İstanbul Metropoliten Planlama ve Kentsel Tasarım Merkezi (İMP) 2005 yılında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş'ın önerisi ve yönlendirilmesiyle kuruldu. Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı şirketlerden BİMTAŞ'ın bünyesinde faaliyet gösteren merkez İstanbul'la ilgili her türlü proje ve imar çalışmasının planlandığı ve yapılandırıldığı bir kent üssü. Üçüncü Boğaz Köprüsü'nden Haydarpaşa projesine, Galataport'tan, Sirkeci'ye kadar basına yansıyan imar projelerinin hemen hemen hepsi bu merkezde tasarlanıyor. Peki bu projeler nasıl ortaya çıkıyor ve tamamlandığında nasıl bir İstanbul'da yaşacağız? Bu sorulara cevap bulmak için İMP'nin kapısını çaldık. İMP de çalışma ofislerini ilk kez Yeni Şafak Pazar'a açtı. 400'den fazla uzmanın görev yaptığı merkezin koordinatörlerinden Prof. Dr. İbrahim Baz'la parsel parsel İstanbul'u konuştuk. Kamuoyunda çokça tartışılan projelerin geleceğiyle ilgili bilgi veren Baz, basına pek fazla yansımayan ancak İstanbul'un geleceğinde önemli yer tutan projelerini de anlattı. Merkezin üzerinde durduğu en önemli proje, artık bir megakent haline gelen İstanbul'daki merkezi yapının bertaraf edilmesi. İMP belirlediği hedeflere ulaştığında İstanbul üç büyük şehre bölünecek.

Dört Metropollü Bir Megapol
5216 sayılı Büşükşehir Belediye yasasının kabul edildiği 2004 yılına kadar İstanbul'un büyükşehir sınırlarının bugünkünün ancak üçte birine denk düştüğünü söyleyen Baz'a göre, geçmişe göre üç kat büyüklüğünde bir alan için yapılan projelerin artık tek merkezli olarak düşünülmesi mümkün değil. Bunun için İstanbul'u farklı merkezlere bölmek kaçınılmaz. Her gün milyonlarca insanın kentin göbeğindeki ticaret ve hizmet merkezlerine akın ettiğini söyleyen Baz, varolan tek merkezi, tarihi yarımadadan başlayarak boğaz boyunca ilerleyip Maslak'a, oradan da orman alanlarına uzanan bölge olarak tarif ediyor. Hal böyle olunca, trafik, çevre kirliliği, doğal kaynakların talan edilmesi gibi İstanbul'un artık kronikleşen sorunlarına çözüm bulmak her gün biraz daha zorlaşıyor. İstanbul çevresinde her ihtiyacı karşılayacak metropoller oluşturulmadan varolan sorunların üstesinden gelmenin imkansız olduğuna kesin olarak inanan İMP, Doğu'da Kartal, ortada Kağıthane ve Cendere Vadisi ve Batıda'da Silivri'yi temel alan alternatif metropoller oluşturmak için kolları sıvamış. Anadolu yakasında E-5'ten Kartal sahiline kadar olan bölgenin ticaret, alışveriş, turizm, hizmet ve yerleşim alanı olarak tasarlandığını söyleyen Baz, bu alanın Gebze ve Kocaeli sınırlarına dayandığını ve bu bölgeler için de bir cazibe merkezi olacağını vurguluyor. Baz'a göre proje tamamlandığında Kartal ve çevresinde 4-4,5 milyon civarında nüfusu barındıran bir alt metropol oluşacak ve İstanbul'un yoğunluğu bu bölgeye aktarılacak.

Doğal Kaynakların Sınırına Dayandık
İMP'in Avrupa yakasında oluşturacağı iki alt metropolden biri ise Kağıthane ve Cendere vadisinden Küçükçekmece'ye kadar olan bölgeyi kapsıyor. Küçükçekmece'nin devamında ise Silivri'yi merkeze alan Batı projesi başlıyor. Silivri'yi Kartal'da olduğu gibi Çorlu, Tekirdağ ve Çerkezköy'ü de içine çeken bir alt metropol olarak düşündüklerini söyleyen Baz, bu bölge için de 4 milyonluk bir nüfus öngörüyor. Alt metropol projelerinin İstanbul'u sanayiden ve kirlilikten arındırmak için tek yol olduğunu söyleyen Baz, "İstanbul'da artık yerleşecek yer kalmadı. Varolan yerleşim de doğal kaynakların, orman alanlarının ve su havzalarının kapısına dayandı" diyor. Ancak merkezi bölmekteki amaç yalnızca yoğunluğun çevreye aktarılması anlamına gelmiyor. Tüm projelerin çevreci bir yaklaşımla ele alındığının altını özellikle çizen Baz, sanayinin dağıtılması ve çevre politikalarının Marmara'nın bütününü kapsayacak şekilde ele alınması gerektiğini söylüyor.

