Haberler

Karataş'ın taşı

Tarih: 28 Temmuz 2008 Kaynak: Yeni Asır Yazan: Yaşar Ürük
İzmir'in tarihi araştırmalarında, Karataş adı 1880'li yıllardan itibaren duyulmaya başlar. Bölgede yerleşim ve konut yapımı 1860'lı yıllarda başlıyor. Yerleşimde asıl patlama 1880'lerden sonra yaşar.

Bölgenin ilk yerleşimcileri Yahudi ve Rum aileleriydi. Azınlıkların "Melantia" adıyla andıkları bölge Yahudiler için "İkinci Juderia"dır. 1890'lı yıllarda Türkler de bölgeye yerleşmeye başladı.

yasar.jpgBu köşede, belirli aralıklarla size İzmir'i İzmir yapan semtleri de anlatmayı sürdürmeye çalışacağım. Birkaç ay önce Göztepe ve çevresinde dolaşmıştık. Bu günden başlayarak sizlere İzmir'in "Taş"lı semtlerinden söz etmek istiyorum. Yani adında "Taş" sözcüğü bulunan semtlerden. Taşlı semtlerden hemen aklımıza gelenler arasında "Altıntaş", "Dönertaş", "Dikilitaş", "Taş Tarla" ve "Taş İskele" geliyor. Bu semtlerin tarih içinde kalmış geçmişleri ile anılarından söz etmeye elbette "Taş"lı olanların en ünlüsü olan Karataş'tan başlayacağız.

Günümüzün Karataş'ı, kıyıda Konak'tan Yalı semtine kadar Mustafa Kemal Bulvarı ve Mithat Paşa Caddesi; yukarıda ise Varyant girişinden Akın Simav Mahallesi'ne kadar Halil Rıfat Paşa ve Şehit Nihat Bey caddeleri boyunca uzanan koskoca bir semt. Çok sayıda dik yokuşlarıyla ünlü Karataş semti üç mahalleyi barındırır. Bunlar 1937 yılına kadar, adları Birinci, İkinci ve Üçüncü Karataş Mahalleleri olan Barbaros, Turgut Reis ve Kılıç Reis mahalleleridir. Bunları hemen batı yönünde çevreleyen Kemal, Murat ve Piri Reis mahallelerini de dikkate alırsak, İzmir'in denize sırt vermiş bu bölümüne, dönemin belediyesinin ünlü denizcilerimizin adlarını verdiklerini görürüz.

Karataş, İzmir'in oldukça eski semtlerinden biridir. Mustafa Kemal Bulvarı yapılıncaya kadar sahip olduğu derin koy, doğal yapısı nedeniyle Körfez içinde adeta küçük bir sığınma limanı gibidir. Karataş kıyısının çok eski yıllardan beri tersane bölgesi olduğu ve 10. Yüzyıl'dan itibaren de Bizans donanmasına ait tesislerin olduğu ve birçok Bizans savaş gemisinin de burada yapıldığı bilinmektedir. Bunun yanı sıra İzmir Fatihi olarak bilinen Çaka Bey'in şehri aldıktan sonra donanmasını inşa ettirdiği tersanenin de burada olduğu bilinir. Bu nedenle 1344 yılında İzmir'e saldıran Haçlı ordusu, şehri ele geçirdikten sonra öncelikle bu tersaneyi yakar.

Bölgedeki tersane 1403 yılında Timur'un İzmir'i almasıyla yeniden canlanır. Buradaki tekne yapım işi yakın çağlarda Naldöken'e kayarsa da, dönemin gazete ve benzer kaynaklarını incelediğimizde, 1870'li yıllarda bile yelkenli tekne ve mavnaların yapıldığı görülür.

İzmir tarihi araştırmalarında, Karataş adı 1880'li yıllardan itibaren duyulmaya başlar. Günümüzdeki "İl yıllıkları"nın karşılığı olarak söyleyebileceğimiz, dönemin İzmir salnamelerine göre, bölgede yerleşim ve konut yapımı 1860'lı yıllarda başlar. Ancak bölgedeki yerleşim asıl patlamasını 1880'lerden sonra yaşar. Bölgenin ilk yerleşimcileri Yahudi ve Rum ailelerdir.

