UNESCO, 2003’te tarihî alanlara sahip çıkılmadığı gerekçesiyle İstanbul’u ‘Dünya Mirası Listesi’nden çıkarabileceğini açıkladı ve Türkiye’ye iki yıl süre verdi. Büyükşehir Belediyesi, UNESCO’nun verdiği süre dolmadan tarihî dokuyu korumaya çalışıyor.

Mısır piramitleri, Tac Mahal, Çin Seddi, Mostar Köprüsü, İsviçre Alpleri ve Kapadokya gibi kültürel ve doğal değerleri geleceğe taşımak isteyen Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), İstanbul’un tarihi alanlarını da korumaya aldı. Ancak yıllarca ilgisiz ve bakımsız kalan tarihi evler, surlar ve köşkler yok olmaya yüz tuttu. Yıkılan ve yakılan tarihi evlerin yerine otoparklar yapıldı, restore edilen surlar ise gerçeğini yansıtmadı.

UNESCO, 2003 yılında sahip çıkılmadığı gerekçesiyle İstanbul’un tarihi alanlarını ‘Dünya Mirası Listesi’nden çıkarabileceğini açıkladı. Türkiye kendisine verilen 2 yıllık süre içerisinde eserleri korumaya yönelik plan ve programlar yaptı. 1995 yılında başlayan ve çeşitli sivil toplum örgütlerinin itirazları nedeniyle 10 yıl uzayan Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı İmar Planları 2005’te tamamlanarak kurul onayından geçti. Süleymaniye, Fener-Balat ve Zeyrek’te gözle görülür iyileştirmeler yapıldı. UNESCO, 2005 yılında hazırladığı İlerleme Raporu’nda çalışmalardan memnun olduğunu ifade ederek şu isteklerde bulundu: “Şehir Koruma ve Geliştirme Planı’nın acilen tamamlanarak uygulamaya konulması, gerekli yönetmeliklerin acilen çıkarılması, belediyelerin kullanımı için merkezi hükümet fonlarının serbest bırakılması, şehir surlarının doğru bir şekilde restore edilmesi.” Türkiye, 31 Ocak 2006 tarihinde tarihi mirasına sahip çıktığını vurgulamak ve ‘Dünya Mirası Listesi’nde kalmak için UNESCO’ya çıkardığı yasa ve yönetmelikler ile yaptığı çalışmaları konu alan bir savunma raporu sundu. UNESCO, bu rapor çerçevesinde temmuz ayında Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta yapacağı toplantıda İstanbul’un tarihi alanlarını değerlendirecek. Eğer, İstanbul’un tarihi alanları ‘Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne kaydırılırsa Türkiye’nin prestiji, tanıtımı ve turizmi bu karardan olumsuz etkilenecek. Ayrıca AB’den kültür amacıyla alınan fonlar da tehlikeye girecek.

İstanbul’un Süleymaniye, Zeyrek, Fener-Balat ve şehir surları gibi tarihî yapıları 1985 yılında Dünya Mirası Listesi’ne kabul edildi. Dünya mirası değerlendirme toplantılarında; İstanbul’daki tarihî alanların şehirleşme baskısı, koruma teknikleri, yönetim mekanizması, izleme sistemi, sunma ve yorumlama, beşerî ve maddi kaynak, kurumsal eşgüdüm ve deprem tehlikesi göz önüne alındı. UNESCO, İstanbul’un tarihî alanlarını korumak için acilen harekete geçilmezse eserleri ‘Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ne alacağı uyarısında bulundu. Türkiye’ye 2 yıl süre tanıyan UNESCO, 1 Şubat 2006 tarihine kadar çalışmalarla ilgili ayrıntılı raporun kendilerine ulaştırılmasını istedi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Valiliği, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Başkanlığı ve sivil toplum örgütleri savunma raporu hazırladı. Raporda; 1/5000’lik ve 1/1000’lik planlarının onaylandığı ve projelerin yapıldığı, kültür varlıklarını korumak için yasa ve yönetmeliklerin çıkarıldığı kaydedildi. Mimar, restorasyon uzmanı, şehir plancısı, arkeolog, sosyolog, inşaat mühendisi, tarihçi, sanat tarihçisi ve danışman akademisyenlerden oluşan kadroların İstanbul Müze-Kent projesinde görevlendirildiği ve projelerin uygulanması için 40 milyon YTL kaynak aktarıldığı belirtildi. 2006 yılı içinde İstanbul Valiliği himayesinde uluslararası bir workshop düzenleneceği ve önceden alınan kararlar dahilinde surlarla ilgili çalışmaları yürüteceklerini açıkladı. Sivil toplum örgütlerinin katılımını arttırmaya yönelik çalışmalar yaptıkları ve 12 sivil toplum kuruluşunun İstanbul Kültür Mirası’nı İzleme Komitesi’ni kurduğu bilgisine yer verildi.

Vali Yardımcısı Cumhur Güven Taşbaşı, alınan kararın AB yolundaki Türkiye’yi çok etkileyeceğini söylüyor. Aleyhte alınan bir kararın Türkiye’nin saygınlığına gölge düşüreceğini belirten Taşbaşı, “Mirasına sahip çıkmayan bir ülke olarak anılacak.” diyor. Ayrıca kararın turizme de olumsuz bir şekilde yansıyacağını ve AB’den alınan fonları tehlikeye düşürebileceğini ifade ediyor.