Anadolu'da üç bin antik kentin olduğu biliniyor. Türkiye'de Yunanistan'dan fazla Yunan; İtalya'dan fazla Roma antik kenti bulunuyor; ayrıca Anadolu kökenli özel kentleri de unutmamak gerekiyor.

Büyük İskender'in ardıllarınca İÖ 3. yy'da kurulsa da Pamukkale'deki "Hierapolis", bir Roma kentiydi. "Çok tanrılı" dinler döneminde, burada bulunan kutsal mağaradan dolayı, "hiera-polis (kutsal kent)" adı verilmişti. Hazreti İsa'nın 12 havarisinden Aziz Filippus'un gömütü için yapılan "şehitlik" nedeniyle Hıristiyanların da "kutsal kenti" oldu. (Acaba kaç turizmcimiz bu kutsal şehitliği değerlendiriyor?)

Hiearapolis, antik "Lykus (Çürüksu)" Nehri'nin vadisinde kurulu. Kent, pamuk gibi akan kireçli suyun oluşturduğu "traverten (kireçtaşı)" nedeniyle günümüzde adını "Pamukkale" olarak sürdürüyor.

Yabancı gezginlerin 1678'den itibaren tanıtmaya başladıkları Hierapolis'te Torino Teknik Üniversitesi'nden mühendis Paola Verzone, 1957'de kentte bir çadır kurarak, yapıları çizmeye başladı. Hierapolis'in 50 yıllık gün ışığına yeniden çıkış hikâyesinin başlangıcını da bu oluşturuyor. Anadolu arkeolojisinin devlerinden Arif Müfid Mansel'in arkeolojiye yönlendirdiği Verzone, daha sonra İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Tarihi kürsüsüne profesör olarak atandı.

O günlerde "yaylada dolaşan onlarca maceraperest turistten" söz edilirken, bugün Hierapolis'i yılda 1.5 milyon turistin gezdiğine dikkati çekelim, Hierapolis'in bir benzerini İtalya'da bulmanın olanaksız olduğuna da. Kentin "markası" olan pamuk gibi kireç taşının yöreye çektiği turistler, ören yerinde hiç beklemedikleri bir sürprizle, kutsal kentin eşsiz görkemi ile karşılaşıyor.

Travertenler ve antik kentin göbeğinde yapılan altı otelin yıkılarak "Karahayıt" köyüne taşınması, çevre korumacılığında kutlanacak benzersiz bir örnek. Karahayıt, bugün beş yıldızlı otelleri ile Hierapolis'in lüks yatakhanesi olmakla kalmamış, kaplıcaları ile sağlık turizminin de odağı olmuş.

50 Yıl Sonra Tiyatro
İtalyan Arkeoloji Heyeti, başta İS 1. yy'da Asya Valisi S.J. Frontius'un yaptırdığı ana yol olmak üzere, turistler için üç gezi yolunu gün ışığına çıkardı, pek çok yapıyı da onararak koruma altına aldı. Arkeologların Hierapolis'te işleri çok zor. Öteki ören yerlerinde toprağın örttüğü tarih, kazma kürekle kazılarak aydınlatılıyor. Oysa burada, kireçli suyun yüzyıllardır oluşturduğu "kalker (kireçtaşı)" tabakası tarihe ulaşmakta kıskanç davranarak engel yaratıyor.