Türkiye'nin en büyük felaketlerinden biri olan Marmara Depremi'nin üzerinden 7 yıl geçti; ama yaşananlar sarsıntıdan ders alınmadığını gösteriyor.

Resmî rakamlara göre, Sakarya'da hemen boşaltılması gereken 4 bin 500, Kocaeli'nde ise 462 ‘orta hasarlı' bina var. Bunların büyük kısmı boyanarak öğrencilere kiralanmış ya da satılmış. Sakarya Valisi Nuri Okutan, söz konusu binalara elektrik, su ve telefon hizmeti verilmemesi için ilgili birimlere yazı gönderdi. Ancak Sakarya Telekom Müdürlüğü karara itiraz etti. Aboneleriyle sözleşme imzaladığını belirten Telekom, telefonları kesemeyeceğini açıkladı. Vali ise gerekirse suç duyurusunda bulunacağını bildirdi.

17 Ağustos felaketinden sonra birçok ilde konutların depreme dayanıklı hale getirilmesi için projeler hazırlandı. Bayındırlık Bakanlığı, orta hasarlı binaların ya onarılması ya da boşaltılması şartını getirdi. Ancak bu kararın uygulanması her yıl ertelendi. Depremin üzerinden 7 yıl geçmesine rağmen birçok insan çökme tehlikesi bulunan evlerini boşaltmadı. Bayındırlık Bakanlığı’nın kararına göre binaların yıl sonuna kadar depreme karşı güçlendirilmesi ya da yıkılması gerekiyor.

Şimdiye kadar onarılmayan hasarlı binaların boşaltılmaması üzerine valilik çareyi kamu hizmetlerinin durdurulmasında buldu. Yıllardan beri vatandaşları ikna edemeyen valilik, ilgili kuruluşlara bir yazı göndererek orta hasarlı konutların elektrik, su ve telefonlarının kesilmesini istedi. Ancak Sakarya PTT Müdürlüğü aboneleriyle sözleşme imzaladığını belirterek konutlara hizmeti durdurmayacağını bildirdi. Sakarya Valisi Nuri Okutan ise hizmete devam ederlerse savcılığa suç duyurusunda bulunacağını açıkladı. Oturulamayacak eve elektrik, su, gaz, telefon hizmeti verilemeyeceğini belirten Vali Okutan, “Bu evlere baştan hizmet vermemeleri gerekirdi.” diye konuştu.

Hasarlı binasını projeler ve teknik eleman kontrolünde onaranlara devletin 8 bin YTL yardım yaptığını hatırlatan Nuri Okutan, “Buna rağmen vatandaşların bir kısmı evini kendisi onarmış. Bir kısmı da onarmadan dışını sıvayıp boyayarak öğrencilere kiralamış ya da başkalarına satmış.” ifadelerini kullandı. Depremden itibaren orta hasarlı binalarla ilgili kararın ertelendiğini hatırlatan Vali Okutan, “Bu yıl son kez ertelendi. Onarılmayan binalar ağır hasarlı konuma geçiyor.” dedi.

Deprem sonrasında ‘ölü şehir’ diye anılan Adapazarı ise kentsel dönüşüm projesi ile kent merkezini zemini sağlam olan yeni yerleşim bölgesine kaydırıyor. Nüfusu 60 bin olan yeni yerleşim yerindeki yapıların tamamı depreme dayanıklı olarak inşa edildi ve Adapazarı Büyükşehir Belediyesi, kent merkezinde 2 katlı binadan yüksek yapıya izin vermeme kararı aldı. Adapazarı Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Duran, afetin izlerinin bir bir silindiğini söyledi. Altyapı çalışmalarının tamamlandığını ifade eden Duran, “700 kilometre duble yol, içme suyu ve kanalizasyon şebekesi ile telefon ve elektrik hatları yeniden döşendi. Depremin en fazla yıkıma yol açtığı alüvyon zeminli şehir merkezi, zeminin çok daha sağlam olduğu yeni yerleşim bölgesine taşınıyor.” şeklinde konuştu. 2007 yılı içerisinde tamamlanması planlanan ve 160 dönüm üzerine kurulacak kent park projesinin de afet odaklı örnek bir proje olduğunu belirten Duran, şunları anlattı: “Parkın içindeki restoranlar afet zamanında aşevi işlevi görecek. Ayrıca yemekhane, çamaşırhane, sahra hastanesi, sığınak gibi yerler de hazırlanıyor. Bu alan geçici barınma yeri olarak tasarlandı. Ayrıca 10 mahalle merkezinde yaklaşık bin ev hanımı çeşitli kursların yanında afet eğitimi de alıyor.”

