Ancak şimdiye dek anatomik sıkıntılar yüzünden yalnızca "erkekler kulübü"ne ait olan pisuvarlar, son günlerde çok önemli bir polemiğin kalbinde yer alarak kadın-erkek herkesin hayatına girdi.
Geçtiğimiz hafta Ordu'da önemli bir polemiğe neden olan pisuvar krizi kısaca şöyle gelişti: Vali Ali Kaban, 18 ilçenin müftülüğüne "Camilerin tuvaletlerinde bulunan, temizliğe ve sağlığa elverişli olmayan, dinen de uygun görülmeyen pisuvarların kaldırılması sağlanacak. Yeni yapılacaklara gerekli talimat verilip proje desteği sağlanacaktır" diye yazılı bir emir gönderdi. Ardından Ordu merkez ve ilçelerindeki camilerin tuvaletlerindeki pisuvarlar söküldü. Umumi tuvaletleri kullanan kimi vatandaşlar "Tuvalet asıl şimdi hijyenik olmaktan çıktı" diye tepki gösterdi. CHP Ordu milletvekili Rahmi Güner ise İçişleri Bakanı Beşir Atalay'ın yanıtlaması istemiyle TBMM Başkanlığı'na soru önergesi vererek konuyu Meclis'e taşıdı. Olayın bu kadar büyümesinin nedeni erkekleri kadınlardan "üstün" kılan ayakta işeme kabiliyetinin Ordu Valisi tarafından ellerinden alınması olabilir. Bunu bilemiyoruz; ama bu, pisuvarın neden olduğu ilk hadise değil.
Belki de "pis" bir mesele olduğu için pisuvar tarihi hakkında çok da fazla bilgi yok. Tarihteki ilk pisuvarlara Roma İmparatorluğu'nda rastlanıyor. Roma'da pisuvarlar o kadar popülermiş ki İmparator Vespasian, bunlardan "idrar vergisi" almaya karar vermiş. Kanalizasyon sistemlerinin inşa edilmesiyle de pisuvar kullanımı tüm Avrupa ve ABD'de yayılıyor.
Pisuvar sanat eseri sayılabilir mi?
Tarihin en ünlü pisuvarı ise Fransız sanatçı Marcel Duchamp'ın Fountain (Çeşme) eseri. 2004 yılında, İngiltere'deki Çağdaş Sanat Müzesi Tate Modern çerçevesinde bir sanat anketi yapıldı. Ankete katılan 500 sanat uzmanına "Modern sanatın en çok iz bırakan eseri nedir" diye soruldu. Duchamp'ın Çeşme'si 64 oy alarak, Pablo Picasso ve Henri Matisse gibi büyük sanatçıları geride bırakıp birinci sıraya yerleşti. Sanatçının hikâyesi şöyle: Duchamp, 1917 yılında ABD'de de düzenlenen sanat sergisine seçilir. Porselen bir pisuvara "R. MUTT 1917" diye sahte bir imza atar ve kendi tanımıyla "hazır-nesne" eserini yaratır. Jüri, Çeşme'yi kabul etmez. Bu kararın ardından sanat dünyası "Pisuvar sanat eseri sayılabilir mi?" diye birbirine girer.
Duchamp'ın pisuvarı Birinci Dünya Savaşı'nın ardından her şeyin anlamsızlığını, gereksizliğini ve hiçliğini vurgulayan bir sanat akımı olan Dadaizm'i başlattı. Times gazetesine göre bu pisuvar olmasaydı ne sürrealizm ne minimalizm ne de pop-art akımları ortaya çıkardı. Duchamp, daha sonra Çeşme'den toplamda 8 kopya daha üretti. Kopyalardan biri Sotheby's müzayede evi tarafından 1.7 milyon dolara bir diğeri ise 2.6 milyon dolara alıcı buldu. Performans sanatçısı Fransız Pierre Pinoncelli ise pisuvarın yıllar içinde "provakatif olma" iddiasını kaybettiğini öne sürerek sanatsal bir eylem gerçekleştirdi. Çeşme'nin kopyalarından birinin üzerine işedi. Sonra da baltayla eseri yok etmeye çalıştı. Aynı "performansı" Paris'te denedi, ancak amacına ulaşamadan polis tarafından yakalandı. Tüm bunların ardından "Sanat nedir?" konusunda bir anlaşmaya varamayan sanat dünyası "Pisuvarı çekiçle parçalamak sanat mıdır?" tartışmasına da kapıldı.
