Herkes hataları yerine başarılarıyla tanınmak ister, bu yüzden herkes yaptığı hataları önemsememeye ya da sessizce üzerinden geçmeye eğilimlidir.
Hepsi bir yana Wonderland’in odak konusu olarak hata yapmayı biz mi seçtik? Çünkü Wonderland -genç mimarlık profesyonelleri periyodik olarak ne sorusu üzerine değil nasıl sorusu üzerine odaklanıyorlar- mimarlık mesleğiyle gelen spesifik problemleri tanımlar ve tartışır. Biz mimar olarak hayatın daha muhteşem bakış açıları üzerine hayat sürmekle ilgilenmiyoruz. Onun yerine her günün meydan okumalarına ışık tutmak istiyoruz ve bunu bir mimar olarak anlamak istiyoruz.
Kariyerlerinin başlangıcında kendi şirketlerini kuran mimarlar hata, yetersizlik ve peşin hüküm gibi hoş olmayan deneyimlerle yüzyüze kalıyorlar. Genç mimarlar müşteriler tarafından yetersiz deneyime sahip olmakla yargılanıyorlar. Ve dürüstçe nerdeyse hiç kimse her şeyi bilmesinin beklenmesine veya yalnız başına iş yapmaya gerçekten hazır değil.
Deneyimli profesyonellerin bile hata yaptığını görmek çok kolay. Aslında, inşaat sektörü bütününde hataya yatkın, aşırı hızlı iş beklentisi olan, yatırımın düşük seviyede olduğu ve yetersiz kar payının olduğu bir sektör.
Aynı zamanda istatistikleri, görüşmeleri, raporları ve çeşitli bilgileri nasıl uğraştığımızı göstermek için veya hataları engellemek için kullanırız ve her yanlışın felaket olmadığını gösteririz.
Mimarın ilk farkında olması gereken şey aldığı özel sorumluluktur. “Nerede işler yanlış gider” konusunda olduğu gibi bu ülkeden ülkeye önemli ölçüde farkedebilir.
Hatalar ölümcül sonuçlar içermek zorunda değildir; fakat yeni düşüncelerin kaynağı olabilir. Bilimsel araştırmalarda “deneme ve hata” tanınan bir yöntemdir; fakat mimarlıkta bir defalık hata gelecek denemelerin üzerine uzun bir gölge düşürebilir.
Pratik Alanı
İşlerin nerede yanlış gittiğine karar vermek adına öncelikle iş alanınızın hangi aktivite ve görevleri içerdiğini bilmeniz gerekir. İster ülkenizde pratik yapın, ister yurt dışından servisler sağlayın, neden sorumlu olduğunuzu bilmeniz gerekir. Girişimler Avrupa düzeyinde uzmanlık alanını düzenlemek için yapılırken, özgün ülkelerde kabul edilen kurallar ve düzenlemeler önemli ölçüde farklılık gösterebilir. Profesyonel alan tanımlama mimarlık işinden geleneksel olarak anlama üzerine kurulur. Fakat Avrupa’ya karşı mimarlar tarafından sağlanan servisler nasıl birbirinden farklıdır? Tesadüfi seçim olarak biz profesyonel alanı Finlandiya, İrlanda, İtalya ve Slovekya’da tanımlandığı gibi yeniden inceliyoruz.
Avrupa Birliği’nde yönetmeliğe uygun liberal uzmanlık alanı ve onun etkileri yıllar boyunca tartışmanın öznesi olmuştur. Mimarlara göre çeşitli farklı bakış açıları alınmıştır. Mimarlık servisi kalitesini sağlamak adına genel düzenlemelere güven vardır; fakat bunun nasıl başarılacağına yönelik fikirler çok farklıdır. “Sorumlulukların Özeti: Liberal uzmanlık alanlarında düzenlemeler ve bunun etkleri” , Avrupa Kurulu Yarışmaları Müdürlüğü Lideri tartışma altındaki düşünceleri ve bu düzenin yanında veya karşısında olan fikirleri ana hatlarıyla belirler. Giriş düzenlemelerin yanında mimari rekabeti sağlamak adına genel kısıtlamalar tartışma altındadır.