Depremin olduğu yıl Sakarya Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünde okuyan Candan Yılmaz, kiralık ev bulamadıkları için hasarlı binalarda oturmak zorunda kaldıklarını söyledi. Adapazarı merkezde bulunan Kültür Sitesi’ndeki dairelerin çoğunlukla öğrenciler tarafından kiralandığını belirten Yılmaz, boya ve badanası yapılan konutlarda da artık ailelerin kaldığına dikkat çekti. Deprem sonrasında Adapazarı’nda yeteri kadar konut kalmadığı için en ucuz kiranın 400 YTL’ye çıktığını hatırlatan Yılmaz, “Deprem unutulunca site boyandı ve hasarları bir şekilde kapatıldı. Hasarlı binalarda hep öğrenciler oturdu.” dedi.

Felaketin öncesine değil, sonrasına hazırlandık
Bayındırlık ve İskan Bakanı Faruk Özak, hazırladıkları Kentsel Dönüşüm Tasarısı’yla, gecekondu ve depreme dayanıksız evlerin bulunduğu yerleri cazibe merkezi haline getireceklerini söyledi. Bazı incelemelerde bulunmak için Kütahya’ya gelen Bakan Özak, 17 Ağustos 1999’da yaşanan Marmara Depremi’nin 7. yıldönümünde, doğal afetlerle ilgili olarak yapılan çalışmalar hakkında önemli bilgiler verdi. Türkiye’nin deprem sonrası çok önemli deneyimler yaşadığını söyleyen Bakan Özak, deprem öncesine hazır olmayan Türkiye’nin, deprem sonrasına hazır hale geldiğini vurguladı. “Ama önemli olan deprem öncesi, deprem anı ve deprem sonrası; bu üçüne bir Japonya gibi buna hazır olabilmek.” diyen Özak, bu konuda son derece önemli çalışmalar yapıldığını aktardı. 2004 yılında yapılan deprem şurasında çok önemli çalışmalar olduğunu belirten Bayındırlık Bakanı Özak, “Bilim adamlarımız çalıştılar. Karayollarımızda, Gebze-Kınalı arasında tüm viyadüklerimiz, köprülerimiz güçlendirildi, projeleri yapıldı, ihale edildi. Onun dışında, 2 ay önce İstanbul’daki 2 büyük köprümüzün durumları şu anda çok iyi. Haliç Köprüsü de dahil 14 tane büyük viyadüğün yapımını Japon kredisiyle - bu 40 yıl vadeli, yüzde 0,75 faizli, çok düşük faizli kredidir- özel bir firmaya verdik. Bunlarla ilgili çalışmalar yapıldı, projenin yapımına başlandı. Türkiye’de güçlendirmeyle ilgili bir yönetmelik yoktu, bunu çıkardık. Bununla ilgili eğitim veriyoruz.” şeklinde konuştu. Bakan Özak, resmi kurumlara ait binalarla ilgili bir envanter çalışması yaptıklarını ifade ederken, bunun için gerekli bütçenin ayrıldığını kaydetti.

Sağlıkçılardan Tekir Yaylası’nda afet tatbikatı
Türkiye’de ilk kez Skorsky helikopterinin de katıldığı deprem tatbikatı Kayseri’de başarıyla tamamlandı. Tatbikat gereği 7,2 büyüklüğünde meydana gelen deprem sonrası alanda görevli 540 personel alarma geçti. Sivil Savunma, itfaiye, güvenlik güçleri, sağlık ekipleri arama kurtarma çalışmalarına başladı. Gerçeği aratmayacak tatbikatta yardım bekleyen vatandaşlar imdat çığlıkları atarken ekipler de yaralılara vakit kaybetmeden müdahalede bulundu.