Dolgun dudaklı modele ilgi büyük
Feministlere göre pisuvar kadın-erkek eşitliğine en büyük darbeyi vuran nesnelerden biri... Birkaç yıl önce kadınlara özel pisuvarlar piyasaya sürüldü, ancak pek tutmadı. Hollandalı Meike van Schijndel tarafından tasarlanan cart kırmızı dolgun kadın dudaklı pisuvarlar, Viyana Devlet Opera Binası'nda 3 yıl boyunca hizmet verdi. "Kadın düşmanı, seksist pisuvarlara" karşı olan Viyanalı feministlerin şikayeti sonunda söküldü. İnternet üzerinden de 1500 Euro'ya satışa çıkarıldı. Tasarımcı Schijndel, tartışmaların ardından siparişlerini katlayarak pisuvarlarını dünyanın dört bir yanında birçok bar, gece kulübü, ofis ve hatta eve sattı.
Günümüzde tasarımcılar alışılmadık pisuvar dizaynları geliştiriyor. Pisuvar dünyasının en tanınmış ismi "Pisuvar Adam" Clark Sorensen... El yapımı devası çiçeklerden oluşan pisuvar koleksiyonuna "Doğanın Çağrısı" ismini veriyor. Böylelikle "içine edilebilen" sanat ortaya çıkıyor. Koleksiyonda pembe orkideler, sarı laleler, kırmızı amber çiçeği şeklindeki pisuvarların yanında deniz kabuğu pisuvarları da bulunuyor. Bir yılda biten pisuvar, 4 bin ile 10 bin dolar arasında müşteri buluyor. Sorensen'in ABD eski Başkanı Bush'un pisuvarı en popüler eserleri. Kullanıcılar, artık tuvalete gitmekten daha büyük bir keyif alıyor olmalı...
Dünya çapında ün yapan pisuvar olayları
Pisuvarlar reklam almak için oldukça elverişli yerler. Avrupa ve ABD'de genellikle yalnızca erkeklere hitap eden ürünlerin tanıtımı pisuvarlara yerleştirilen ekran ve ses sistemleriyle yapılıyor.
New York'un Nassau bölgesindeki barlara "Konuşan Pisuvar"lar monte edildi. Pisuvarlar, kullanıcısını fazla içkili araba kullanmama konusunda uyarıyor.
Ünlü Amerikalı yazar Ernest Hemingway, bir pisuvarı kedileri için çeşme hâline getirerek pisuvarın farklı kullanımlarını hayata geçirdi.
"Hedef alma" sorunu birçok pisuvarın üzerinde hedef işareti bulunacak şekilde üretilmesine neden oldu. Amsterdam'daki Schiphol Havalimanı görevlilerine göre yolculara "hedef koymak" tuvalet temizlik masraflarının azaltılmasına yardımcı oluyor. En sık kullanılan hedef ise beyaz porselen üzerinde dikkat çekecek bir sinek. Bunun dışında futbol kalesi ya da hedef tahtası gibi yaratıcı pisuvar fikirleri de hayata geçirildi.
1980'de Kanadalı yönetmen John Greyson tarafından çekilen Pissoir (Pisuvar) isimli filmin tamamı tuvalette geçiyor.
Uçak üreticisi Airbus, dünyanın en büyük yolcu uçağı A380'lerde erkek yolcularına pisuvar hizmeti sunuyor.
Japon Adası Honşu'da 30 dilde "yıka" ve "ateş" komutlarına cevap vererek sifon çeken pisuvarlar bulunuyor.
İran'daki umumi tuvaletlerin neredeyse hiçbirinde "dine uygun olmadığı ve hijyenik olmadığı gerekçesiyle" pisuvar bulunmuyor.