Genel düzenlemeye resmi bakışlardan başka UIA “Profesyonelliğin Prensipleri”ni ve mimarlık pratiğiyle ilgili ilkeler içeren “Mimarlık Pratiği Olan Profesyonellikte Önerilen Uluslararası Standartlarda Uyumu” yayınladı. Pratik alanı tasarım ve arazi planlama, kent planlama ve bina projeleriyle idare servislerinin bağlanmasını sağlayan alan olarak tanımlanır. Kent sınırlarının büyümesini farketmekle, teknolojik, yasal ve estetik kaygılar göz önünde tutulur, UIA’nın hareket tarzı mimari pratik sınırlarının devam eden genişlemlerini, sadece idare ve ahlak kurallarınca limitlendirilerek, destekler ve yükselir.
Bina Tasarımı
Mimarlar öncelikle binanın tasarım kısmıyla ilgilenirler. Bazı ülkelerde bina tasarımında sınırlandırılırlar örneğin; İsviçre, Finlandiya, Hırvatistan, Litvanya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Türkiye. Diğer ülkelerde mimari görüş alanı aynı zamanda strüktür ve tesisat tasarımını da içerir örneğin; Belçika, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Estonya, İspanya, Fransa, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Malta, Hollanda, Polonya, İsveç. Birçok ülkede -Estonya, Finlandiya ve Litvanya dışında– mimar bir de konstrüksiyon denetimi ve koordinasyonundan ve inşaatın mali işlerinden sorumludur.
Yönetimsel İzin
Birçok ülke inşaat, imha ve parsel bölümü iznini gerekli tutar. Bunların hepsi aynı isim altında toplanırsa zorunluluklar, ihtiyaçlar ve aktiviteler ülkeler arasında ve bir ülkedeki bölgesel ve idari farklar arasında büyük oranda farklılık gösterebilir. Avrupa’da birçok ülke yangın yönetmeliğine, engelli vatandaşa kolaylık sağlama, kültürel mirası, doğayı koruma ve deprem riski üzerine odaklanır. Bazı ülkelerde ilave edilen yerel özel hükümler mimarlığın yasal alanının bir parçasıdır. Bunlara örnek Avusturya’daki SiGe Plan, İtalya’daki Piano per la Sicurezza, İrlanda ve İngiltere’deki Health and Safety gibi sağlık ve koruma servisleridir.
Tasarım Aşamaları
Birçok ülkede proje planlamanın çeşitli kademeleri ve uygulama, eskizler, avan proje, teslim projesi, teklif, konstrüksiyon, eldeğiştirme ve işlerin kabuludur. Farklılıklar aşamaların yerel planlama ve bina geleneklerine bağlı olduğunu ortaya koyan ortamda bulunur.
Arazi Kullanımı ve Kent Planlama
Kent planlama İsviçre, Macaristan, Polonya, ve Slovenya’daki mimarların görüş alanından hariç tutulur, Belçika’da da atlanan bölgesel planlama gibi. Mimarlar İsviçre, Macaristan, Polonya, Portekiz, Slovenya ve Türkiye’de altyapıyı tasarlamaya izinli değildir.
Diğer Servisler
Arazi tasarlama Belçika, Estonya, Macaristan, Portekiz ve Slovenya’da mimarın faaliyet alanının bir parçası değil. Diğer birçok ülkede bu faaliyet alanına dahil, arazi projelerinin inşaatının koordinasyonu ve denetlemesi bununla birlikte gelir. Finlandiya ve Polonya hariç arazinin tasarlandığı ancak inşaatının koordine ve denetiminin olmadığı yer mimari bakış açısına dahildir. Polonya dışında mimarlar aynı zamanda iç mekan tasarımı, donatı tasarımı yapabilir. Değerlendirme servisleri Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Litvanya, Polonya, Romanya ve Slovekya’da yoktur. Danışman servisler ve teknik uzmanlığı sağlama İsviçre, Estonya, Finlandiya, ve Slovenya’da kabul edilmemiştir. Birçok ülkede Çek Cumhuriyeti, Finlandiya ve Slovekya hariç, mimarlar koruma projelerinin sorumluluğunu üstlenirler.
