Pek çok kez birleşip ayrılan Kültür ve Turizm bakanlıkları, yeniden tartışma konusu oldu. Geçmişteki tartışmalara ideolojiler damgasını vurmuştu. Şimdi yapılması gereken ise iki bakanlığın birleştiği ve ayrıldığı dönemleri incelemek.

Pek çok kişi, bugünlerde açıklanması beklenen kabinede hangi bakanlığa kimin getirileceğini düşünedursun; kültür ve sanat dünyası, bir haftadır Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın ayrılıp ayrılmamasını tartışıyor. Doğan Hızlan'ın 7 Ağustos 2007 tarihli Hürriyet gazetesindeki "Kültür ve Turizm Bakanlığı ayrılmalı" başlıklı yazısı, yaz aylarını genellikle 'sakin ve huzurlu' geçiren kültür-sanat adamlarını bu tartışmanın içine soktu. Şimdi, en son Nisan 2003'te AK Parti hükümeti tarafından birleştirilen Kültür ve Turizm bakanlıklarının ayrılması üzerine senaryolar yazılıyor. Köşesinde Başbakan'dan iki bakanlığı ayırmasını isteyen Hızlan, kültürün bu birleşmeyle ikinci dereceye düştüğü kanısında. "Turizm para getiriyor, kültür ise para götürüyor. Turizm, bir bakanı, bir müsteşarı öylesine meşgul eder ki, sıra kültüre gelmez. Haklarını yememek gerekir, son kültür bakanının ve müsteşarın görevi sırasında böyle bir ihmale uğranılmadı. Ama bundan sonrası için ben şimdiden uyarmak istiyorum." diyen Hızlan'ın görüşleri, ertesi gün hemen haber oldu. Milliyet gazetesinde yayınlanan "Kültür ve Turizm ayrılsın mı?" başlıklı soruşturma dosyasında, görüşlerine yer verilen eski kültür bakanları, (Erkan Mumcu hariç) iki bakanlığın da ayrılmasını istiyor. 2003'te iki bakanlığın birleşmesi sırasında Erkan Mumcu'yu ziyaret ederek bir bildirge yayınlayan eski kültür bakanlarından Ercan Karakaş ve Fikri Sağlar, bu haberde de bildik görüşlerini tekrar ediyor. Doğrul Yol Partisi ile Anavatan'ın birleşememesinde kilit rol oynadığı iddia edilen Erkan Mumcu ise kültür ve turizmin birliğinden 'güç doğduğu' şeklindeki görüşüne devam ediyor. Şakir Eczacıbaşı, Derviş Zaim ve Murathan Mungan gibi kültür adamları da 'ayrılsın' noktasında Hızlan'a destek verenlerden. Bu konuda aslında eski Kültür Bakanı İstemihan Talay'ın görüşünü almak gerekiyor; çünkü Talay, daha ortada duran bir isim olduğu için söyleyecekleri önemli.

Kültür ve Turizm bakanlıklarının birleşmesi ya da ayrılması konusu aslında yeni değil. Bakanlığın kurulmasından itibaren bu tartışmalar sürekli yapılageldi. 1971'de kurulan Kültür Bakanlığı, sonraki yıllarda birkaç kez birleştirilip ayrıldı. Bütün bu birleşme ve ayrılmalara ideolojiler damgasını vurdu. Yeniden başlayan 'iki bakanlık ayrılsın' tartışmalarının artık gerçekçi bir zeminde yapılması gerekiyor. Bunun için de bu bakanlıkların ayrı olduğu ve birleştiği dönemlerdeki hizmetleri incelenmeli. Mesela 2003'ten bu yana müzeler, sinema, güzel sanatlar, yayıncılık, yatırımlar gibi kalemlere ayrı ayrı bakılmalı.

Turizmden kültüre maddî destek
Kültür ve turizmin tek çatı altında birleşmesinden sonra kültürel faaliyetler için önemli miktarda para aktarıldı. Bu paranın kaynağı ise turizm gelirleri. Bütçe dışı kaynak olarak tabir edilen turizm alanlarının yatırımcıya açılmasından (49 yıllığına kiralanması) elde edilen son üç yıllık gelir yaklaşık 250 milyon YTL. Bu gelirden, müzelerin iyileştirilmesi, tarihî eserin restorasyonu ve kültür merkezlerinin açılmasında yararlanıldı. Sadece Topkapı Sarayı Müzesi'ne bu yıl bir kerede ayrılan para 30 milyon YTL. Bu, neredeyse bakanlık tarihinde bütün müzelere ayrılan miktara eşit. Yine turizmden elde edilen gelirin bir kısmı kütüphanelere kullanıldı. Mesela 2002 yılında 87 bin kitap alınırken, geçtiğimiz yıl bu miktar 600 bin kitaba ulaşmış. 2002'de bir adet kültür merkezi açılırken, bu yıl 11 kültür merkezi hizmete sokulmuş. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün 2003'e kadar proje sayısı yılda 50'yi geçmezken, iki bakanlığın birleşmesinden sonra yapılan proje ve uygulamalar 250'nin altına düşmemiş. Genel müdürlük, çeşitli müze ve ören yerlerinde 2006'da 515 projeyi hayata geçirmiş. Bakanlığın turizmden elde ettiği gelirleri yatırıma dönüştürdüğü bir alan da arkeolojik kazı ve yüzey araştırmaları. 2002'de arkeolojik kazı için 1,8 milyon YTL kaynak aktaran bakanlık, kazılara 2006'da 10 milyon, 2007'de 12,5 milyon YTL para göndermiş.

İki bakanlığın ayrılmasını isteyenlerle ayrılmamasını isteyenlerin ortak gerekçesi 'kültürel mirası' korumak. Bu mirası korumak için önce bilinç ve birikim sonra para gerekiyor. Dört yıl öncesine kadar kültür bakanları ve bürokratları bir kültürel mirasın korunması için "her şey var; ama para yok" derlerdi. Son dört yıldır ise kimse 'para yok' gerekçesine sığınmıyor. Bakanlıkların ayrılmasına karar vermeden önce, 'evlilikte' dört yılını dolduran Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın ortaya koyduğu performansı ve verileri göz önünde bulundurmakta fayda var. Ancak, bu mukayeseden sonra sağlıklı bir karara varılabilir.