Türkiye, 2023'e kadar tamamlanması öngörülen 60 milyar euroluk çevre yatırımına hazırlanıyor. Bu amaçla hazırlanan çevre stratejisi, 2007'den itibaren uygulamaya konulacak.
Tuzla’da bulunan zehirli varillerin ardından Türkiye’nin gündemine oturan "çevre" konusunda izlenecek 16 yıllık yol haritası belirlendi. 2007 yılından itibaren uygulamaya konulacak "çevre stratejisi"ne göre, bu alanda yapılacak yatırımların finanse edilmesi için Çevre Temizlik Vergisi yeniden düzenlenecek ve oranları artırılacak. Büyük belediyeler, çevre için küçük belediyelere kaynak aktarımında bulunmaya zorunlu tutulacak ve Avrupa Birliği (AB) fonlarından yararlanılacak.
Türkiye, 2023’e kadar tamamlanması öngörülen 60 milyar euroluk çevre yatırımına hazırlanıyor. Bu kapsamda bürokrasinin uzun süredir üzerinde çalıştığı çevre stratejisi, tamamlanma aşamasına geldi. Çevre ve Orman Bakanlığı başkanlığında yürütülen çalışmalarla oluşturulan strateji, AB sürecinde çevre alanında yapılacak yatırımları planlıyor ve bu yatırımların finansman kaynaklarını belirliyor. Çevre konusundaki müzakerelerde esas alınacak olan stratejide, edinilen bilgilere göre şu bilgi ve öngörüler yer alıyor:
- Çevre alanında yatırım yapılacak alanlar: Su-atıksu, hava, endüstriyel kirlilik kontrolü, gürültü, kimyasallar, doğa koruma ve yatay sektörler.
- En çok yatırıma ihtiyacı olan alan, “su-atıksu.” Bu alanda 34 milyar euroluk yatırıma ihtiyaç bulunuyor. Suyu 9.6 milyar euroluk yatırım ihtiyacıyla “katı atık ve atıklar” izliyor. Hava alanında ise 428 milyon euroluk yatırım gereksinimi mevcut.
- Endüstriyel kirlenme alanında da 15 milyar euroluk yatırım gerektiği belirlenirken, çevre alanında yapılacak yatırımlar toplam 60 milyar euro olarak hesaplandı.
- 60 milyar euroluk yatırımların yüzde 20’sini merkezi idare, yüzde 42’sini yerel yönetimler, yüzde 17’sini özel sektör, yüzde 23’ünü de fonlar (AB ve diğer yardımlar) karşılayacak.
Yatırımlar 2014’ten sonra hızlanacak
- Stratejide çevre yatırımlarının 2007’den 2014 yılına kadar yılda ortalama 3-5 milyar YTL düzeyinde olması, 2014’den sonra ise yıllık 6-7 milyar YTL düzeyine çıkması öngörülüyor. Süreç boyunca kişi başına 1.500 YTL’lik çevre yatırımı yapılması planlanıyor.
- Strateji çerçevesinde merkezi idare çevre yatırımlarına ayırdığı payı yüzde 15-20 oranında artıracak. Bu kapsamda merkezi idarenin yapacağı çevre yatırımlarının toplamı 19 milyar 374 milyon 588 bin YTL’ye ulaşacak.
- Özel sektörün çevre yatırımlarına ayırması gereken pay da yaklaşık 19 milyar YTL olarak belirlendi. Özel sektörün çevre yatırımlarına katılım oranı da, süreç içinde yüzde 3’den yüzde 21’e çıkarılacak. Aynı süreçte yerel yönetimler de 46 milyar 37 milyon YTL’lik yatırım yapmakla yükümlü olacak.
Büyük belediyeden, küçüğe kaynak aktarılacak
- Stratejide yapılacak yatırımların finansmanına da geniş yer verildi. Buna göre, yatırımların yüzde 23’ü AB fonları ve diğer hibelerden karşılanacak. Tüpraş gibi sanayi tesislerinin özelleştirilmesi de çevre yatırımlarına katkı sağlayacak.
- Stratejiye göre, şu anda Çevre Temizlik Vergisi evlerde su tüketimi bazında metreküp başına 0.1 YTL olarak uygulanıyor. Bu oran oldukça yetersiz bulunuyor. Bu nedenle mevcut verginin “atıklarla ilgili kullanıcı ücretini hesaplayan” bir sisteme çevrileceği planlanıyor. Konuyla ilgili bilgi veren bir yetkili de, Çevre Temizlik Vergisi'ni tamamen katı atık bedeline dönüştürmek istediklerini belirtti. Bu yolla çevre vergisi oranları artacağı için, çevre yatırımları için de kaynak sağlanmış olacak.
- Strateji çevre yatırımları için büyük belediyelerden küçük belediyelere kaynak aktarımını da öngörüyor. Buna göre atık su deşarjı fazla olan belediyelerden “çapraz sübvansiyon” yöntemiyle küçük belediyelere kaynak tahsis edilecek.