Sınırları Geçmek
Mimarlar diğer Avrupa Birliği üyesi ülkelerde profesyonel servisler sağlamak için geçici lisansa başvururlar. Soru: Mimarlar ülkelerinde veya çalışmak istedikleri ülkede hangi yönetmeliğe başvuracak? Dr. Stefano Nicolin, Avrupa Birliği hukuk uzmanı, bize aşağıdaki cevabı veriyor.
Directive 85/384/EEC‘nin ikinci yazısına göre her üye devlet, diploma, sertifika ve aynı direktifin yazı 3 ve 4’te tanımlanan standartlarınca eğitim veya çalışmayla kazanılmış resmi vasıfları tanımalı ve diğer üye ülkelere verilmelidir. The Directive ayrıca mimari aktiviteleri mimarın profesyonelliği altında izlemek olarak tanımlar. Bu prensipler profesyonel unvanının tanımıyla ilgisi olan directive 2005/36/CE’de doğrulanır.
Fakat, bu ifade %100 net değildir, lisanslı üye devletlere mi yoksa servisin sağlandığı ülkeler mi diye kuşku uyandırdığından. Avrupa Mahkemesi yargısı konuyu açıklığa kavuşturmaya yardım eder. Mahkeme İspanya’da çalışan Alman mimarların yerel mimar kiralama ihtiyacı dışında İspanyol mimarlar tarafından sağlanan servislerden yararlanmasını hüküm verir. Bu ayrıca netliğe kavuşmamış servislerin Alman mimarlar tarafından sağlanmış şeylerin bir parçası olmadığını doğrular. Bu, Avrupa Birliği üyesi ülkelerde çalışan mimarların gittikleri ülkelerde ülkenin sağladığı servislerden onların da yararlanabileceği anlamına geliyor.
Bu diğer bir şekilde de olabilir: mimar ülkesinde kendisine sağlanan olanaklardan başka ülkelerde de o servisin orda olup olmadığı gözetilmeksizin faydalanabilecek. Fakat, bu konuya bakış açısında spesifik bir yargı yoktur.
Örnek:
Avusturya’da en az 3 yıl deneyimli mimarlar Sağlık ve Korunma Planı (SiGe Planı) için inşaat alanında sorumluluk alabilirler. İtalya’da özel lisansları varsa veya derslerinde o konuyla ilgili sınavdan geçtilerse Piano per la Sicurezza’yı onaylayabilirler. Yukarıda söylenenlerin sonucu olarak, İtalya’da çalışan Avusturya’lı mimar eksrta lisansı olmasa bile Piano Per la Sicurezza’ya yetki verebilir durumda olmalı. Diğer taraftan İtalyan mimar, İtalyan lisansı olmasa bile, eğer Avusturya’da çalışıyorsa SiGe planı için sorumluluk alabilmelidir.
Detayda...
Farklı ülkelerde çalışan mimarlar, mimarın rolünün ülkeden ülkeye nasıl değiştiğini keşfediyor. 2 Avrupa ülkesinde çalışan mimarın farklı sistemlerde çalışmış olmasının getirdiği avantajları ve dezavantajları konuştuk.
Yunanistan – Avusturya
Atina - Yunanistan, Viyana – Avusturya’da ofisleri olan Stephan Bürger ve Dimitra Katsota tarafından 2003 yılında Buerger Katsota Mimarları kuruldu.
