Dışişleri Bakanlığı himayesinde düzenlenen “Türkiye’nin Tarihi Sinagogları” sergisi, AKP Genel Başkan Yardımcısı Egemen Bağış ve Türkiye Musevileri Hahambaşı İshak Haleva’nın da katılımıyla açıldı.
Topkapı Sarayı Müzesi Has Ahırlar Bölümü’nde düzenlenen serginin açılışında konuşan AKP Genel Başkan Yardımcısı Egemen Bağış, Türkiye’nin hassas bir dönemden geçtiğini belirtti. Türkiye’nin son günlerde çok acı olaylar yaşadığını ve şehitler verdiğini belirten Bağış, şehitlere Allah’tan rahmet, yakınlarına da başsağlığı diledi. Bağış, “Bu serginin, aslında onlara da (teröristlere) bir cevap verdiğini, buradan hep birlikte haykırdığımızı iddia ediyorum” dedi.
Bağış, bu topraklarda asırlarca camiler, kiliseler, havralar ve sinagogların birlikte insanlığa huzur verdiğini, insanların dertlerine derman olduğunu, insanlığı doğruya, güzele, sevgiye, birleşmeye yönelttiğini vurgulayarak, “Hiçbir kendini bilmez bu birlikteliği bozamaz. Onun için bu bölücülerin hiçbir şekilde başarılı olma şansı yoktur. Bugünlerde her zamankinden daha bir ve beraberiz. Bugün burada Müslümanı, Musevisi, Hristiyanı, farklı renkleri, farklı kültürleriyle Türkiye’nin bütün insanları tek bir yumruktur. Bu sorunun da üstesinden geleceğimizden kimsenin şüphesi olmasın” şeklinde konuştu.
Açılışta gazetecilerin sorularını yanıtlayan İsrail’in Ankara Büyükelçisi Gabby Levy, Bergama doğumlu olduğunu belirtti. Sergide, Bergama’daki eski sinagogun fotoğrafını görmenin kendisine çok şey ifade ettiğini vurgulayan Levy, “Bu sergi sadece Türk Yahudi cemaati için değil, tüm Türkiye için çok önemli. Çünkü Türkiye’nin tarihinden bir kesit ve çok önemli bir nokta” dedi. Levy, hem Yahudilere hem de Türklere, bu tarihi değerleri ayağa kaldırmak gibi önemli bir görev düştüğünü ifade etti.
Kültür ve Turizmden Sorumlu İstanbul Vali Yardımcısı Feyzullah Özcan da “Musevisiyle, İsevisiyle, Müslümanıyla beraberce oluşturduğumuz bu güzel kültürel ortamda, bu güzel coğrafyada, İstanbul’da bu serginin açılışında bulunmaktan duyduğum mutluluğu ifade etmek istiyorum. İyi ki varsınız, iyi ki hep beraber bu güzellikleri, bu kültürümüzü oluşturduk” diye konuştu.
Haleva
Türk Musevileri Hahambaşı İshak Haleva, sergideki her fotoğrafta bir Musevi mabedi bulunduğunu belirterek, şunları söyledi: “Bu gösteriyor ki zamanında Yahudiler her yerleştikleri yerde sinagoglarını kurdular. Türk ve Osmanlı imparatorları da buna çok yardımcı oldular. Eğer bu fotoğraflardaki duvarların ağzı olsaydı, burası çınlardı. Buralarda ne dualar yapıldı. Yahudilerin sosyal yaşamı, her gittikleri yerde yine onlarla oldu. Orada ağladılar, orada eğlendiler. Osmanlı imparatorluğu, Yahudi kültürünün en zengin olduğu yerlerden biridir. Yalnız İstanbul’da 19 tane sinagogumuz var. Bu sergi aynı zamanda, Yahudilerin bu topraklarda huzur içinde yaşadıklarının da kanıtı. Huzur içinde olmasalardı, böyle muazzam ibadethaneler yapamazlardı.”
Türk Musevi Cemaati Başkanı Silvyo Ovadyo da sergide fotoğrafları yer alan Edirne Büyük Sinagogu’nun, Vakıflar Genel Müdürlüğünce restore edileceğini anlattı.
Kudüs’teki İbrani Üniversitesi Yahudi Kültürü Merkezi’den Moshe Kones, 2 yıldır projenin içinde olduğunu belirterek, çalışmanın, Türkiye’de sergilendikten sonra Yahudi Kültürü Merkezi’ne hediye edileceğini söyledi.
Sergi
Sergide, Amerikalı mimar Joel Zack’in 1996’da Anadolu’nun muhtelif şehir ve kasabalarında gerçekleştirdiği araştırmalar çerçevesinde fotoğrafçı Devon Jarvis’in çektiği fotoğraflar ve mimar Ceren Kahraman’ın çizimleri yer alıyor.
Joel Zeck ve ekibinin dokümantasyon çalışmasındaki Türk Yahudi toplumuna ait 100’e yakın tarihi mekandan çekilen 3 bin fotoğraf ve mimari çizim içinden seçilen yaklaşık 60 eserin yer aldığı sergi, 31 Ekim 2008 tarihine kadar ziyarete açık kalacak.
Bu arada, İshak Haleva, proje çalışmaları ve sergiye katkıları nedeniyle Joel Zack’a teşekkür plaketi verdi. Zack plaketi aldıktan sonra yaptığı konuşmada, tarih hazinesi çok kuvvetli olan Türkiye’nin, Yahudi tarihi açısından da önemli olduğunu vurguladı.
Açılışa İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Aykut Cengiz Engin, İsrail’in İstanbul Başkonsolosu Mordehai Amihai ve Türk Musevi Cemaati Onursal Başkanı Bension Pinto’nun da aralarında bulunduğu çok sayıda davetli katıldı.