Yarışma Alanı’nın İstanbul Metropoliten Alanı Doğu Yakası içerisindeki yeri

Maltepe Bölge Parkı Fikir Projesi Yarışması’nda birinciliğe layık görülen projenin raporunda yer alan bazı metinlerin kaynak belirtilmeden kullanılmasının ardından gelen tepkilerin üzerine proje ekibi Arkitera.com üzerinden bir düzeltme yaparak konuyu açıklığa kavuşturdu. Aşağıda projede izinsiz kullanılan bildirinin yazarlarından Semra Arslan ve Arzu Gönenç Sorguç’un konu ile ilgili tepkilerini ve görüşlerini kavramların tanımı ve örneklerle zenginleştirerek belirttikleri yazıyı yayınlıyoruz.

Akademik Etik
Prof.Dr. Ioanna Kuçuradi'ye¹ göre: "Etik, bir aydınlatma girişimidir. Yaşarken doğru veya değerli eylemlerde bulunabilmenin, bir bilgi sorunu ve geç kalmadan - çok genç yaşta - onunla hesaplaşmayı gerektiren bir bilgi sorunudur."

Gelişen teknoloji ile birlikte yaşadığımız bilgi çağında disiplinler arası ortamların da etkisiyle “bilgi” çoğalmış, çeşitlenmiş, “bilgiye” ulaşmak kolaylaşmış ve hızlanmıştır. Bu kadar büyük, yayılmış ve denetlenemez olmuş “bilgi” birikimlerinin akademik etik kuralları çerçevesinde paylaşılabilmesi, kullanılabilmesi, çeşitli çalışmalara zemin oluşturabilmesi için bilimsel yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemlerin denetimi konusunda ise her türlü bilimsel araştırma, yayın, eğitim, öğretim ve benzeri akademik etkinlik için kurumlar ve kişiler arasındaki ilişkilerde uygulanacak etik ilkeleri saptamak amacıyla üniversitelerde “Etik Kurulları” ^{2, 3, 4} ve “Uygulamalı Etik Araştırma Merkezleri” ⁵ oluşturulmuş ve oluşturulmaktadır. Bilimsel araştırmaların en temel ve vazgeçilmez yöntemlerinin başında gelen, bilimsel ortamın sürekliliğini ve yenileşmesini sağlayan yüksek lisans ve doktora çalışmaları için, uluslararası diğer kurumlarda ve akademik kuruluşlarda olduğu gibi, Türkiye’deki bütün üniversitelerin ilgili enstitüleri, genel ağ sayfalarında, yayınladıkları kitapçık ve bültenlerde adayların hem başvuru sırasında hem de çalışmalar sürecinde uygulayacakları süreçleri ve akademik etik kural ve yaptırımlarını açıklıkla tanımlamaktadır^{6, 7, 8}. Pek çok üniversitede adayların programlara kabulü ancak bu sorumlulukları yerine getireceklerini bildiren belgeyi imzalamaları ile mümkün olmaktadır. Benzer biçimde tüm fakültelerin ve bölümlerin ilgili “araştırma yöntemleri” derslerine “akademik etik” konuları ile başlanmakta, özellikle literatür araştırmalarında kaynak gösterme yöntemleri ve kaynak vermeden alıntı yapma (intihal) konusu çok yoğun biçimde vurgulanmaktadır. Araştırma sürecinin sonunda (yüksek lisans ya da doktora tezinin sunulması aşaması da) başlangıçtaki sürece referansla, adayın çalışmalarını akademik etik kurallarına uygun olarak yürüttüğünü ve tamamladığını, buna aykırı davranışların yaptırımlarını kabul ettiğini bildiren bir başka belgeyi imzalaması ile sonlanmaktadır. Akademik kurumlarda izlenen süreç, ve süreçte yer alan akademik denetim, kişilere edindirilmesi amaçlanan etik ve özdenetim değerleri düşünüldüğünde, üniversitelerde (programlar, bölümler) akademik etik kurallarına gösterilen duyarlılık ve ortamın korunması için bu bağlamda gösterilen çaba açıklıkla görülmektedir.