İzmir'deki azınlıkların "Melantia" adıyla andıkları bölge, İzmirli Yahudiler için "İkinci Juderia"dır. Çünkü il Juderia olan Mezarlıkbaşı çevresinden sonra, Karataş, topluca yerleştikleri ikinci Yahudi bölgesidir. 1890'lı yıllarla birlikte İkiçeşmelik ve Keçeciler'de bulunan Türkler de bölgeye yerleşmeye başlar ve Karataş, kısa zaman içinde Göztepe yönüne doğru yeni mahalleler doğurur.

"Karataş" adının nereden geldiği ile ilgili çeşitli varsayımlar vardır. Bazı kaynaklara göre, bir zamanlar semtteki Duatepe İlkokulu'nun kapalı tutulan yan kapısı dibinde, duvara gömülü, siyah renkte ve büyük bir taş vardır. Günümüzde İzmir Cumhuriyet Eğitim Müzesi olarak hizmet veren bu eski ilkokul binası duvarı altındaki bu taş, sonraki yıllarda parçalanarak, yok olur.

Öte yandan zaman içinde sözü edilen bu taşın, günümüzde İzmir Kız Lisesi'nin bulunduğu alana 1902 yılında düşen, fakat sonraları ne olduğu bilinmeyen oldukça küçük boyutta göktaşı olması da güçlü bir olasılıktır. Bu göktaşının kendisinin ya da bir parçasının, kendilerine gönderilmesini isteyen Amerikan kurumları ile ilgili haberler de dönemin gazete sayfalarında yer almıştır. Bir başka varsayım ise, 16. Yüzyıl'da, sahip olduğu koruluk ile adı bilinen ve bazı kaynaklarda sözü geçen "Karacataş" adlı yerin, günümüzün Karataş'ı olduğudur. Bazı araştırmacılar ise semtin adının yörede eskiden mevcut bir taş ocağından geldiğini öne sürmektedir.

Çocukluğumun Karataş'ı, Mithat Paşa Caddesi boyunca sıralanmış, tamamı cumbalı, Sakız tipi denilen İzmir evleriyle bezenmiş, çok farklı bir semtti. Bölgede yoğun olarak Yahudi aileler yaşardı. Bu ailelerin çok büyük bölümü İsrail devleti kurulduktan sonra öbek öbek yeni yurtlarına göç ettiler. Bu göç, 1960'ların ikinci yarısında, İsrail ile İzmir arasında düzenli olarak çalışan ve bu göç için tahsis edilmiş bir feribotla yapıldı. Adını şimdi anımsayamadığım bu feribotun bordasında sarı yaldız çerçeveli, lacivert yıldızların olduğunu bu gün gibi anımsıyorum. Bu feribotun kolayca yanaşıp, yük ve araç alabilmesi için özel olarak yapılan iskele, günümüzde hemen Konak Pier yanında durmakta ve İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin tekneleri buraya bağlanmaktadır.

Çocukluğumun Karataş sahili henüz doldurulmadığı için, denize açılan sokaklara sahipti ve bunlardan birinin köşesinde Karataş İlkokulu vardı. Yahudi ailelerin göçü nedeniyle işlevsiz kalan okul, zaman içinde yıkılarak tarihe karıştı. Karataş'taki eğitim kurumlarını ilerideki bölümlere bırakıyorum. Karataş, zaman içinde her birinden ayrı ayrı söz edilmesini gerektiren birçok değeri içinde barındırmış bir semttir. İkisi yazlık, diğeri ise kışlık üç sineması olmuştur. Yazlık olanlardan Deniz Sineması 1960'lı yıllarda faaliyet gösterirken, 1971 yılında açılan Karataş Sineması, fazla uzun ömürlü olmamış ve birkaç yıl sonra, caddenin o bölümünün genişletilmesi çalışmaları sırasında yıkılmıştır. Kız Lisesi karşısında, Mithat Paşa Caddesi üzerindeki Site Sineması 1960'lı yılların başlarında faaliyete geçer. 1972 yılında, reflektörlerin sahne perdesini tutuşturmasıyla yanan sinema, bir yıl sonra açılırsa da birkaç yıl sonra kapanır.
Takvim
<<Haziran 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.