Fatih'teki tarihi Darüşşafaka Lisesi'nin binası yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya. 1994 yılında 10 milyon dolara Ziraat Bankası'na satılan ve bu süre zarfında tadilat görmeyen binada çökmeler meydana gelmeye başladı.
Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk "Halk Mektebi" olarak 1860 yılında Yusuf Ziya Paşa tarafından kurulan Darüşşafaka binası yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya. Darüşşafaka'nın tarihi binasını 1994 yılında Bankacılık Okulu yapmak üzere 10 milyon dolara Ziraat Bankası satın aldı. Ancak aradan geçen 12 yılda okul yapılmayan ve tadilat görmeyen bina, çatıdaki çökmeler nedeniyle su almaya başladı. Dış cephede ise çatlaklar oluştu. “Rutubet, çatı çökmeleri, çürümeler ve daha birçok etkenle her gün bir parça daha yok olan yapıyla birlikte geçmişimizi yitiriyoruz” diyen Türk Eğitim Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi ve Darüşşafaka Derneği'nin iki dönem başkanlığını yürüten okulun eski mezunlarından Davut Ökütçü, binanın Kültür Bakanlığı'na devredilmesi gerektiğini söylüyor. Bu arada, Ziraat Bankası'nın binayı satılığa çıkardığı ancak yıkılmaya yüz tutmuş yapıya alıcı çıkmadığı belirtiliyor.
Dolmabahçe Sarayı mimarı Balyan Efendi'nin projesini çizdiği, kalfası Ohannes Usta'nın planlarını hazırladığı Fatih'teki tarihi Darüşşafaka binası, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk "Halk Mektebi" olarak biliniyor. Yapı 1860 yılında Yusuf Ziya Paşa tarafından kuruldu. Kimsesiz ve yoksul çocuklara eğitim imkânı sağlamak üzere kurulan Darüşşafaka’da, kız ve erkek çocuklara aynı binada eğitim vermek istendiyse de dönemin şartları göz önüne alınarak bu uygulamadan vazgeçilmiş. Bina, simetrik bir yapıda, iki girişli ve beş katlı olarak inşa edilmiş. Lise düzeyinde eğitim veren okul, doksanlı yıllara kadar Fatih’teki bu tarihi binayı kullandı.
Bina su almaya başladı
Darüşşafaka Lisesi 1993-1994 öğretim yılında Maslak'taki 80 bin metrekarelik yeni binasına taşındı. Maddi ihtiyaçlar nedeniyle Darüşşafaka'nın tarihi binası Bankacılık Okulu yapılmak üzere 1994 yılında Darüşşafaka'nın eski mezunlarından Coşkun Ulusoy yönetimindeki Ziraat Bankası'na satıldı. 10 milyon dolara Ziraat Bankası'na devredilen yapı, Ulusoy'un görevden ayrılması üzerine kaderine terk edildi. On iki yıllık süre boyunca onarımdan geçirilmeyen bina, çatıdaki çökmelerden dolayı su almaya başladı. Dış cephede ise çatlaklar oluştu. Tarihi yapı üzerindeki tahribat sadece çatıyla sınırlı değil. Binanın içerisinde kimi bölümler şimdiden çökmüş durumda.
Türk Eğitim Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi ve Darüşşafaka Derneği'nin iki dönem başkanlığını yürüten okulun eski mezunlarından Davut Ökütçü, İstanbul’un Fatih-Çarşamba bölgesindeki tarikatların öğrenciler üzerinde kurduğu baskılar ve bina kapasitesindeki yetersizlik sonucunda taşınma kararı aldıklarını söylüyor. Ökütçü, yapının acilen Kültür Bakanlığı'na devredilmesi gerektiği görüşünde. Binanın müze ya da üniversite olarak değerlendirilebileceğini söyleyen Ökütçü, Fatih'te kurulacak bir üniversitenin bölgenin geleceğine de katkıda bulunacağını vurguluyor. Ökütçü, “Rutubet, çatı çökmeleri, çürümeler ve daha birçok etkenle her gün bir parça daha yok olan yapıyla birlikte geçmişimizi yitiriyoruz” diyor. Fatih'teki tarihi binanın haricinde 70'li yıllarda araziye eklenen L şeklinde inşa edilmiş kız öğrenci binası ile karma eğitim veren bir başka yapı daha bulunuyor.