Kanunlarla da güvence altına alınan (bkz. 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu) “Akademik Özgürlük” maddesi “...akademik etik kurallara titizlikle bağlı kalmak koşuluyla, öğretim elemanlarının üniversite içinde ve dışında özgürce bilimsel araştırma yapmalarını; bilimsel görüşlerini tartışma, yayımlama ve sanatsal dışavurum yoluyla hiçbir etki altında kalmaksızın açıklayabilmeleri...”⁹ anlamını taşır. Akademik özgürlük ve bilginin paylaşılması, "fikirlerin" korunması gibi pek çok konuda da var olan kanunların yanı sıra bilimsel ve düşün ortamlarının sağlıklı bir biçimde işlemesi amacına dönük etik ve akademik etik nedir sorusu ve bu sorunun temelindeki felsefenin anlaşılması ile sağlıklı bir bilgi toplumunun oluşturulabilmesi için bir zorunluluktur.

Felsefe Terimleri Sözlüğünde¹⁰ etik kavramının tanımı: “etik, ahlak felsefesi, ahlaksal olanın özünü, temellerini araştıran bilim, insanın kişisel ve toplumsal yaşamındaki ahlaksal davranışlarıyla ilgili soruları ele alıp inceleyen, “iyi nedir” veya “ne yapmalıyız?” gibi soruları kendine ödev olarak koyan felsefe dalı” şeklinde verilmektedir. Bu çerçevede “akademik etik” üniversiteler ve ilgili kurum ve kuruluşlarda gerçekleştirilen her türlü akademik çalışmada dürüstlük, güven, adalet, saygı ve sorumluluk kavramlarının süreçte göz önünde bulundurulmasıdır. Akademik etik mesleki seçimlerimizi, yaptığımız bilimsel ortamı şekillendiren temel kuralların başındadır. Bilimsel çalışmalarda akademik etiğe aykırı davranışlar ise 7 grupta toplanmaktadır: “aşırmacılık (plagiarism), uydurmacılık (fabrication), saptırmacılık veya çarpıtma (falsification), yayın tekrarı (duplication), dilimleme (salami slicing), destekleyenleri belirtmeme, hayali yazarlık”¹¹.

Bunların arasında “aşırmacılık” (intihal ya da plagiarism) olarak adlandırılan davranış bir başkasına / başkalarına ait düşünceleri, bilimsel eser veya çalışmanın tümünü veya bir kısmını, kaynak belirtmeden, atıfta bulunmadan bilinçli olarak ya da farkında olmadan alıp kullanmak ve kendi eseri gibi göstermek ve sonuçta bilgileri çalmak anlamında kullanılan açık bir anlatımdır. Aşırmacılık olayları “hipotez” aşamasında olan fikri aşırarak kendine mal etmek ya da başkasına ait yazılı belgeleri kendi ismiyle yayınlamak şeklinde de olabilir¹². Akademik dünyanın bu konudaki tavrı aşırmacılık olaylarını kişisel ahlak sorunu olarak değil; bilimsel topluluklarca denetlenebilir güvenilir bilgi üretmenin önündeki en büyük engel olarak görmesidir.

Bilgiye ulaşım olanaklarının çokça kolaylaştığı günümüzde araştırmacıların her türlü bilgiye, kütüphaneye bile gitmeden çeşitli paylaşım sitelerinden ve elektronik kitaplardan ulaşabiliyor olmaları, çalışmalarını kes - yapıştır şeklinde hazırlayarak araştırmaları sonunda ulaştıkları bilgileri kendilerininmiş gibi sunmaları en yaygın aşırmacılık olarak gördüğümüz örneklerdir. Akademik hayatta “eksik” öğrenilebilen bu konunun, daha sonra farklı çalışma ortamlarında da aynı yanlışlıkla devam edebildiği gözlenmektedir. Bu bağlamda bu yazıda çarpıcı bir örnek sunulmaktadır ve konu ile ilgili bir tartışma / konuşma / yeniden gözden geçirme platformunun oluşması hedeflenmektedir.

Bir Fikir Projesi Yarışmasının Ardından
Bilimsel bir araştırma, genellikle bir problemin / gereksinimin saptanması ve bir sorunun sorulmasıyla başlar, konunun tüm yönleri literatürden incelenir ve kavramsal temellere oturan bir hipotez kurulur. Hipotez deneysel ve kuramsal olarak sorgulanır ve sonuçlar incelenerek tartışılır. Elde edilen sonuçlar ya hipotezi çürütür ya da destekler, böylece çalışma ya başa döner ya da sonuçlanarak başka çalışmalara bir veri oluşturur. Bu süreç aslında pek çok düşünsel ve üretimsel sürecinde de böyledir. Bu bağlamda mimari proje üretiminde de benzer bir süreç izlendiği görülmektedir. Bu süreçte her meslekte olduğu gibi etik kavramının, mimarlık mesleğindeki ve onun çeşitli uygulama alanlarındaki, yeri, önemi, farklı ortamlarda tartışılagelen bir konudur. Mesleğin önemli platformlarından biri olan mimari yarışmalar konusunda ise konunun çok boyutlu olarak ele alındığı ve gerekli duyarlılıkların gösterildiği her fırsatta dile getirilmektedir.