Sağlık Bakanlığı, Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE), Erciyes’in Tekir Yaylası’nda toplandı. 81 ilden 540 kişinin katıldığı eğitimde deprem tatbikatı yapıldı. Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na ait Skorsky helikopterinin de katılıp yaralı taşıdığı tatbikat gerçeğini aratmadı. Erciyes’in 2 bin 200 metre yüksekliğindeki Tekir Yaylası’na UMKE ekipleri tarafından enkaz alanları oluşturuldu. Enkazların içerisine özel yaralı makyajı yapılmış gönüllü UMKE ekipleri konuldu. Sabah saatlerinde Kayseri’de 7,2 büyüklüğünde deprem olduğu anonsunun yapılmasıyla birlikte enkaz alanı içerisine giren Sivil Savunma, itfaiye ve UMKE ekipleri kısa bir sürede yaralıları enkazlardan çıkararak sağlık kuruluşlarına ulaştırdı. Tatbikatta görev alan Skorsky helikopteri ise durumu acil olan hastaları tam donanımlı hastanelere kaldırdı.

Enkaz altında kalan vatandaşların yakınlarını canlandıran bir grup kadın ve çocuk rollerini başarıyla yerine getirdi. Tatbikat gereği, enkazdan hasta ve yaralı kurtarma ve yaralı tahliyesi gerçekleştirildi. Ayrıca 10 kişilik UMKE ekibi Erciyes zirvesine bir tırmanışı gerçekleştirdi. Tatbikat, sağlık ekipleri arasında koordinasyonun gözlenlenmesi amacıyla yapıldı.

7 yıl geçti, depremin acıları hâlâ taze
Marmara Depremi’nde hayatlarını kaybedenler, İzmit ve Gölcük’te düzenlenen törenlerle anıldı. Kocaeli Güneş Sahnesi’nde düzenlenen anma törenine Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu ve Saraybahçe Belediye Başkanı Halil Vehbi Yenice de katıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Konya Türk Tasavvuf Musikisi Topluluğu’nca konser ve sema gösterisi düzenlendi. Kuran-ı Kerim’in de okunduğu anma etkinliğinde bir konuşma yapan Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkanı İbrahim Karaosmanoğlu, depremde hayatlarını kaybedenleri rahmetle andıklarını söyledi. Karaosmanoğlu, şunları kaydetti: “Bir daha bu acıları yaşamak, karşılaşmak istemiyoruz. Ama bu acıları kendi ellerimizle yarattık. 17 Ağustos’u unutmamalıyız. Kendi yuvalarımızı, konutlarımızı biz yaptık. Yanlış yaparak o günlere geldik.” dedi. Kocaeli Depremzedeler Derneği de depremin yıldönümünde anma yürüyüşü düzenledi. İzmit Belediye İşhanı önünden başlayan yürüyüşe yaklaşık 300 depremzede katıldı. Deprem Anıtı önünde depremin meydana geldiği saat 03.02’de bir dakikalık saygı duruşu yapıldı.

Sadece 200 hastanede güçlendirme yapıldı
Sağlık Bakanlığı’na bağlı hastanelerin sadece 200’ü depreme karşı güçlendirildi. 17 Ağustos depreminden sonra bakanlığa bağlı hastanelerin dörtte biri için deprem projesi hazırlandı. Sağlık Bakanı Recep Akdağ, DYP Hatay Milletvekili Mehmet Eraslan’ın soru önergesine verdiği yazılı cevapta, 200 hastanede “Deprem Güvenlik Tahkiki ve Deprem Güçlendirme” projesinin hazırlandığını bildirdi. Sağlık Bakanlığı’na bağlı toplam 783 hastane bulunduğunu söyleyen Akdağ, 2002 yılında başlatılan “Depreme Karşı Güçlendirme Projesi” ile Türkiye genelindeki tüm hastane binalarının bütçe imkanları dahilinde planlamaya tabi tutulduğunu ifade etti.