar önce üst kattaki atölyelerde yüz dolayında sanatçı kakma işi yaparken, şimdilerde sanatçı sayısı otuza inmiş. Onların da sadece on beşi kakma yapıyor.

El sanatı para etmiyor
Kakma, deneyim isteyen zahmetli bir sanat kolu. Küçük kabartmalı bir gümüş su sürahisinin kakması için ortalama 1200 çekiç vuruluyor. Bu iş yaklaşık dört günde tamamlanabiliyor.

Kalcılar Han'ın üst katındaki gümüş sanatçılarının çoğu Ermeni asıllı sanatçılar. Bunların en yaşlılarından Haturyun Helvacıoğlu'nun oğlu Mıgır benim dostum. Şimdilerde babasının küçücük atölyesinde Mayk Duman ve gümüşçülerin "Churchill" diye tanıdığı Sertak Şişeciyan ile birlikte kakma sanatını yaşatıyor.

Kalcılar Han'ın 500 yıllık yapısının dökülen hali bile insanı büyülüyor. Hanın her bölümünün mülkiyeti bir başka şahsa ait. Atölyeler ve dükkânlar kirayla kullanılıyor.

Üst kattaki atölye sahipleri dertli. Sağlığa zararlı olduğu gerekçesiyle gümüş ve altın atölyelerinin Atatürk Havalimanı yakınında Yenibosna'da inşaatı tamamlanan Kuyumcukent'e taşınması isteniyormuş. Kuyumcukent'in atölye blokunda 1.545 atölye var.

Kira yükü ağır
Kalcılar Han'daki gümüşçüler diyor ki, "Kapalıçarşı çevresindeki hanlarda aylık atölye kirası 400 YTL. Kuyumcukent gibi modern binalarda aylık kira 3 bin dolar, aylık güvenlik ve ortak giderlere katılım aidatı 500 YTL. Bu sanatı yaparak bu parayı çıkarmak imkânsız. Kaldı ki, yerli ve yabancı turist için Kapalıçarşı uğrak yeri ve bu sanatın tarihi yapı içinde sürdürülmesi turistler için daha ilgi çekici oluyor."

Gümüşün kilosu şimdilerde 550 YTL dolayında. Bir kilo gümüş bu atölyelerde işlenerek şekillendirildiğinde, düz işlerde üzerine 300 YTL, kakmalı işlerde 500 YTL emek yükü biniyor. Açık anlatımıyla gümüş sanatçıları çok düşük el emeği payıyla çalışıyor. Bunun için de gençler bu sanatı öğrenmeye ve sürdürmeye yanaşmıyor.

Kalcılar Han'da çay içtim. Mahmutpaşa'ya kadar gelmişken Subaşı'nda yemek yememek olur mu? İstanbul'un en eski esnaf lokantası olan Subaşı'nda Kapalıçarşı esnafıyla paylaştığım masada sohbeti katık ederek nohutlu pilav, cacık ve musakkayla karnımı doyurdum. Seçim sonunda piyasada nelerin olup bittiğini öğrendim.

Vakit bulursanız siz de Kalcılar Han'a uğrayınız. Tarihi doku içinde çalışan sanatçıları görünüz. Bu arada Subaşı'nda da bir şeyler yersiniz. Hem lezzetli hem ucuz.