Ankara Anakent Belediyesi, "Ankara Tarihi Kent Yenileme Alanı Projesi" kapsamında Ulus'ta yıkımlara başladı. Cumhuriyet Ankara 'ya değerlendirmede bulunan TMMOB Şehir Plancıları Odası (ŞPO) Ankara Şubesi Başkanı ve ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Öğretim Üyesi Erdal Kurttaş, Ulus'u hedef alan projeye yönelik hiçbir ön hazırlık yapılmadığını, uzman görüşü alınmadan apar topar uygulamaya geçirildiğini vurguladı. ŞPO, ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi tarafından projenin sakıncalarını ortaya koyan raporların hazırlandığını ancak bu raporların Anakent Belediye Başkanı Melih Gökçek tarafından dikkate alınmadığını anlatan Kurttaş, Anakent Belediyesi'nin "acil kamulaştırmaların neticesinde yıkılması gereken yerleri yıkmaya başlamasını" eleştirdi. Geçen günlerde Hacıbayram Camisi'nin bulunduğu alanda yıkım çalışmalarına başlandığını anımsatan Kurttaş, "yıkım işinin asla acil olarak yapılmaması gerektiğini ve buradaki yapıların teker teker envanterinin çıkarılarak özelliklerinin belirlenmesi anlamında bir ön çalışma yapılması gerektiğini" dile getirdi. Kurttaş, 2005 yılında Anakent Belediyesi'nce uygulanmasına karar verilen projenin yürütmesinin durdurulmasına yönelik geçen yıl ağustos ayında ŞPO tarafından dava açıldığına dikkat çekerek, "yıkım işinin bu denli basite indirgenemeyeceğini" belirtti. Kurttaş, Anakent Belediyesi tarafından yürütülen çalışmalarda, Ulus bölgesinde iki dev alışveriş merkezi kurulmasının da amaçlandığını söyledi. Şu an, Ulus'ta yurttaşların ihtiyaçlarını karşılayabilecek miktarda alışveriş merkezinin bulunduğunu dile getiren Kurttaş, sözlerine şöyle devam etti:

"Gökçek'in asla uzman görüşlerini almak ve meslek odalarıyla uzlaşmak gibi bir düşüncesi yok. Projeye ilişkin ciddi analiz ve etütler de yapılmış değil. Kısacası uygulama oldukça keyfi. Halbuki nerede neyin yapılabileceğinin çok iyi analiz edilmesi gerekir. Bölge hafızasını yok sayıp, bölgedeki yapıları bir bütün olarak ele almadan her şeyi yıkıp yerine kültür ve ticaret merkezleri açmak bir çözüm değildir. Bölgedeki yapıları salaş ve tekil diye nitelendirip yıkmak yanlıştır. Bu, harc-ı alem yıkma mantığından başka bir şey değildir"

Proje kapsamında, tarihi Ankara Hali'nin de Gökçek yıkımından nasibini alacağını dile getiren Kurttaş, bölgeye inşa edilecek olan üç katlı bir yapıda otopark, sebze-meyve hali ve dolmuş duraklarının bir arada yer alacağını söyledi. Söz konusu uygulamanın yurttaşların sağlığını tehdit etmekten öteye gidemeyeceğinin altını çizen Kurttaş çözümün yıkım değil, Ankara Hali'nin bakım ve temizliğinin yapılarak geçmişteki konumuna kavuşturulması olacağını vurguladı. Birçok Avrupa ülkesinde bu tip uygulamaların tepkiyle karşılandığını belirten Kurttaş, "Avrupa'da bir kentin özgün mimarisini yok etmek gibi bir eğilim yok. Kötü yapıları yıkmakta bile tereddüt ediliyor. Bu yıkma mantığı, cinayetten başka bir şey değil" diye konuştu.

Raporlar ne diyor?
ŞPO tarafından 2007 yılının ocak ayında hazırlanan raporda da, projenin sakıncaları açıkça ortaya konuluyor. Raporda şu görüşlere yer veriliyor:

Anakent Belediyesi'nin 5366 sayılı "Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Yasa" uyarınca hiçbir ölçekte imar planı ihale etme yetkisi yoktur.

Bir arada bulunmaları sebebiyle teker teker taşıdıkları değerden daha fazla değeri olan yerleşim dokularının ortadan kaldırılması, projeye yasal bir zemin oluşturmamaktadır.

Rant amaçlı dönüşüm
Gazi Üniversitesi Hühendislik Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü tarafından 2006 yılı kasım ayında hazırlanan ve TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi'ne sunulan raporda projeye ilişkin şu değerlendirmelere yer veriliyor:

"Ankara Tarihi Kent Merkezi Kentsel Yenileme Alanı Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı, kent merkezinde kapsamlı bir kentsel dönüşümü öngörmektedir. Ancak kentsel dönüşüm, sadece yasadışı ya da yıpranmış yapıların ortadan kaldırılması ve fiziksel olarak yenilenmesi olarak algılanmıştır. Sağlıklı bir kentsel dönüşümün, kent bütünü içerisindeki gereklilikleri plan kararları üzerinden sosyal, ekonomik ve toplumsal boyutları göz önüne alan, bir yerel kalkınma projesi olarak ve rant odaklı değil kent ve kamu yararı odaklı bir çıkış noktası ile hayata geçirilmesi gerekmektedir."

'Tarihi dokuya zarar verilecek'
ODTÜ Mimarlık Fakültesi tarafından hazırlanan rapor da, projenin arkasında "kentsel rant elde etme" amacının bulunduğuna işaret ederek tarihi değerlere zarar vereceğini ortaya koyuyor. Raporda şunlar kaydediliyor:

"Söz konusu düzenlemelerle alanın arkeolojik, tarihi ve mimari değerlerine büyük ölçüde zarar verilecektir. Planın korumadan çok yenileme öncelikli olduğu, bu yenileme etkinliğini rant üretici olarak gören vizyonu sınırlı ve sığ bir görüşe sahip olduğu, ve tarihi bölgedeki yenilemeyi de büyük rant getireceği umulan yeni ticaret alanları ile yaratmayı amaçladığı açıkça görülmektedir. Planın bu sınırlı vizyonla, Ulus'un tarihsel kimliğinin en önemli niteliğini oluşturan erken Cumhuriyet dönemi mirasını oluşturan mimari yapı, kentsel mekan, çevre ve yer özelliklerini de tehdit eden bir belge olduğu söylenmelidir."