AKP hükümetinin ‘kira öder gibi ev sahibi olma’ projesinin en büyük yükünü taşıyan Toplu Konut İdaresi (TOKİ), aylık 200 YTL’den başlayan fiyatlarla binlerce konutu satışa çıkarmıştı. Ancak TOKİ’nin yaptırdığı araştırma özellikle Doğu’da bir türlü talep görmeyen konutların ‘alaturka tuvaleti yok’ gerekçesiyle alınmadığını ortaya çıkardı. Yine TOKİ’nin araştırmasına göre satılan konutların içinde kullanılan malzemeler satın alanlar tarafından beğenilmiyor. Ayrıca projelerdeki zengin alışveriş merkezi, spor tesisi gibi çevresel donatılar da yetersiz bulundu. TOKİ’nin konutlarını daha çok çekirdek, eğitim düzeyi iyi ve düzenli geliri olan ailelerin tercih ettiğini ortaya koyan araştırmaya göre, balkonlar da alanlar tarafından fazla yeterli bulunmuyor. Söz konusu araştırma TOKİ’den konut satın alan aileler, TOKİ’nin konut satmakta zorlandığı illerdeki potansiyel alıcılar ve TOKİ’den konut aldığı halde bu konutta oturmayan aileler olmak üzere 3 ayrı grup arasında yapıldı.

Malzeme Kaliteli Değil
TOKİ’den konut alıp halen içinde oturan, Adapazarı, Ankara, Nevşehir, Diyarbakır ve Erzurum’dan bin 29 aile ile görüşülen araştırmanın sonuçlarına göre, bu ailedeki kişilerin eğitim düzeyi, Türkiye ortalama eğitim düzeyinin oldukça üzerinde, ailedeki kişi sayısı Türkiye ortalamasının altında (3 kişi) ve çocuk sayısı 3’ten az. Yatırım amaçlı değil, barınma amaçlı konut alınıyor ve genellikle aile imkanları değerlendiriliyor. Ailelerin büyük bölümü, konut ödemelerinin aile giderlerindeki payının yeterince düşmemesi nedeniyle, ödemelerde zorlanıyor.

Memurlar İlk Sırada
Bu aileler, aylık taksitlerin düşük ancak vadenin 20 yılın üzerinde olmamasını istiyor. TOKİ konutlarında oturanların büyük bölümü, konutların dış özelliklerinden memnun olmakla birlikte, konut içinde kullanılan malzemelerin kalitesinden şikayetçi. TOKİ’den konut alıp halen bu konutlarda oturan ailelere yönelik araştırmanın sonuçları, alt-orta sınıfın genel özelliklerini de ortaya koyuyor. Konutları alanların yüzde 23,2’si ev hanımı, yüzde 14,3’ü işçi, yüzde 31,6’sı memur. Ailelerin yüzde 29,7’si lise, yüzde 34,9’u üniversite mezunu. Aile fertlerinin sayısı, 2-5 arasında, ailedeki çocuk sayısı ise 1-2 arasında değişiyor, bunun üzerine fazla çıkmıyor. Ailelerin yüzde 90.9’unda, bir kişinin düzenli bir işi var. Araştırmaya katılan ailelerin yüzde 6.5’i, başka bir konuta sahip olduğunu açıklarken, bu ailelerinin yüzde 12’si, 2’den fazla konutu olduğunu bildirdi.

"Ödemekte Zorluk Çekiyoruz"
Konut alanların yüzde 34.2’si, konutların maliyetini yüksek bulurken, yüzde 34.7’si aylık taksitleri ödemekte zorlandığını açıkladı. Katılımcıların yüzde 37.9’u maliyetlerin piyasadaki diğer konutlarla aynı, yüzde 11.4’ü piyasadaki benzerlerinden düşük bulduğunu ifade etti. Ailelerin yüzde 49.1’i “bütçelerini zorlamakla birlikte konutların aylık taksitlerini ödeyebildiklerini’’, yüzde 12.8’i de “taksitleri kolaylıkla ödeyebildiklerini’’ bildirmiş. Aileler, satış vadesinin 10-15 yıl arasında olmasını istiyor.

TOKİ Doğuda Konut Satamıyor
TOKİ’nin konut satışında zorlandığı iller arasından, Malatya, Siirt, Kayseri, Van, Kars’ta 915 aile ile görüşülerek, TOKİ konutlarına neden talep gelmediği belirlenmeye çalışıldı. Araştırma kapsamında görüşülen ailelerin, ortalama hane büyüklüğünün 5.2 olduğu, genelde birden fazla neslin bir arada yaşadığı belirlendi. Bu nedenle, “satış performansını olumsuz etkileyen faktörlerin başında, malzeme kalitesi, konut fiyatlarının değil, sosyo-kültürel faktörler geldiği’’ değerlendirmesinde bulunuldu.