Hükümet GAP'a ilgisi yabancı yatırımcıların arayışlarını hızlandırdı. Suudi Arabistan, İsrail, Çin, Fransa gibi ülkelerden yatırımcılar potansiyel araştırması yaparken İtalyan Gıda Üreticileri Birliği ise 85 gıda imalathanesi kuruyor.
Hükümetin Güneydoğu Anadolu Projesi'ni (GAP) tamamlamak üzere bölgeye 12.5 milyar dolarlık kaynak aktarılacağını açıklaması, uzun yıllardır kalkınma yarışında çok gerilerde kalan Güneydoğu'nun umudu oldu. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın GAP bölgesine ilişkin hazırlanan yeni eylem planını yakın zamanda açıklaması beklenirken, uluslararası yatırımcılar da gözünü Güneydoğu'nun bereketli topraklarına dikti. Aralarında İtalya, Avustralya, İsrail ve Çin'in bulunduğu birçok ülke, GAP bölgesindeki yatırım fırsatlarını araştırıyor.
İtalyan Gıda Üreticileri Birliği Kilis'te 25 bin dönüm arazi üzerine 85 gıda imalathanesi kurmak için kolları sıvarken Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Koç'a göre sulanabilir alanlar Kaliforniya'nın yarısı kadar olan GAP'ta 50-75 milyar dolarlık bir tarım cirosuna ulaşmak mümkün.
1970'lerin başında su ve toprak kaynaklarını geliştirmek amacıyla projelendirilen GAP, bugün bir kalkınma projesi olarak gündemde. 9 ili ve 75 bin kilometrekarelik alanı kapsayan bölge, Türkiye nüfusunun da yüzde 10'unu barındırıyor. 22 baraj projesini içeren GAP'ta hedef toprakların yüzde 57'sini sulamak. Ancak sulama kanalı yatırımların yapılamaması nedeniyle proje bir türlü tamamlanamadı. AK Parti Hükümeti'nin GAP'a 12.5 milyar dolar ayırarak projeyi yeniden canlandırma kararı, yatırımlarda da hareketlendirdi.
Türkiye'ye gelmesi beklenen uluslararası yatırımcıların en önemlilerinden biri İtalyan Gıda Üreticileri Birliği Türk, İtalyan ve Dubai ortaklığı ile 85 gıda imalathanesi projesini hayata geçirmeyi planlıyor. Proje için resmi prosedürler tamamlanma aşamasında. Proje için harcanması planlanan toplam paranın 8-10 milyar dolara ulaşması beklenirken, ilk etap yatırımları için 3 milyar dolar harcanacağı belirtiliyor.
Avustralyalı mermere geliyor
Geçen günlerde Güneydoğu'ya yatırım yapacağı açıklanan Suudi Arabistan Kralı Abdullah, bakanlarına "GAP'a yoğunlaşın" talimatı verirken, Suudi Arabistan Tarım Bakanı Fahd Balganim'in ağustosta bölgeyi ziyareti bekleniyor.
Bu arada yaklaşık 1 yıldır sürekli olarak Diyarbakır, Şanlıurfa ve Mardin'de incelemelerde bulunan Avustralyalı bir grup da mermer yatırımı için gün sayıyor. Avustralya-Türk Sanayici ve İşadamları Derneği'nin yönlendirmesi ile bölgeye gelen Avustralyalı işadamlarının Şırnak'ta bir kömür santralı kurmayı da düşündüğü belirtiliyor.
Öte yandan nar ve badem üretimi için İsrail'den ve Hindistan'dan yatırımcılar bölgeyi karış karış gezerek yatırım olanaklarını araştırırken, Fransız üreticilerin de organik pamuk üretimi için GAP İdaresi ile görüşüyor. Henüz kesinleşmiş yatırımlar olmaması nedeniyle bölgeyi gezen şirketlerin isimleri gizli tutuluyor.