Bu yazıda, bilimsel etik konusu, geçtiğimiz aylarda sonuçları açıklanan ve ilgili genel ağ sayfalarında kamuoyuna duyurulan bir “Bölge Parkı Fikir Projesi” yarışmasının ardında bıraktığı izler / düşünceler, bu örnek özelinde ve yarışma şartnamelerinin etik kuralları kapsamında sorgulanmaktadır. Söz konusu proje yarışmanın birinciliğini alan ve uygulanmak üzere seçilmiş bulunan bir projedir. Kazanan ekip 10 kişiden oluşmaktadır ve aralarında yüksek lisans ve doktora ünvanları olanlar, üniversitelerde okutmanlık ve araştırma görevliliği yapan kentsel tasarımcı ve peyzaj mimarları, iç mimarlar ve mimarlar bulunmaktadır. Ekip üyelerinin akademik hayatla olan ilgileri düşünüldüğünde, grubun akademik etik ve akademik intihal gibi konularda bilgili / bilinçli bir grup olduğunu düşünmek kaçınılmazdır.

Kazanan projenin jüriye sunulan açıklama raporu projenin genel kavramsal temeli olarak gösterilen bir metindir. Metin 7 - 8 Haziran 2006 tarihleri arasında Ankara’da yapılmış olan, 4. Bilişim Kongresi’nde sunulmuş ve yine aynı kongrenin bildiri kitabında yayımlanan “Yapay Zeka Araştırmaları ve Biomimesis Kavramlarının Günümüzde Mimarlık Alanındaki Uygulamaları: Akıllı Mekanlar”¹³ başlıklı bildiriden referans gösterilmeden, ya da herhangi bir biçimde izin alınmaksızın, yarışmanın amacı olan temel "fikrin" geliştirilmesinde kullanılmıştır. Akademik etik kurallarına hiçbir şekilde uymaksızın geliştirilen ve sunulan raporun farklı mimarlık ortamlarında paylaşılması, gerek proje aşamasında gerekse sonrasında etik kuralların göz ardı edilmesinin farkındalığı, yarışmanın ve söz konusu projenin niteliğinin sorgulanmasına neden olmuştur. Bu olayın bir diğer önemli sonucu da meslek pratiğinin çok önemli ortamlarından biri olan, ve tasarım kültürünün temel parçalarından biri yarışma ortamının da zedelenmesi ve sorgulanması olmuştur.

Aşağıda yarışmada jüriye sunulan raporda¹⁴, tasarımın temel kavramsal temelini oluşturan paragraflar ve ilgili kaynaktaki “özgün” paragraflar sunularak, akademik etik kurallara uymaksızın “yapılmış olan” çalışma ve “yapılması gereken” çalışma gösterilmiştir. Akademik üretimin, salt teorik ya da daha kısıtlı bir çevrede kalması yerine, uygulama ortamlarına girmesi, kuşkusuz her akademisyenin mutlulukla karşılayacağı bir sonuç belki de bu üretimden elde edilebilecek tek kazanımdır. Bunun tersi olan durumlar ise, gerek bilgi paylaşımını kısıtlayan, gerekse ortama duyulan güveni azaltan sonuçlar yaratmanın ötesine geçememekte ve akademisyenlerden beklenen temel işlevlerden biri olan bilgi ortamının canlı tutulması beklentisinin gerçekleşmemesi anlamına gelmektedir. Akademik etik bilgilerin kullanılmaması anlamına gelmemektedir. Akademik etik bilginin nasıl kullanılması gerektiğini tanımlayan ve bunun kurallarını belirleyen bir koddur. Bu kodun anlaşılması ve gereklerinin yerine getirilmesi bilgi ortamının sadece daha sağlıklı olması anlamını taşıyacağından, farklı bilgi kullanıcılarının bundan kaçınması ya da göz ardı etmesi sadece ileriye dönük gelişmenin ve daha iyi bir toplum olmanın önündeki bir engeldir.

a - Küçük parçaları kopyalayarak yer yer kullanmak
Örnek - 1
Yazının kaynaktaki aslı
1. Giriş: Doğadan Öğrenmek
Biomimesis, doğal organizmaların yapılaşma / oluşum süreçlerinin ve çözümlerinin taklit edilerek/öğrenilerek yeni nesil tasarımlara ilham kaynağı olması, kavramı 20. yüzyılın bir ürünü olarak literatüre girmiştir ve farklı disiplinlerce çalışılmaya başlanmıştır (Arslan ve Gönenç, 2004). Bu disiplinlerden gelişmeleri en yakından takip eden ve tartışmalara yön veren alanlardan biri kuşkusuz ki bilişim teknolojileri ve yapay zeka çalışmalarıdır.”