10 milyon dolarlık bina
Ziraat Bankası, bankacılık okulu yapma hayaliyle 10 milyon dolara satın aldığı tarihi binayı şimdi elden çıkarmaya çalışıyor. Ancak yıkılmaya yüz tutmuş binaya alıcı çıkmıyor. Ziraat Bankası yönetiminin istediği yüksek fiyat nedeniyle yapının bir türlü satılamadığı iddia ediliyor. Binayı satışa çıkardıklarını doğrulayan Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı Recep Türkay, fiyatın yüksek tutulduğu yönündeki söylemlerin ise asılsız olduğunu söylüyor. Türkay, fiyatın kesinlikle açıklanmadığına dikkat çekerek “Satışa çıkartılan gayrimenkulün değerini hiç paylaşmadık, önce talebi görmek istedik” diye konuşuyor. Türkay, gayrimenkullerin satış bedelinin, gayrimenkul ekspertiz şirketleri tarafından belirlendiğine de dikkat çekti. Türkay, talep olması halinde binanın satışına olumlu baktıklarını, ancak bugüne değin ciddi bir alıcı çıkmadığını söyledi.
Bankalar Kanunu'na göre ihtiyaç fazlası gayrimenkulün elden çıkartılması zorunluluğu bulunuyor. Ziraat Bankası'nın elinde, Darüşşafaka binasının yanı sıra 170 ihtiyaç fazlası gayrimenkul daha bulunuyor.
İmparatorluğun ilk Halk Mektebi
Darüşşafaka'nın kurulduğu yıllarda Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde pek çok misyoner okulu açılmıştı. O dönemlerde yeni yeni eğitim vermeye başlayan Galatasaray Lisesi ise zengin çocukların eğitim gördüğü bir kurum olarak öne çıkıyordu. Yusuf Ziya Bey, Fatih'teki evinden her gün Babıâli'ye doğru yürürken sefalet içerisindeki çırakları görünce, Cemiyeti Tedrise-i İslam adında bir cemiyetin kuruluşuna önderlik etti. Yusuf Ziya Bey, Vidinli Tevfik Paşa'nın Avrupa'daki eğitim kurumları üzerinde yaptığı araştırmaları da dikkate alarak bugünkü Darüşşafaka'yı hayata geçirme kararı aldı. O yıllarda Darüşşafaka’da, başta Namık Kemal olmak üzere, Türk Edebiyatı'nın önde gelen isimleri gönüllü olarak ders verdi.
İmparatorluk sınırları dahilinde başta Anadolu olmak üzere pek çok il ve ilçeden öğrencilerin eğitim gördüğü Darüşşafaka, 1903 yılında mali krize girdi. Darüşşafaka'nın gelirinin sınırlı kalmasına karşılık öğrenci kapasitesinin 400'den 700'e çıkması, öğretimde bazı sorunların baş göstermesine neden oldu. Bir grup öğrenci okul müdürünü şikâyet etmek için Babıâli'ye yürüme kararı aldı. Bu kararı bir başkaldırı olarak gören II. Abdülhamid, cemiyetin kapatılarak Marif Nezareti'ne bağlanmasını emretti. Böylelikle sivil girişimlerle kurulan "Halk Mektebi" devlet kurumuna dönüştü. II. Meşrutiyet'in ilanı ile birlikte 1908 yılında mezunlar bir araya gelerek Darüşşafaka Mezûnin Cemiyeti (Darüşşafakalılar Cemiyeti'ni) kurdu. 1953'te "Türk Okuma Kurumu" tarafından okulun adı Darüşşafaka Cemiyeti adıyla değiştirildi. Darüşşafaka, her yıl Türkiye genelinde gerçekleştirdiği sınavlarla yardıma ihtiyacı olan ailelerin çocuklarına modern eğitim imkânı sunuyor.