Haberler

Kâbe Yeniden Yapılanıyor

Tarih: 26 Kasım 2009 Kaynak: Wikipedia, Radikal, Zaman, Building Design Derleyen: Gökçe Aras


Hac mevsiminin gelmesiyle Kâbe'deki projeler de tekrar konuşulmaya başlandı. İslam dininin şartlarından biri olan Hac ziyaretini yerine getirmek üzere, her yıl 3 milyondan fazla Müslümanın ziyaret ettiği Suudi Arabistan'ın Mekke kenti yeniden imar ediliyor.

Geçtiğimiz yılın sonlarına doğru duyurulan ve tarihin en önemli yenileme projelerinden biri olması beklenen proje çerçevesinde üç milyon kişinin aynı anda ibadet edebileceği bir cami kompleksi, konaklama ve kültür alanları inşa edilmesi planlanıyor. Aralarında Zaha Hadid, Norman Foster ve Atkins Architecture'ın adının geçtiği 18 mimarın katılacağı proje, Dünya'nın en kutsal yapılarından birisi olan halihazırda 900.000 kişilik Mescid-i Haram'ın üç kat büyütülmesi anlamına geliyor. Bu özelliğiyle yapı, dünyanın en kalabalık yapısı olacak. Suudi Kralı Abdullah, 387.000 m2'lik projenin yeni bir anlayış getirmesini hedefliyor.

Kâbe, İslam'dan önce çok tanrılı inançlarca kullanılan bir tapınaktı ve Arap Yarımadası'nın dört bir yanından hacılar Kâbe'yi ziyaret ediyorlardı. Daha erken dönemlerdeki tarihine ilişkin yeterli bir bilgi yok.

Kuran-ı Kerim'de İbrahim ve İsmail peygamberler tarafından Kâbe'nin temellerinin yükseltildiği yazar. Bu ayetin meali tartışmalı olmakla birlikte genel olarak İslam'da Kâbe'nin ilk olarak Adem tarafından yapıldığına ancak ondan geriye sadece temellerinin ayakta kaldığına inanılır. Kâbe, tarih boyunca birçok değişikliklere maruz kalmış. Çeşitli dönemlerde kısmen ya da bütünüyle yeniden inşa edilmiş ve günümüzdeki haline ulaşmış. Günümüzde Kâbe'yi barındıran Mescid-i Haram, toplam 361.000 metrekarelik bir alanı kapsıyor. Kâbe'nin etrafını çeviren ve Kâbe yüksekliğini aşmayan revaklar, Osmanlı padişahı II. Selim zamanında yapılmış, planlarını Mimar Sinan hazırlamış.

Mekke'nin yeniden imarı kapsamında öncelikli olarak Kâbe civarında yeni oteller inşa edilecek. 5 milyar Dolar'lık projeye göre Harem civarında mevcutlara ilave olarak 35 otel yapılacak. 4, 5 ve 7 yıldızlı otellerde 45 bin Müslüman konaklayacak. 230 bin metrekarelik alanda yapılacak otellerdeki bütün odalar Kâbe'yi görecek.

2009 Mayıs ayında Atkins'in Mescid-i Haram dönüşüm projesinin videosu kamuoyuyla paylaşıldı. Son edinilen bilgilere göre aralarında Zaha Hadid, Norman Foster ve Faber Maunsell'in önerilerinin de bulunduğu 13 çalışma proje için yarışacak.

Hadid, Building Design'a yaptığı açıklamada projenin geleceğiyle ilgili herhangi bir duyum almadığını belirtmiş. Foster&Partners ise hac yolculuğunun bir diğer önemli parçası olan Mekke-Medine hızlı tren hattı istasyon tasarımlarını kazanan komisyonun açıklanmasının ardından proje çalışmasını yapıp yapmayacağıyla ilgili hala düşünme aşamasında olduğunu belirtmiş. Faber Maunsell ise Mayıs ayı içerisinde önerisiyle ilgili bir video yayınlayacağını açıklamıştı. Diğer ekiplerin önerilerinde ise Mescid-i Haram etrafındaki mevcut binaları ortasında büyük bir meydan kalacak şekilde gökdelenlerle değiştirmek yer alıyor.

Suudi Arabistan hükümeti bütün bu inşa faaliyetlerinin yanı sıra ulaşım yatırımlarını da es geçmiyor. "Hacı Ekspres" denilen 3,5 milyar Sterlin'lik hızlı tren hattının hizmete girmesiyle Mekke - Medine arası 2 buçuk saate inecek.

Mekke'den gelen son haber ise, hükümetin şehri yeniden imar etmek amacıyla hazırladığı "Cebel-i Ömer" projesi çerçevesinde Cidde-Harem arasındaki ulaşım sorununu çözecek metro hattı projesi. Cidde Havalimanı'ndan Kâbe'nin bulunduğu Harem bölgesine uzanacak metronun özellikle hac döneminde çileye dönüşen trafik sorununu kökten çözmesi bekleniyor. Projenin tamamlanma tarihiyle ilgili ise bilgi verilmiyor.

