Güneydoğu Anadolu Projesi'ni (GAP) tamamlamak için finansman arayan hükümet, İşsizlik Sigortası Fonu ve özelleştirme gelirlerinden kaynak aktarılması konusunda Uluslararası Para Fonu'nu (IMF) ikna etti.
Buna göre bütçede 'faiz dışı fazla' (FDF) hedefi yarım puan daha indirilecek. Bu sayede yatırım bütçesi yaklaşık 3 milyar YTL artırılacak. IMF, son gözden geçirme toplantılarında bu konuda ikna edildi. FDF'nin düşürülmesinin normal bir sonuç olduğunu, iç ve dış net borç stokunun da gerilediğini aktaran Maliye kaynakları, yatırım bütçesinin gelecek yıldan itibaren daha da artırılacağını kaydetti.
GAP'ı beş yılda bitirmeyi eylem planına alan hükümet, 27,7 milyar YTL'lik toplam maliyetin bütçeden karşılanacak 16 milyar YTL'lik bölümü için kaynak arayışını sürdürüyor. Bunun için son olarak İşsizlik Sigortası Fonu ve özelleştirme gelirleri devreye sokuldu. Bu tutar 2008 yılı için yaklaşık 2 milyar YTL. Hazine'nin borç ödemede kullandığı özelleştirme gelirlerinin bir bölümü, 2012 sonuna kadar GAP'a aktarılacak. İşsizlik Sigortası Fonu'ndaki devlet payının nemasını kullanmak üzere de yasa tasarısı hazırlanıyor.
Özelleştirme gelirlerinden GAP'a aktarılacak kaynağın tutar ya da oranı ise Meclis'te kesinleştirilecek. Güneydoğu Anadolu Projesi'ni tamamlamak için umut bağlanan özelleştirmenin gündemi ise yoğun. Türk Telekom'un yüzde 15'lik hissesinin halka arzında gün sayılırken, elektrik dağıtım özelleştirmelerinde de düğmeye basıldı. Yine 2008 yılı içerisinde Milli Piyango, elektrik üretim, köprü ve otoyollar ile liman ve şeker fabrikalarına ilişkin özelleştirmelerin tamamlanması planlanıyor.
Türk Telekom'un halka arzından 2 milyar doların üzerinde gelir beklenirken, Milli Piyango için telaffuz edilen rakam ise 2-2,5 milyar dolar civarında. Türkiye'nin en önemli projeleri arasında yer alan GAP'ın tamamlanması için yirmi yılı aşkın zamandır hükümetler kaynak aktarıyor. GAP'ta halen tamamlanma oranı henüz yüzde 60 dolaylarında. Her yıl Türkiye yatırım bütçesinin ortalama yüzde 7'si proje için harcanıyor.
GAP'ta en büyük gerçekleşme oranı, yüzde 85'lere ulaşan enerji sektöründe. Bölgede inşa edilen hidroelektrik santrallerinde şimdiye kadar 16,5 milyar dolarlık elektrik üretildi. Projede tamamlanma oranları ulaştırma ve haberleşmede yüzde 45, turizmde yüzde 32 ve tarımda ise yüzde 27'de kaldı.
Rakamlarla GAP
- Proje başlangıç tarihi. 1980
- Kapsamdaki iller: Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak
- Proje yüzölçümü: 75 bin 358 kilometrekare
- İstihdam kapasitesi: 3,8 milyon
- Sulamaya açılacak arazi hedefi: 1,8 milyon hektar
- Elektrik üretim hedefi (yıllık): 27 milyar kilovatsaat
- Proje detayları: 22 baraj ve 19 hidroelektrik santrali
- Gerçekleşen yatırım miktarı: 23,3 milyar dolar
- Bundan sonra gereken kaynak: 27,7 milyar dolar
- Proje gerçekleşme oranı: Tarım (yüzde 26), enerji (yüzde 83), ulaşım (yüzde 45) turizm (yüzde 32)
Kuraklığın vurduğu çiftçi, gözünü GAP'a dikti
Güneydoğu'da bu yıl yeterli yağış düşmemesi sebebiyle ürünler tarlada kaldı. Kendi imkanlarıyla tarlalarını sulayabilen çiftçiler ise ektiğinin ancak yüzde 10'unu kurtarabildi. Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker, bölgeye yaptığı ziyaret sırasında, ilk defa böyle bir kuraklık yaşandığına dikkat çekip, yapılacak bir şeyin olmadığını dile getirmişti. Büyük bir felaketle karşı karşıya kalan çiftçiler ise, "Bu saatten sonra artık yağmur yağsa bile ürünümüzü kurtaramayacağız." diyor. Şanlıurfa Ziraat Odası Başkanı Halil Dolap, 5 milyon dönümden fazla arazinin kuraklıktan dolayı yandığını belirterek, GAP'ın öneminin bir kez daha ortaya çıktığını ifade ediyor. Dolap, bölgede bir an önce sulu tarıma geçebilmek için GAP yatırımlarının kısa sürede tamamlanması gerektiğini aktarıyor. Hükümetin GAP'ın hayata geçirilmesi konusundaki girişimlerini takdir ettiklerini ifade ederken bunların sözde kalmaması gerektiğini vurguluyor. GAP'tan sorumlu Devlet Bakanı Nazım Ekren'in bölgeyi ziyareti ve atılacak adımlar konusundaki çalışmaların memnuniyet verici olduğunu da dile getiren Dolap, bu konuda sivil toplum örgütleri temsilcileri olarak kendilerine düşen görevlerini yerine getirmeye hazır olduklarını anlatıyor. 2007-2008 tarım yılında Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki kuraklık nedeniyle, öngörülen verim kaybı buğdayda 2,5 milyon ton, arpada ise 1 milyon ton oldu. Kırmızı mercimek üretimindeki düşüş de 271 bin tonu buldu.