Yarımadada Yalnızca Tarih Kalacak
İstanbul'da alt metropoller oluşturmaktaki en önemli amacın, suriçini tarihle başbaşa bırakmak olduğunu söyleyen Baz, geleceğin İstanbul'unda sanayiden çok tarih, turizm ve hizmet olacak diyor. İstanbul'un tarihi semtlerinde Büyükşehir Belediyesi, ilçe belediyeleri ve Anıtlar Kurulu'nun ortaklaşa yürüttüğü yenileme ve restorasyon projeleri devam ederken, İMP Galataport alanını kapsayan ve Perşembe Pazarı'ndan başlayarak Haliç kıyısında Sütlüce'ye kadar uzanan bir alanda tarihi bir kongre ve turizm vadisi kurmayı amaçlıyor. Bu alanlarda ne yazık ki tarihten başka her türlü yapılaşmanın olduğunu söyleyen Baz, bu semtlerin alt eteklerinin dokusuna uymayan yapılaşmadan temizleneceği bilgisini veriyor.

İşte İMP'nin semt semt tarihi İstanbul projeleri
Beyoğlu alt etekleri
İMP tarafından Beyoğlu alt etekleri olarak tanımlanan bölge Karaköy, Eminönü, ve Perşembe Pazarı'ndan başlayarak Haliç boyunca ilerleyen ve Sütlüce'ye kadar uzanan bölgeyi kapsıyor. Tersaneler Bölgesi olarak da anılan bölgeyi tarih, turizm, hizmet ve kongre merkezi olarak planladıklarını belirten Baz, tarif edilen alanda kağıt üzerinde projeler yapmak yerine uluslararası alanda ün yapmış şehir ve bölge planlamacılarıyla çalışmayı tercih ediyor. İskoçya'nın en kalabalık şehirlerinden biri olan Glasgow'da Haliç'e çok benzeyen Clyde nehri civarının kentsel tasarımında görev alan şehir planlamacılarını İstanbul'a davet eden İMP buradaki deneyimleri Haliç'e uygulamayı planlıyor.

100 yıl önceki Süleymaniye'ye dönüş
İMP'nin üzerinde durduğu en önemli projelerden biri de Süleymaniye. İstanbul'un fethinden sonra ilk Müslüman yerleşimlerinden biri olan olan ve geçmişte ulemaların, bilim insanlarının yetiştiği önemli bir merkez halini alan Süleymaniye çevresinin bugünkü harabe halinden kurtulması için projeler geliştiren İMP, bu bölgeyi hem yerleşim hem de turizm ve hizmet alanı olarak yapılandırmayı hedefliyor. Süleymaniye'nin bu haliyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu söyleyen Baz, projelerini şöyle özetliyor: "Bu bölgede tarihi dokuya uymaya yapılaşmayı ortadan kaldıracağız. Eski belgelerden yararlanarak mahalledeki tüm evleri yüz yıl önceki halleriyle yeniden inşa edeceğiz. Proje tamamlandığından 100 yıl önceki Osmanlı Mahallesini yeniden kurmuş olacağız.

Süleymaniye kopyalanıyor
İMP Süleymaniye çevresinde restorasyonun yanı sıra dijital envanter çalışması da yapıyor. Hem Camii hem de civarındaki tarihi yapıları lazerle tarayan merkez, eserlerin bilgisayar ortamında en küçük detaylarına kadar kopyasını alıyor. Tüm bölgeyi kopyaladıklarını belirten İMP yetkilileri, "Allah esirgesin bu eserlere bir şey olursa en küçük detaylarına kadar yeniden yapacak verilere sahibiz" diyor.

Haydarpaşa için hangi proje uygunsa…
Kamuoyunda üzerinde en çok durulan projelerden bir de Haydarpaşa. Bu projeyle ilgili basında yer alan pek çok haberin gerçeği yansıtmadığını belirten Baz, Büyükşehir Belediyesi ve Anıtlar Kurulu ile ortak çalıştıklarını söylüyor. Basında yer aldığı gibi hayali kuleler olmayacağını vurgulayan Baz, "İşbirliği ve uzlaşmayla bölge neye elverişliyse araştırıyoruz en uygun olan projeyi gerçekleştireceğiz" diyor.