Stephan Bürger Avusturyalı, Dimitra Katsota Yunan. İngiltere ve Amerika’da çalıştıktan sonra ve Londra’da uluslararası firmalarda ses çalışması deneyimlerinden sonra 2003’te Atina’da birlikte ofis kurdular. Bir yıl sonra, bir inşaat halindeki projelerinin ve iki planlama aşamasında olan projelerinin olduğu Viyana’da ikinci ofisi açtılar.
Wonderland: Bu iki ülkedeki mimarların çalışmaları arasındaki farklar nelerdir?
Bürger: Yunanistan’da mimarın rolü ve sorumluluğu daha zayıf tanımlı, yanlış yorumlanmış ve kullanışsız. Aslında, mimar burada Avusturya’ya göre avantajları ve dezavantajları olan rollerde daha çok performans göstermeli.
Yunanistan’da mimar ilk aşamada projenin tasarımcısı ve arabulucusu olarak çalışmalı ve inşaatta uygulama sırasında proje yürütücüsü ve müteahhit olarak çalışabilir. Bu fenomen 1950’den beri küçükten büyük ölçeğe apartman bloklarında “polykatoikias” genel pratik olan “antiparohi” sisteminin sonucudur. Genellikle parsel sahibi birkaç apartmanı ve/veya mimar veya inşaat mühendisi tarafından yapılan dükkanların olduğu arsasının değerinin bedelini verir. Bu tür operasyonların ölçeği daha küçüktür ve yalnızca özel girişimler üzerine temellendirilir. Bu koşulda çalışmak isteyen mimar, büyük bir sermayeye, güvenilir bir ekibe ve deneyime ihtiyaç duyar, inşaatın bütün işlemlerini kontrol altında tutar.
Diğer konularda, özellikle küçük konut projelerinde mimar yalnızca tasarım aşamasına yönlenebilir ve gerçekleştirme aşamasında artistik denetime geri dönmek zorunda kalabilir. Bu durumda bina planlama dokümanlarına göre inşa edilir, fakat tasarım geliştirme ve inşaat dokümantasyonu aşamaları sessizce kaldırılır ve mimar arsa gezilerinde kendi önerilerini sunar. Bu mimari sonuç orijinal dizayna zayıf yaklaşım olarak tanımlanabilir. 1980’lerin ortasından beri bozulma, projeleri ilgilendirmeyi başlamasıyla bu durum iyi mimarları köstekledi ve birkaç açık yarışma var.
Wonderland: Avusturya’da?
Bürger: Avusturya’da tasarım işlemleri ve profesyonel sorumluluk kesin olarak hukukla ve genel pratiklerle tanımlanır. Bu mimarın, bütün planlama aşamalarında danışman ekibin anahtar üyesi olması gerkliliği, klasik rolüdür.
Wonderland: Yunan’ın mı Avusturyalı’nın mı profesyonelliğe yaklaşımını tercih edersiniz?
Bürger: Cevaplaması zor soru. Bu devam eden gelişme ve çalışırken meydan okuma yaratan iki bağlam arasındaki farktır. Mimar rolünü tanımlamada kaybolan sınırlar rahatsız edicidir, fakat aynı zamanda birçok yoruma ve değişikliğe açıktır. Müşteri ve işbirlikçiyle net profesyonel değişime ısrar edersek esnek olmayız. Avusturya’da öngörülmüş rol, sınırlayıcı ve iddiasız olarak görülür, fakat hepsinden sonra biri normu sorgulayabilir ve diğer bir seçeneği önerebilir. Arkadaşımla birlikte, tasarımdan uygulamaya küçük ölçekli projeleri üstlenen birlikteliği kurduk. Yunan dersi Avusturya koşullarına aktarıldı.
Wonderland: Tasarım özgürlüğü nerede daha iyi?
Bürger: Projenin eskiz aşamasında biri Yunanistan’da kaybolan yasa ve düzenli taslaklara bakarak daha iyi tasarım özgürlüğü olduğunu söyleyebilir. Uygulamaya gelince Avusturya kuşkusuz daha iyi. En büyük limit Yunanistan’da kullanılan 1970’leri anımsatan inşaat teknolojisidir.