Yarışmacıların jüri raporunda sundukları metin
Doğadan Öğrenmek
“Biomimesis”, doğal organizmaların yapılaşma / oluşum süreçlerinin ve çözümlerinin taklit edilerek/öğrenilerek yeni nesil tasarımlara ilham kaynağı olması...

Doğru alıntıya örnek:
“Doğadan Öğrenmek”
Sorguç ve Arslan’a (2006) göre “Biomimesis; doğal organizmaların yapılaşma/oluşum süreçlerinin ve çözümlerinin taklit edilerek/öğrenilerek yeni nesil tasarımlara ilham kaynağı olması” şeklinde açıklanabilecek yeni bir kavramdır.

Örnek - 2
Yazının kaynaktaki aslı
“Biomimetik etkileşimlerin farklı disiplinlerdeki ilk örnekleri incelendiğinde bu terimin genellikle biçimsel bir esinlenmenin ötesine geçemediği gözlemlenmektedir. İleri teknolojilerle ile birlikte günümüzde, doğadan öğrenmenin bir anlamda boyut değiştirdiğini izlemekteyiz. Gelişmekte olan genetik bilimi, iletişim teknolojisi, nano-teknoloji, uzay bilimleri, dört boyutlu geometri ve fraktallar, kompleks polihidralar, kompozit ve akıllı malzemeler, katlanabilir ve taşınabilir strüktürler gibi konu başlıkları doğaya bakış açımızı değiştirmekte ve bilişim teknolojilerindeki ilerlemelerle de tasarımcıları doğadan daha çok öğrenme yöntemleri geliştirmeleri noktasında zorlamaktadır”.

Yarışmacıların jüri raporunda sundukları metin
“Gelişmekte olan genetik bilimi, iletişim teknolojisi, nano - teknoloji, uzay bilimleri, dört boyutlu geometri kompozit ve akıllı malzemeler, katlanabilir ve taşınabilir strüktürler gibi konu başlıkları doğaya bakış açımızı değiştirmekte ve bilişim teknolojilerindeki ilerlemelerle de tasarımcıları doğadan daha çok öğrenme yöntemleri geliştirmeleri noktasında zorlamaktadır”.

Doğru alıntıya örnek
Yazarlar aynı eserlerinde “...gelişmekte olan genetik bilimi, iletişim teknolojisi, nano-teknoloji, uzay bilimleri, dört boyutlu geometri kompozit ve akıllı malzemeler, katlanabilir ve taşınabilir strüktürler gibi konu başlıkları doğaya bakış açımızı değiştirmekte ve bilişim teknolojilerindeki ilerlemelerle de tasarımcıları doğadan daha çok öğrenme yöntemleri geliştirmeleri noktasında zorlamaktadır...” ifadesiyle konunun önemini vurgulamaktadırlar (Sorguç ve Arslan, 2006).

Değerlendirme
Yukarıda sunulan örneklemelerde görüldüğü gibi projenin temel kavramı özgün makaleden birebir alınarak kullanılmış ve makalede sunulan “Biomimesis” kavramı ise bir slogan¹⁵ olarak kullanılmıştır. Biomimesis çok yakın bir geçmişte farklı disiplinlerde “doğanın en iyi fikirlerini öğrenmek” şeklinde özetlenebilecek bir kavramın karşılığı için kullanılan özelleşmiş bir terimdir. Mimarlıktaki ilk kullanımı ise ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nde yürütülmekte olan bir doktora tezinin kavramsal temellerini oturtmak amacı ile olmuş ve çeşitli yayınlarla literatüre eklenmiştir^{16, 17, 18, 19, 20, 21}.Sunulan örnekte sorgulanan zaten ulusal ve uluslararası bilgi paylaşımı için birçok kez yazarlar tarafından yayınlanan çalışmaların bu yarışmada neden kullanıldığı değil, nasıl kullanıldığı ve kullanılması gerektiğidir.

