İstanbul’un Anadolu’ya ve Ortadoğu’ya açılan ilk kapısı olan ve İstanbul’a göçün simgesi haline gelen Haydarpaşa Garı, hizmete girişinin 100’üncü yılında AKP hükümetince kapatılmak isteniyor. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Türkiye Özelleştirme İdaresi (TÖİ), TCDD, Devlet Hava, Liman ve Meydanları İşletmesi (DHLİ) ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) eliyle 2003’ten bu yana adım adım ilerletilen Haydarpaşa Garı tasviye çalışmalarının önündeki son engeller de “torba yasa” ile ortadan kaldırıldı.

Yeni yasal düzenlemeyle “sit alanı” özelliği ortadan kaldırılan Haydarpaşa ve çevresini kapsayan 110 hektarlık alan üzerinde “Dünya Ticaret Merkezi ve Kruvaziyer Limanı” adı altına otel, yat limanı, marina, rezidans ve alışveriş merkezi yapılması öngörülüyor. Haydarpaşa ve çevresine yönelik girişimler özetle şöyle gelişti:

• Haydarpaşa bölgesinde yeni bir düzenlemeye gidilmesi için ilk girişim 2003 yılında TCDD’den geldi.

• Girişimin ardından bir Alman firması gar bölgesinde otel yapılmasını öngören tasarısını TCDD’ye sundu. Tasarıyla birlikte Haydarpaşa port’lar zinciri içinde, “İstanbul görücüye çıkıyor” sloganıyla uluslararası proje yarışmalarına ve Dünya Gayrimenkul Emlak Fuarı’nda uluslararası sermayeye sunuldu.

• 2005’te çıkarılan “gece yarısı yasasıyla” 5 milyar dolarlık “Haydarpaşa Manhattan” projesi gündeme getirildi. İBB’nin projeyi inkâr etmesine karşın, 1 milyon metrekareyi kapsayan alana dair çalışmalar Çalık Grubu tarafından hazırlandı.

• Projelendirme çalışmalarının ardından 26 Nisan 2006’da Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu bölgeyi kentsel ve tarihi sit alanı ilan etti. Ancak, karar 6 ay süresince Resmi Gazete’de yayımlanmadı. TCDD yönetimi ise kurul kararının iptali istemiyle 3 kez dava açtı ancak mahkeme itirazları kabul etmedi.

• Başvurunun reddinin ardından TCDD ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi arasında İBB’nin koruma planı yapmasını içeren bir protokol imzalandı. İBB’nin Şubat 2008’de plan çalışmalarına başlamasının ardından, TCDD Genel Müdürlüğü, Marmaray hattının işle- vine başlamasıyla Haydarpaşa Garı’na ihtiyaç duyulmayacağı yönünde açıklamalarını yineledi.

• 24 Temmuz’da TBMM’de kabul edilen “Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” ile TCDD’ye ait tüm taşınmazların Türkiye Özelleştirme İdaresi’ne teslim edilmesi kabul edildi.

• Yasal düzenlemeyle imar planı yapma yetkisi de verilen TÖİ’nin, sit alanları üzerinde yaptığı imar planlarını Koruma Kurulu’na onaylatması zorunluluğu da kaldırıldı.

• 5 yıl süreyle planların değiştirilmesi ve yenilenmesi ile ilgili tüm yetki de TÖİ’ye devredilerek Haydarpaşa Garı ve çevresi projesi için AKP’nin önündeki tüm engeller kaldırıldı.

Marmaray bahane
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şube Başkanı Eyüp Muhcu Haydarpaşa’da “5 milyon metrekareye” yakın bir beton alan oluşturulacağını belirterek, Marmaray’ın Haydarpaşa’nın tren garı olarak fonksiyonunu yitirmesine engel olmaması gerektiğine dikkat çekti. Muhcu, “Bugün Haydarpaşa’nın fonksiyonunu sürdürmemesi için herhangi bir neden yok. Tek neden, Dünya Ticaret Merkezi adı altındaki bir rant projesidir” dedi. Birleşik Taşımacılık İşçileri Sendikası (BTS) İstanbul 1 No’lu Şube Yönetim Kurulu Üyesi Mithat Ercan da TCDD’nin sahip olduğu arazilerden ve yollardan dışlandığını belirterek, TCDD’ye ait arazilerin ve TCDD çalışanlarının 2004’te Kanadalı bir şirket tarafından hazırlanan CANAC Raporu uyarınca tasfiye edildiğini belirtti. Ercan, Haydarpaşa Limanı’nda 2 bin 500 kişinin çalıştığını da anımsatarak, şunlara dikkat çekti: “Dönüşüm adı altında yapılmak istenen yüzyıllar önce oluşturulan İpek Yolu’nun da gerisinde bir projedir.”

BB’nin ‘Ortak Akıl’ Kurnazlığı
Haydarpaşa Manhattan projesine vize alamayan İBB çareyi sivil toplum kuruluşları ve meslek odalarıyla anlaşma yapmakta buldu. İBB’nin ortak akıl iddiasıyla düzenlediği “Gelecek Perspektifinden Haydarpaşa Arama Konferansı” uzman çevrelerce samimi bulunmadı. Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Kurulu Sekreteri Mücella Yapıcı, Haydarpaşa Garı ve çevresinin 2003’ten bu yana devre dışı bırakılmaya çalışıldığını söyleyerek, konferansın bu girişimin bir parçası olduğunu belirtti. Haydarpaşa’nın “uluslararası emlak sermayesi”ne açılmak istendiğine de dikkat çeken Yapıcı, “Haydarpaşa’nın tarihi, ekonomik, lojistik ve endüstriyel özellikleri rant uğruna göz ardı ediliyor” dedi. İBB’nin iştiraklerinden Bimtaş AŞ ise plan ve modelleme çalışmalarını sürdürürken çalışmaların ardından Haydarpaşa ve çevresi için öngörülen yeni mimari yapının da silueti ortaya çıkmış olacak.