Bütün bu çalışmalar sürerken Suudi Arabistan hükümeti projesini uygulamak adına tarihi binaları feda etmekten de çekinmiyor. 2002 yılında Zemzem Towers adlı yapı kompleksini yapmak için Kâbe'nin asi kabilelerden savunmasına yardımcı olmak üzere 1781 yılında Osmanlı İmparatorluğu tarafından inşa ettirilen Ecyad Kalesi'ni yıkan hükümet, bu seneki Hac ziyaretinin ardından Mimar Sinan'ın eseri olan Kâbe'nin etrafındaki Osmanlı mirası revakları yıkmayı planlıyor.

4 Kasım 2009 tarihli habere göre bütün bu yeniden yapılanma çalışmaları çerçevesinde Mekke'de, Bin Ladin Şirketler grubu tarafından yürütülen proje kapsamında tavaf alanının genişletilmesi hedefleniyor. Yıkım işlemi Kurban Bayramı'ndan hemen sonra hacılar döner dönmez başlayacak. Mimar Sinan'ın yaptığı revak adı verilen 500 küçük kubbe yıkılarak tavaf alanının genişletilmesi hedefleniyor.

Mescid-i Haram'ın tam ortasındaki Kâbe'nin yüksekliğini aşmayan revakların Kanuni Sultan Süleyman zamanında yapılmış, planlarını Mimar Sinan'ın hazırladığı biliniyor. Hicretin on yedinci ve yirmi altıncı yıllarında etraftaki evler yıktırılarak Kâbe'nin avlusu genişletilmiş. Avlunun etrafı da duvarla çevrilip, duvarın iç kısmına da ağaç direklerin üstüne damlı revaklar yapılmış. Kanuni'nin emriyle Sinan'ın hazırladığı planlar 1590 yılında Mimar Mehmed Ağa tarafından uygulanabilmiş. Avlusu genişletilmiş revaklardaki sütunlar yenilenerek, yenileri eklenmiş. Tahta kemerler taş ve tuğlaya çevrilerek üzerlerine Türk üslubunda beş yüz küçük kubbe yapılmış.

Mimari kritikler ve tarihçiler tarafından da eleştirilen Kâbe yenileme projelerini Murat Bardakçı ise şu sözlerle eleştiriyor:

"...Suudi yönetiminin Kâbe'nin çevresindeki binaları ve beş yıldızlı büyük otelleri yıkmaya karar verdiği ve kutsal yapının etrafının genişletileceği söyleniyor, yıkımların başladığı anlatılıyor. Bütün bu yıkımlar Kâbe'nin çevresini boşaltıp hacılara çok daha fazla kolaylık sağlamak için değil, Suudi Arabistan'ın hâkimi olan El-Suud ailesinin damgasını taşıyacak maketini gördüğünüz uçuk bir Mekke için yapılıyor...

Atlantis benzeri hayalî uygarlıkların bilim-kurgu yazarlarının rüyalarındaki başkentini andıracak olan bu yeni Mekke'nin silüetini gökdelen azmanı binalar çizecek, meydanlar uzay filmlerinden fırlamış mekânları andıracak ve bu garip manzaranın en ucunda da tepeden bakılan ama noktadan bile küçük kalan bir yapı bulunacak: Kâbe-i Muazzama...

Göğe yükselen ve artık gökdelen değil, 'uzaydelen' denmesi gereken binalar hem otel, hem de alışveriş merkezi olacaklar; en arkadaki daha da yüksek kuleler ise, iş merkezleri!

Mekke'nin bizde, yani Türk yönetiminde olduğu yıllarda şehirde Kâbe'den yüksek bina inşa edilmesinin kesinlikle yasak olduğunu ve Beytullah'a hürmetten kaynaklanan bu yasağın 400 seneye yakın istisnasız uygulandı."

Murat Bardakçı'nın da sözlerinde belirttiği gibi bütün bu yıkımlar sadece Kâbe'nin çevresini boşaltıp hacılara çok daha fazla kolaylık sağlamak amacıyla yapılmıyor.

Bütün bu projelerin en önemli özelliklerinden biri de, Suudi Arabistan hükümetinin petrol ham maddelerinin günün birinde tükenmesi ihtimaline karşı yaptığı planlamaların bir parçası olması. Krallık bu tür projelerle, ekonominin çeşitlendirilmesi, artan nüfusun idare edilmesi, artan işsizlikle mücadeleyle vatandaşlarının eğitimini ve vasıflarını artırmayı hedefliyor.

Ekonomik krizin de etkisiyle sermayenin dolayısıyla mimari üretimin doğudaki -petrol zengini- ülkelere yöneldiğini izliyoruz. Bu proje de bu yönelmenin bir parçası olarak doğu ülkelerinin mimariye ve büyümeye bakış açılarını star mimarlar üzerinden dünyaya gösterecek.

Takvim
<<Haziran 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.