Örnekte gösterilmiş olunan alıntılarda, hiçbir akademik atıf kuralına uyulmaması nedeniyle, ortama sunulan bilginin paylaşılması değil, sağlıklı kullanılmaması anlamını taşımaktadır. Akademik süreçte intihal (plagiarism) olarak tanımlanan bu tür alıntı yapma (ya da yapmama) biçimi, söz konusu yarışmayı ve sonucu da gölgelemiş, uygulamanın tartışılır hale gelmesine neden olmuştur. Oysa akademik yaşam ve uygulama arasındaki kopukluğun sürekli vurgulandığı ve bunun eksikliğinin çok fazla dile getirildiği düşünüldüğünde, bu tür uygulama yanlışlıklarının olumsuz sonuçlarının ne denli büyük olduğunu görmek gerekmektedir.

Akademik alıntı yapma biçimleri, literatürde ve bu literatürden yola çıkarak hazırlanmış ve araştırmacılarla paylaşılan ve yol gösterme ve öğretme amacı taşıyan birçok kaynakta açıklıkla ve örneklenerek gösterilmektedir. “Doğru alıntıya örnek” başlığı ile gösterilen ise örnekleme biçimlerinden biri olup halen ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazımında izlenmesi gereken kuralları içeren dokümandan⁶ alınmıştır. Başka alıntı biçimleri de olmakla beraber burada gösterilen en yaygın ve herkesin bildiği kabul edilen alıntı biçimi olup, aslında sürecin ne kadar kolay bir biçimde doğru ve sağlıklı işleyeceğini, bilginin adil bir biçimde nasıl paylaşılıp nasıl başka ortamlarda kullanılabileceğinin altını açıklıkla çizmektedir.

b - Başkasının fikirlerini kendisininki gibi göstermek
Örnek - 3
Yazının kaynaktaki aslı
“Mimarlık alanında gerçekleşen bu gelişmelerin uzantısında ortaya çıkan bir diğer kavram da birçok farklı alanda görmekte olduğumuz ‘akıllı’ olarak nitelenen sistem ve tasarımlardır. Her geçen gün günlük hayatta daha çok karşımıza çıkan bu kavramın tanımının net olarak yapıldığını söylemek çok kolay olmamakla beraber bu kavramla nitelenen sistem ve tasarımlardan kullanıcıların beklentisi çok fazla olmaktadır. Ancak burada altı çizilmesi gereken her bilgi alanının kendi ‘akıllı’ tanımlarını yapması ve bu doğrultuda bilgi alanlarının kendi ‘akıllı tasarım ya da sistemlerini’ üretmesi gerekliliğidir. Bu bağlamda mimarlık alanında bu tanımların nasıl şekillenmekte olduğu ve bu şekillenmede Bilişim Teknolojilerinin rolü ve buna bağlı olarak mimarlıkta tasarım biçim ve süreçlerinin ve bunlara bağlı olarak üretim biçimlerinin sorgulanması ve araştırılması kaçınılmazdır. Bu amaçla, sunulan bu çalışmada, bilişim teknolojilerinin ve mimarinin daha şimdiden sıklıkla karşımıza çıkan ve bir anlamda çevreye duyarlı, sürdürülebilir çevreler için bir çözüm olarak görülen 'Akıllı Mekan’ uygulamaları üzerine odaklanılmıştır”.

Yarışmacıların jüri raporunda sundukları metin
Mimarlık alanında gerçekleşen gelişmelerin uzantısında ortaya çıkan bir diğer kavram da birçok farklı alanda görmekte olduğumuz "akıllı" olarak nitelenen sistem ve tasarımlardır. Her geçen gün günlük hayatta daha çok karşımıza çıkan bu kavramın tanımının net olarak yapıldığını söylemek çok kolay olmamakla beraber bu kavramla nitelenen sistem ve tasarımlardan kullanıcıların beklentisi çok fazla olmaktadır. Ancak burada altı çizilmesi gereken her bilgi alanının kendi "akıllı" tanımlarını yapması ve bu doğrultuda bilgi alanlarının kendi "akıllı tasarım yada sistemlerini" üretmesi gerekliliğidir. Bu amaçla, sunulan bu çalışmada, bilişim teknolojilerinin ve mimarinin daha şimdiden sıklıkla karşımıza çıkan ve bir anlamda çevreye duyarlı, sürdürülebilir çevreler için bir çözüm olarak görülen "akıllı mekan" uygulamaları üzerine odaklanılmıştır.

