Bundan iki yıl önce, bu kentin sahip olduğu 600 küsur yıllık tarihi geçmişine sahip çıkabilmek adına bir dizi çalışma içine girmiştik. Bilhassa Hanlar Bölgesi ağırlıklı yaptığımız o çalışmada zaman zaman karşımıza ürkütücü gerçekler çıkmıştı.
Bunların en ağır olanı bize göre, han içindeki dükkanlarda sonradan yapılan tadilatlardı, ki hatırlarsınız, iki metrelik yer kazanmak için yüzlerce yıllık kolonlar kesilmiş, nice felakete rağmen ayakta kalmayı başarmış direkler yok edilmiş, yüzlerce yıl boyunca aşınmamış zemin kazılıp bodrum katlar oluşturulmuştu.

Yine hatırlayacaksınız ki, tarihi mirası üç kuruş için adeta katledenler, çabalarımız sonucu yaptırımla karşılaşmışlar, haklarında Ağır Ceza Mahkemelerinde davalar açılmıştı.

Şimdi... Üzerinden iki yıl geçti, çabalarımız sonuç vermeye başladı. Önceki gün akşam saatlerinde artık iyiden iyiye bizi sokaklara atan baharın da etkisiyle, Koza Han’a gittim. Tam şöyle demli bir çayın tadını çıkarıyordum ki, her zaman gittiğim çay bahçesinin işletmecisi yanıma yaklaşıp müjdeyi verdi;

‘Abla bak senin yazdıkların işe yaradı. Dükkanların içini yeniden yapıyorlar’ Hayırdır demeye kalmadı, az sonra işin detayı anlaşıldı. Meğer, ilçe belediyesi, iki yıl önce adeta dükkan dükkan yaptığımız tespitlerin arkasını bırakmamış. Önce oturulup bir güzel dükkan sahiplerine uyarı şyazıları yazılmış, cezalar kesilmiş, ardından da tebligatlar yapılmış.
Süreler verilmiş ve tarihi dokunun aslına uygun hale getirilmesi şart koşulmuş.

Derken... Projeler hazırlatılmış, Anıtlar Kurulu’na gönderilmiş, onaylar alınmış ve iki senenin sonunda imalat aşamasına gelinmiş. Şimdilerde bilhassa Koza Han içinde hummalı bir çalışma var. Elbette yapılanlar 600 küsur yıllık direklerin geri getirilmesi demek değil ve hatta belki, orjinali yanında sahtesi kimsenin içine sinmeyecek ama yapıyı bunca yıl ayakta tutan kolonlar orijinaline uygun biçimde yeniden inşa ediliyor. Kaçak asma katlar bodrumlar kaldırılıyor, kapı açılsın diye delinen duvarlar örülüyor, acımadan yerle bir edilen direkler dikiliyor.

Yapılanların hiç birisi tarihe karşı sorumsuzluğumuzu ve de utancımızı unutturmayacak. Bu kentte yaşayan herkes bilecek ki, 600 küsur yıllık miras para uğruna çatır çatır yıkıldı, acımadan yerle bir edildi. Şimdi yapılanlar ise en azından tarihi hanların günün birinde çöküvermesini engellemek için bir adım. Zira, dükkan genişletmek için yıkılan bütün o kolonlar, yahut depo diye kazılan bütün o bodrumlar, aslında Koza Han’ın da Emir Han’ın da sağlamlığını zedeliyor, sonunu hazırlıyordu.

Çalışmaların Koza Han’la sınırla kalmayacağını ummak istiyoruz. Zira Tuzhan ve Geyve Han restore edildi ayıpları giderildi ama, Emir Han’da da Koza Han’da da hala telafi edilmesi gereken çok kusur var. Ve yine inanmak istiyoruz ki, bütün bunlar gerçekten bir büyük hatadan dönmenin gayretidir. Umarım arkasından restorasyon adı altında başka bir rantın peşinden koşmak gibi bir büyük ayıp daha çıkmaz...