Kamuda yap-işlet-devret modeli (YİD) ile gerçekleştirilecek yatırım ve hizmetlerin kapsamını genişletiliyor. Buna göre otoyolların yanında trafiği yoğun olan karayolları, yolcu ve yük limanları, milli parklar ve tabiat parklarında yap-işlet-devret modeliyle özel sektör yatırım yapabilecek. Yatırım yapan özel sektör bu tesisleri belli bir süre işletme hakkına da sahip olacak.
Yasada yapılan kapsam değişikliği dün Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Buna göre YİD modeli yaptırılacak tesislerin kapsamına trafiği yoğun karayolu, gar kompleksi ve lojistik merkezi (lojistik köy), yük-yolcu ve yat limanları (kruvaziyer limanlar), sınır kapıları, milli parklar, tabiat parkı, tabiatı koruma alanı ve yaban hayatı koruma ve geliştirme sahalarında planlarda öngörülen yapı ve tesisler ile toptancı halleri de dahil edildi.
Özel sektör, bu alanlarda da YİD modeli ile yatırım yapıp, belli bir süre işletip bunu yeniden kamuya devredebilecek. Yasanın çıkmasının ardından hızlı trenin geçeceği bazı yerlerde yeni gar kompleksleri kurulup işletilmesi; "kara limanı" olarak bilinen ve büyük pazarlara kolay ulaşımı sağlayacak üretim tesislerinin bulunacağı lojistik köyler kurulması, Galataport gibi projelerin gerçekleşmesi, özel sektörün kruvaziyer ve yük limanı kurmaları özendirilecek.
Bütçeden ödenek ayrılacak
Yasa, bir projeyi yapıp işletmekle görevlendirilen şirkete devletin, "katkı payı" adı altında ödemeler yapabilmesini de düzenliyor. Buna göre; bu şirketlerin ürettiği mal veya hizmetin bedeli; mal veya hizmetten yararlananlar tarafından tamamen veya kısmen ödenmesi mümkün olmayan yatırımlarla ilgili görevlendirmelerde, idare tarafından görevli şirkete tamamen veya kısmen yapılan ödenecek ve buna "katkı payı" denilecek.
Örneğin kamu, trafiği nisbeten daha az olan bir bölgeye otoyol yaptırmak istiyor. Normal koşullarda, geçecek araç sayısı az olduğundan, araç başına geçiş ücreti yüksek veya projenin kara geçiş süresi uzayacağı için özel sektörün ilgi duymayacağı bir yatırım olacak. Hem projeye duyulan ilgiyi artırmak, hem de proje gerçekleştikten sonra vatandaşın daha fazla kullanması için, YİD modeli ile bu otoyolun yapımını üstlenen şirkete bütçeden katkı payı adı altında düzenli ödemeler yapılabilecek.
Ödemelerde sınır olacak
Yasaya göre; merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri tarafından sözleşmeye bağlanan katkı paylarının karşılığı, ilgili idarelerin yılı bütçelerine ödenek olarak konulacak. Ancak 1 yılda sözleşmeye bağlanacak katkı payı ödemeli yatırımların toplamı, ilgili yıl merkezi yönetim bütçesinin yatırım harcamaları toplamının yüzde 50'sini geçemeyecek. İlgili yıl bütçelerinden ödenecek katkı paylarının toplamı ise yılı bütçenin yatırım harcamaları toplamının yüzde 20'sini aşamayacak. Bakanlar Kurulu, söz konusu oranları 2 katına kadar artırmaya veya sıfıra kadar indirmeye yetkili olacak.
Yatırım bedelinin idare veya hizmetten yararlananlarca ödenmesinin mümkün olduğu YİD projelerinde; genel bütçeli idarelerin, işletme süresi içinde taahhüt ettikleri garanti kapsamında doğabilecek ödeme yükümlülükleri, belirtilen bu sınırlamalara tabi olmadan idare bütçelerinden ödenecek. Ücretler ise tüketim veya kullanım miktarına göre farklılık gösterebilecek.