Doğru alıntıya örnek
Yazarlar çalışmalarında akıllı mekan uygulamalarına odaklanmalarının sebeplerini şöyle açıklamaktadırlar; “…mimarlık alanında gerçekleşen gelişmelerin uzantısında ortaya çıkan bir diğer kavram da birçok farklı alanda görmekte olduğumuz 'akıllı' olarak nitelenen sistem ve tasarımlardır. Her geçen gün günlük hayatta daha çok karşımıza çıkan bu kavramın tanımının net olarak yapıldığını söylemek çok kolay olmamakla beraber bu kavramla nitelenen sistem ve tasarımlardan kullanıcıların beklentisi çok fazla olmaktadır. Ancak burada altı çizilmesi gereken her bilgi alanının kendi "akıllı" tanımlarını yapması ve bu doğrultuda bilgi alanlarının kendi "akıllı tasarım ya da sistemlerini" üretmesi gerekliliğidir”. (Sorguç ve Arslan, 2006).

Değerlendirme
Yine aslına göre hiçbir sözcük değiştirilmeden bir cümlenin çıkarılması yoluyla bilimsel makalenin amacı birebir yarışma projesinin amacıymış gibi gösterilmiştir. Buradaki duyarlılık kaynak gösterilmemesi sorununun da ötesine geçmektedir.

c - Bütün paragrafın kopyalanması
Örnek - 4
Yazının kaynaktaki aslı
Bir diğer vurgulanması gereken konu ise, akıllı mekanların, sadece kullanıcıların yaşamlarını kolaylaştırmasının ötesinde, sürdürülebilir mimarlık olarak hergeçen gün daha büyük bir önem kazanan ve daha az enerji kullanıp, çevreye daha duyarlı olan mekanların tasarımında da önemli roller oynamaya başlamış olmalarıdır. Özellikle iklimlendirme, ısıtma ve aydınlatma gibi binalarda enerji tüketiminin önemli bir oranından sorumlu olan sistemlerin kontrollü olarak kullanılmasını da içeren bu uygulamalar "akıllı mekan" tasarımının önemini daha çok arttırmaktadır. Bu bağlamda akıllı mekan, akıllı bina ve akıllı çevre kavramlarının yakın gelecekte çok daha fazla tartışılan ve zamanla akıllı tanımının zeki tanımıyla yer değiştireceği kavramlar olmasını beklemek bir düş ya da ütopya olmayacaktır.

Yarışmacıların jüri raporunda sundukları metin
Bir diğer vurgulanması gereken konu ise, akıllı mekanların, sadece kullanıcıların yaşamlarını kolaylaştırmasının ötesinde, sürdürülebilir mimarlık olarak her geçen gün daha büyük bir önem kazanan ve daha az enerji kullanıp, çevreye daha duyarlı olan mekanların tasarımında da önemli roller oynamaya başlamış olmalarıdır. Özellikle iklimlendirme, ısıtma ve aydınlatma gibi binalarda enerji tüketiminin önemli bir oranından sorumlu olan sistemlerin kontrollü olarak kullanılmasını da içeren bu uygulamalar "akıllı mekan" tasarımının önemini daha çok arttırmaktadır. Bu bağlamda akıllı mekan, akıllı bina ve akıllı çevre kavramlarının yakın gelecekte çok daha fazla tartışılan ve zamanla akıllı tanımının zeki tanımıyla yer değiştireceği kavramlar olmasını beklemek bir düş ya da ütopya olmayacaktır.

Doğru alıntıya örnek
Aynı eserde vurgulanan bir diğer konu ise, “...akıllı mekanların, sadece kullanıcıların yaşamlarını kolaylaştırmasının ötesinde, sürdürülebilir mimarlık olarak her geçen gün daha büyük bir önem kazanan ve daha az enerji kullanıp, çevreye daha duyarlı olan mekanların tasarımında da önemli roller oynamaya başlamış olmalarıdır. Özellikle iklimlendirme, ısıtma ve aydınlatma gibi binalarda enerji tüketiminin önemli bir oranından sorumlu olan sistemlerin kontrollü olarak kullanılmasını da içeren bu uygulamalar ‘akıllı mekan’ tasarımının önemini daha çok arttırmaktadır. Bu bağlamda akıllı mekan, akıllı bina ve akıllı çevre kavramlarının yakın gelecekte çok daha fazla tartışılan ve zamanla akıllı tanımının zeki tanımıyla yer değiştireceği kavramlar olmasını beklemek bir düş ya da ütopya olmayacaktır...” (Sorguç ve Arslan, 2006).

Değerlendirme
Burada da tüm paragraf kopyala - yapıştır yolu ile alınmış, herhangi bir şekilde tırnak içine alınmamış ve referans gösterilmemiştir.

