İnsanların bireyler olarak şekillendirdikleri zevkleri vardır. Bir kişi çıkıp "Ben Gotik tarzı çok seviyorum. Romantik üslubu hiç sevmiyorum" derken, bir başkası da "Romantik üslupta aradığım her şeyi buluyorum, ama Gotik'ten nefret ediyorum" diyebilir.

Her şeyden hoşlanmak zorunda değiliz. Ama sorun hoşlanmak değil, herhangi bir çağın herhangi bir insan eserini korumak olunca, durum değişir. Burada, 'Ben ondan hoşlanmıyorum' denemez. Bir kere daha yazmıştım diye hatırlıyorum: Çeşitli nedenlerle Sultanahmet'teki Alman Çeşmesi'nden hiç hoşlanmam. Ama kılına zarar gelmesine tahammül edemem.

Bu tavır hâlâ genel, evrensel tavır değil. Hele Türkiye'de hiç değil. Topluma nüfuz etmemiş (toplumda zaten 'estetik yargı' denebilir bir şey ancak çok yarım yamalak teşekkül etmiş), çünkü daha önce seçkinlerin bilincinde yer etmemiş.

'Seçkin' dediklerime niçin 'seçkin' denildiğinin bir açıklaması da olmuyor çok zaman. Eğitim düzeyinin çok düşük olduğu bir toplumda okuyup yazmasını bilene 'seçkin' denildiği için mi böyle? Yoksa, kültürün zaten fazla bir anlam ve değer taşımadığı bir toplumda iktidarı elinde tutanlara mı 'seçkin' deniyor? Burada galiba ikisi de geçerli.

Bugünlere kadar sürüp gelen Türk milliyetçiliğinin tohumlarının atıldığı (o tohumlar şimdiye kadar çok meyve verdi) Genç Kalemler dergisinde, 'Kaya Alp' adıyla yazan biri Dostoyevski üstüne bir makale kaleme alır. Orada şunları söyler: "Dostoyevski, Ruslar için fakat bir kısım Ruslar için sevilebilir, hürmet olunabilir; fakat biz Türkler için nefrete yakın bir hisle düşünülmelidir; çünkü dehşetli Slavcı bir Türk düşmanıdır. Ve ben burada onu edebi şahsiyetiyle değil siyasi Türk düşmanlığı sıfatıyla karilerime tanıtacağım."

Kaya Alp -her kimse- salık verdiği düşünme tarzının henüz pek rağbet görmediği, bir barbarlık sayıldığı bir çağda yazıyor. Hâlâ zihninde bir yazarın yazarlığıyla siyasi düşüncelerinin özdeş olmadığı bilgisi var ve onu yıkmaya çalışıyor. Günümüzün Hıristiyan öldüren, verimli bir 'vadi'den yetişmiş 'asıl Türk gençliği'ni düşününce, Kaya Alp'in bayağı başarılı olduğunu da görüyoruz.

Bu noktaya gelince, konu 'Gotik severim; Romantik daha az severim' falan konusu olmaktan çıkıyor. Ölçü bireysel bir 'zevk ölçüsü' de değil, ulusal. Shakespeare gibi, Türkler hakkında söz etmemiş birinin iyi bir yazar olup olmadığını, Kaya Alp estetiğinin sınırları içinde bulamayız. Ama elin gâvurunun iyi yazar olup olmadığı zaten önemli değil- 'Türk' değil ya, asıl önemlisi bu.

Yukarıda, 'iktidar seçkinleri'nden söz etmemiştim. Türkiye'de yalnız Cumhuriyet değil, 1908'den beri iktidar, 'milliyetçilik' eğiliminin iktidarıdır. Bu ideolojinin kadroları ise, kendileri bizzat okuyup incelemiş olmasalar da, Genç Kalemler'de telaffuz edilmiş 'ulusal duygular'ın hegemonyası altında yetişmiş kadrolardır -Kurtuluş Savaşı'nda bakanlık yaparken Greko-Romen ören yerlerini yıkıp parçalayan Rıza Nur gibi.

Dolayısıyla da bu bakış, bu tutum, topluma sinmiştir. Bunun, tarihe yönelik biçimlenmesinden, icraatından söz ediyorum şimdi. Siz bir kültür mirasının bir kısmına karşı (dini-ulusal nedenlerle) böyle bir vandalizm tavrı almayı başarabiliyorsanız, sahip çıktığınız kültürel tarihi de sahiden sevemezsiniz, benimseyemezsiniz. Hani o resmi günlerde, resmi üzüntü, resmi sevinç jestleri, mimikleri yapan insanlarınki kadar bir benimsemedir o. Onun için bu ülkede 'Türk-olmayan' tarihe karşı, gizlisi saklısı olmayan, kendisinden kıvançlı bir vandalizm hüküm sürerken, bizim saydığımız eserlerin birçoğu pençemizden kendilerini kurtaramamışlardır.

Yalılarımızı yaka yaka bitiremedik. Bunları düşündüren ve söyleten, Sultanahmet'teki olay tabii.