Wonderland: Yunanistan’da profesyonel sigorta nasıldır?
Bürger: Bizim çalışanlarımız onlara sorumluluk sigortasından bahsettiğimizde şaşırıyorlar. Bu genç için genel bir şey değilidir, Yunanistan’da küçük bir pratiktir. Sokaklarda anlaşmazlık yoktur. Daha büyük Yunan pratikleri teminat veya sorumluluk sigortasıyla güvence sağlarlar. Avusturya’da iki ülkede de profesyonel aktiviteyi güvence altına alan sigortamız vardır.
Müşteri Kaybetmek
Her serbest mimarlığın kariyer başlangıcı müşteri toplamaktır. En azından başlamak için bir müşteri. İş edinmek mutlu olmak için bir sebeptir. Fakat dikkatli ol: Aşırı mutluluk projenin bitmesiyle sonuçlanmayabilir ve sert uyanış olabilir. Müşterinin mimarla işbirliğini erken bitirdiği iki örnek sunuyoruz.
Proje Bütçe Aşımından Dolayı Durdu
Takımdaki mimarlar “Bu boyutta bir proje için çok genç hissettik.” diyor. Yarışmayı başarmalarından dolayı, projeye –2.000 metrekare tek ailelik ev – partner olarak deneyimli bir mimar aradılar. Bu müşterinin bunu hareket ettirmek için yol gösterecek pasif ev teknolojisi kullanma isteğiydi. Anlaşma müşteri ve partner mimar arasında yapıldı ve genç takım net kararları, kabuk edilmiş malzemeler, teknoloji, praogramlama veya herhangi bir şey olmadan bırakıldı. Bütün yapabildikleri tahmin yürütmekti. Genç takımın pasif ev teknolojileriyle ilgili ne kadar deneyimleri varsa partner mimarın da o kadar olduğu ortaya çıktı. Onun önerdiği teknik çözüm çok yüksek maliyetlerde sonuçlandı bu yüzden müşteri evi inşa etmemeye karar verdi.
Bugün genç mimarlar daha düşük maliyetlere ev inşa edebilecekleri konusunda ikna edilirler. Onlar partner mimardan uzmanlığı ve deneysel davranışı beklediği için sağlayamadığında onu sorumlu tutarlar. Yıllarca serbest mimar olarak deneyimden sonra daha büyük görevler üstlenen pozisyondalar ve birlikte çalışmaya başlamadan önce iki kere düşünürler. Ve kesinlikle proje partneri olarak ünlü bir mimarla çalışmazlar.
Genç takım için bu acı bir deneyimdi – sadece müşteriyi ve ilginç bir projeyi kaybettiklerinden değil, aynı zamanda onlara büyük finansal zorluklar bıraktığı için. Bu projenin terslikle ve kısa sürede biteceğini beklemeselerdi bunu takip eden görevler kazanamayacaklar ve bir yıl diğer mimarlar için çalışarak ve üniversitelerde ders vererek başlarını suyun üzerinde tutacaklar.
Proje Ucuzluktan Dolayı Durdu
Mimar görüşmeler süresince inşaat kontratının verilmesinin emredilmesiyle ilgili müşterisinin artan endişesine hayret etmesini hatırlıyor. Müşterisinin adına en iyi fiyat için bina müteahhitiyle mücadele etti. Müşteri ve müteahhitin birbirini tanıdığını farkındaydı ama bu proje için en az bir motifi, kuşkulu vergi kaçırma düzenbazlığı, farketmesinden sonraydı.