Son Söz ve Değerlendirmeler
Burada örneklenmiş bulunan, sunum raporunda jüriyle ve sonrasında ilgili genel ağ sayfalarında mimarlık kamuoyu ile paylaşılan ve aslında bütün projenin ana fikri ve kurgulanması anlamına gelen açıklamalar “Yapay Zeka Araştırmaları ve Biomimesis Kavramlarının Günümüzde Mimarlık Alanındaki Uygulamaları: Akıllı Mekanlar” başlıklı makaleden bilimsel referans gösterme ve atıfta bulunma kurallarına uyulmaksızın birebir alınarak kullanılmıştır.

Bu durumun sebepleri neler olabilir? Demir’e göre bilimsel yayında etik sorunların sebepleri genellikle “...bilim ve bilginin cazibesi, hemen şöhret olma isteği, kolay kazanç elde etme içgüdüsü, üst akademik dereceyi alma isteği, bulunduğu makamı koruma hırsı, kolaycılığı yeğleme içgüdüsü, ileri teknolojinin oluşturduğu imkânlar, sahteciliğin yapılma sınırsızlığı ve cazibesi, doyumsuzluk.” ²² olarak ifade edilir. Örnekte de görüldüğü gibi yarışma ortamlarının zamanla yarışan, yoğun baskılı, salt kazanma odaklı, ekipteki her bireyin orijinal ve takdir edilen bir fikir sunma ve onunla ekip içinde varlığını sürdürebilme isteği ve rekabeti gibi konular internet ortamlarında yayınlanan bilimsel çalışmalarını hazır bilgi paketleri haline dönüştürmekte, literatür araştırmalarından başladığı anlaşılan ihmal olaylarını hiç istenmeyen sonuçlara taşıyabilmektedir.

Akademik etik davranışlarına aykırı olan ve “akademik olarak intihal” anlamına gelen bu olay konunu duyarlılığı sebebiyle akademik çevrelerde geniş yankı bulmuş ve doğrusu “intihali” gerçekleştiren ekibin akademisyenleri de içermesi konunun duyarlılığını artırmıştır. Olayın “Arkitera’nın yarışma ile ilgili forum sayfasında da konuşulmaya başlanması üzerine, tarafları bir araya getiren bir toplantı düzenlenmiştir. Birinci projenin ekip başı tarafından yapılan açıklamada muhatapların durumun farkında oldukları, ancak “…yarışma şartnamesinin “1.13 Yarışma Dışı Bırakılma” maddesinin C bendinde Eserin herhangi bir yerinde sahibini belirten bir işaret bulunan projeler (el yazısı ile yazılmış açıklama notları bu işaretlerden sayılır) yarışma dışı bırakılır denilmektedir. Bu nedenle sözü edilen bildiri ve makale özeti ile ilgili kaynak gösterme olanağımız bulunamamıştır…” şeklindeki ifadeleri ile çekinceleri olduğu anlaşılmaktadır. Söz konusu yarışmada sunulan diğer raporlarda da benzer intihallerin olduğu genel ağ ortamında yapılan “küçük” araştırmalarla görülebilir. Öyle ki metinlerin kopyalandığı genel ağ sayfalarını hazırlayanlar da o metinleri “kopyalama” yoluyla edinmiş ve asıl kaynağın ne olduğu hiç bir yerde belirtilmemiştir.

Yarışmalarda bilimsel çalışmalardan intihal yoluyla fikirlerin alınıp kullanıldığı yolundaki haberler arttıkça gündeme gelmesi gereken konu “şartnameler” olmalıdır. Şartnameleri hazırlayan ekiplerin ve jüri üyelerinin bu konudaki duyarlılıkları ve konuya getirecekleri çözüm önerileri önemlidir. Bilimsel bir çalışmadan alıntı yapıldığında referans gösterilmesi, sadece akademik çalışmalar yapan insanlar için değil bilgiyi alan kullanan paylaşan herkes için geçerlidir. Bu bağlamda yarışmacıların da bu anlayışı benimsemeleri referans göstermeyi bir “işaret” değil tam tersine akademik / bilimsel / toplumsal / mesleki etik konularındaki duyarlılık çerçevesinde ele almaları ve fikir hakları konusunda saygılı olmaları beklenmektedir.

Referanslar
¹ Yıldız Üniversitesi Akademik Etik Kurulu İnternet Sayfası http://www.aek.yildiz.edu.tr (en son erişim tarihi Nisan 2007)
² Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayın Etiği Kurulu Yönergesi
www2.omu.edu.tr/images/news/yayinetigi.doc (en son erişim tarihi Nisan 2007)
³ Hacettepe Üniversitesi Etik Kurulları http://www.etikkurul.hacettepe.edu.tr/ (en son erişim tarihi Nisan 2007)
⁴ Erciyes Üniversitesi Bilim Etiği Normları, Etik Kurulu ve Çalışma Esasları
http://bilgiedinme.erciyes.edu.tr/etik_norm.html (en son erişim tarihi Nisan2007)
⁵ Uygulamalı Etik Araştırma Merkezi http://www.ueam.metu.edu.tr/ (en son erişim tarihi Nisan 2007)
⁶ ODTÜ Fen Bilimleri Estitüsü http://www.fbe.metu.edu.tr/TURKCE/index.php (en son erişim tarihi Nisan 2007)
⁷ Akademik Etik http://www.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=12508 (en son erişim tarihi Nisan 2007)
⁸ Boğaziçi Üniversitesi İnsan Araştırmaları Etik Kurulu, Çalışma Yönergesi http://www.boun.edu.tr/government/etik/inarek.html (en son erişim tarihi Nisan 2007)
⁹ 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu http://www.yok.gov.tr/duyuru/yok_kanuns.doc. (en son erişim tarihi Nisan 2007)
¹⁰ Akarsu Bedia “Felsefe Terimleri Sözlüğü” İnkılâp Kitabevi,1998, İstanbul.
¹¹ Bilimsel Yayın http://www.fbe.metu.edu.tr/TURKCE/index.php (en son erişim tarihi Nisan 2007)
¹² Mallon, Thomas (1989) “Stolen Words: Forays into the Origins and Ravages of Plagiarism”, Tichnor& Fields.
¹³ Gönenç Sorguç, A. and Arslan Selçuk, S. “Yapay Zeka Araştırmaları ve Biomimesis Kavramlarının Günümüzde Mimarlık Alanındaki Uygulamaları: Akıllı Mekanlar”. 4.Yapı ve Kentte Bilişim Kongresi, 8–9 Haziran 2006, Ankara.
¹⁴ Maltepe Bölge Parkı Fikir Projesi Yarışması http://www.arkitera.com.tr/yarisma-projeleri_146_maltepe-bolge-parki-fikir-projesi-yarismasi.html (en son erişim tarihi Nisan2007)
¹⁵ Maltepe Bölge Parkı Fikir Projesi Yarışması 1. Ödülden Örnekler http://www.arkitera.com.tr/competitionproject.php?action=displayProject&ID=146&year=&aID=1098 (en son erişim tarihi Nisan 2007)
¹⁶ Arslan Selcuk, S. and Gonenc Sorguc, A. “Similarities in Structures in Nature and Man - Made Structures : Biomimesis in Architecture” 2nd Design and Nature Conference Comparing Design in Nature with Science and Engineering, Rhodes, Greece, June 28 - 30, 2004.
¹⁷ Arslan Selcuk, S., Kumkale, E. “ Biomimesis: Architectural Inspiration for the Future” 5th International Postgraduate Research Conference in the Built and Human Environment, The University of Salford, UK April 11-15, 2005.
¹⁸ Arslan Selcuk, S, Fisher A J. , Williams C J K, “Biomimesis and the Geometric Definition of Shell Structures in Architecture” 8th Generative Art Conference GA2005 Milan, Italy, December 2005.
¹⁹ Arslan, S. and Gonenc Sorguc, “Biomimesis in Architecture: Inspiration for Next Generation Po(r)table Buildings” Transportable Environments III , Edited by Robert Kronenburg, Taylor & Fracis, 2005.
²⁰ Arslan Selcuk, S “Mathematics as a Tool to Evaluate Biomimetic Inspirations: a Study on Seashell Modeling” Poster presented and published in the Proceedings of the 1st International CIB Endorsed METU Postgraduate Conference on Built Environment and Information Technologies, METU,Turkiye, March 16-18 2006.
²¹ Arslan Selcuk, S., Gönenç Sorguç, A. Mimarlık Tasarımı Paradigmasında Biomimesis’in Etkisi, Journal of GMMF (accepted) (Indexed in Ei/Compendex)
²² Prof Dr Ramazan Demir “Bilimsel Makalelerde İsim Sıralaması ve Bazı Etik Sorunlar”http://web.inonu.edu.tr/~histoloji/Kongre/sunu/SB22/4.RAMAZAN%20DEM%DDR.ppt  (en son erişim tarihi Nisan 2007)