Kontrat görüşmesinden sonra inşaat hemen başlayacaktı. Müşteri mimarla işbirliğini sonlandırdı. Bina çok ucuza yapıldı. Mimarın arkasında, bina müteahhitiyle anlaşma yaptı; yüksek vergiler yerine düşük anonim şirkete ait vergiler öderken yönlendirme ve kabul edilmiş geri ödeme yoluyla ona yüksek ihale fiyatlarının bir kısmını cebine koymasına izin verdi. Mimarın anlaşma sonrası sonuca bağladığı düşük fiyatlarla, ona kalan cebe koyacak bir şey yoktu ve bu bakış açısıyla proje bir şey ifade etmedi. Tabi ki bu, mimara kararı için vermesinin sebebi değildi.
Kontrat anlaşmaları mimarın sorumluluğunun bir parçasıydı – ve bu sebeple mimar gelecekte de yaklaşımının değişmeyeceğini söylüyor. Fakat birlikte çalıştığı insanların sakladıkları motifleri olanaklı kılmak adına daha duyarlı oldu: “Her görevin arkasında, gerçekten göremediğin bir boyut olabilir.”
Mimari Pratiklerde Kalite Yönetimi
2000’den beri, kalite yönetimi sertifikası gereksinimleri, ISO 9000ff başlığı altındaki standartlarda tanımlanmıştır. Bu standartlar çalışma yöntemlerini ve işlemlerini emretmez, bireysel ve şirket tanımlı tutarlı işlem yönetimini çağırır. Bu, ISO9000’i servisler için kullanışlı yapan sistemin bireysel adaptasyonudur. Bu sektör çıkarılmış sertifikanın üçüncüsünden sorumludur.
İş yöntemleriyle ilgili formülasyon ve dokümantasyon, değerlendirme için kaynak ve işin çeşitli dahili işlemlerinin karşılıklı etkileşiminin tasarımını sağlar. ISO-9000 sertifikası altında, firma, günlük işlerde kendinden tanımlı iş metodlarına bağlı kalmayı üstlenir ve aynı zamanda düzenli denetimler yapmak ve ileri gelişimleri desteklemek için.
ISO9000’le ilgili problemler: Kendi iş akışını ve organizasyonlarını organize eden her şirket düşünülmüş gerekli ve anlamlı bir yolla işini yapacak. Fakat bu sertifikasız da mümkün. ISO9000 sertifikasıyla -ülkeler ve işyerleri arasında tanınan tek kalite yönetimi– bilinçli işlem yönetimi net ve üçüncü partilerle iletişim kurulabilir şekilde yapıldı. Fakat ISO sertifikasının birçok ülkede verilmesin bir kriter olmadığı durumda mimari pratikler için kullanışsızlığı sorusu ortaya çıkıyor. Ek olarak, yabancı ülkelerden gelen denetçi sertifikası finansal ve yönetimsel harcama içeriyor.
Fakat ISO9000 aynı zamanda avantajlara da sahip. Bunlar “dışarıdan bakış”ın büyük bir sonucudur. Birinin kendi pratiğinde mevcut kör noktaları ilk an için belli edilir; burada denetçi belirli endüstrilerde çalışmanın genel yolları bilgisine iyi ölçüde sahiptir. Özellikle mimari planlama gibi alanlarda bu uzmanlık seviyesi garantiye alınamaz. Bu yüzden doğru denetçi seçimi çok önemlidir. Limitli miktar ekonomi ve iş yönetimine sahip mimari pratikler için, ISO sertifikası, dahili işlemler kapalı işbirliği içinde geliştirildiğinde anlamlı olur. Bu iki tarafta da gönüllülük gerektirir. ISO9000’le birleşmiş yurtdışından gelen zorlamalar oyuna katılır. Kuşkusuz, çoğu pratikler, düzenli revizyonun gerekliliğini anlayacak ve eğer gerekliyse, çalışma yapılarını revize edecekler, bu hergün iş yaşamında belirli küçük ve genç pratikler de dikkat verilmeyen durumdur. Fakat ofisin ilk takviye safhalarında, en sonunda, şans, dahili işlemleri olabileceğinden daha bilinçli olarak (veya gerçekten anlamlı) şekillendirmek için kurucu aşamalarında ortaya çıkar.