Güneydoğu için "Kaliforniya" modeli
Yerli yatırımcıların da enerji, gıda ve tekstil alanında Güneydoğu'ya yaptıkları yatırımlar her geçen gün hız kazanıyor. Koç Holding, nisanda Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Koç ve kurul üyeleri ile birlikte Mardin'e çıkarma yaparak, GAP yatırımları konusundaki kararlılığını gösterdi. Koç, bölgede gıda, otomotiv ve yan sanayi yatırımları planlıyor. Gıdada Tat Konserve ile 5 yılda 84 milyon dolarlık yatırım yapma kararı alan Koç, 2008'de 130 bin ton domates üretimi ve 150 milyon dolarlık ihracat hedefliyor.
Mardin ve çevesinde eğitime dönük yatırımlara da hız verecek olan Koç, Güneydoğu'nun kalkınmasında "Kaliforniya" örneğinin uygulanmasını öneriyor. 50 yıl önce ABD'nin Kaliforniya eyaletinin de Güneydoğu'nun yaşadığı sorunları bire bir yaşadığını hatırlatan Koç yetkilileri, "Kaliforniya'da bugün her birinin yıllık cirosu 1 milyar doları aşan en az 20 tarım ürünü var. GAP'ta sulanabilir alanlar, Kaliforniya'nın yarısından biraz fazla. GAP'ta 50-75 milyar dolarlık bir tarım cirosuna ulaşmak mümkün" diyor.
Botan Çayı enerji merkezi oluyor
Bölgede en fazla ilgi çeken yatırım tarım ve gıdadan sonra enerji. Limak Holding, Siirt ile Van arasında uzanan Botan Çayı üzerinde 2 hidroelektrik santralı kuracak. Bu kapsamda inşaatına başlanan Alkumru Barajı ve Hidroelektrik Santralı'nın yapımı sürerken, Kirazlı regülatör santralının etüd çalışmalarına başlandı. 2010'da tamamlanması beklenen iki barajın inşaatı, 2 bin kişiye iş kapısı açacak.
Savunma sanayi, sağlık, medya ve turzm sektörlerinde faaliyet gösteren Saran Holding ise Tunceli ve Şırnak'ta elektrik santralı kuracak. Holding'in, bölgedeki elektrik dağıtım özelleştirmelerine yabancı bir ortakla girmesi bekleniyor.
Global Yatırım Holding de enerji yatırımı için kolları sıvayan şirketlerden biri. Siirt Çetin, Bitlis Aksar ve Van Ilıca'da yapılması planlanan baraj ve hidroelektrik santrallarının 2011'e kadar tamamlanması ve her birinin ortalama 400 milyon dolara mal olması bekleniyor. Global Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kutman'ın GAP bölgesindeki yatırımlara büyük önem verdiği için, önümüzdeki dönemde holdingin merkezini Mardin'e taşımayı bile düşündüğü biliniyor.
Hey Tekstil'in Güneştekin Şirketler Grubu ile ortaklaşa açtığı Batman'daki tekstil fabrikası da iyi bir örnek. Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesinin en büyük yağ tesislerine sahip olan Gaziantepli Sayınlar Gıda, Orta Doğu, Afrika ve Kıbrıs'ın yanısıra, dünyanın en büyük ekonomisi ve en fazla nüfusa sahip ülkelerinden Çin'e de ihracat yapmaya hazırlanıyor.
2.5 Milyar Dolar Gerekli
GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı Ekonomik Kalkınma ve Girişimcilik Koordinatörü Ahmet Zahir Erkan, kalkınmanın öncelikle arazilerinin sulanması ile mümkün olduğunu belirtti. Erkan, topraktan istenen verimin alınması için bölgede 5 yıl boyunca her yıl 2.5 milyar dolarlık sulama yatırımı gerektiğini söyledi.
Turizm için İdeal Bölge
Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Başkanı Mehmet Aslan yatırımların sevindirici ancak yeterli olmadığını söyledi. Aslan Irak, İran, Suriye ve Arap pazarına yakın bölgenin turizm ve enerji açısından ideal olduğunu kaydetti. Aslan öncelikle sulamadaki eksikliklerin giderilmesini istedi.
Kuraklık Sorun Olmaktan Çıkar
Diyarbakır Ziraat Odası Başkanı Bahri Erdem GAP, sulama alanları olarak Şanlıurfa'nın dışına çıkamadığını belirterek, "GAP'ın sulama yatırımlarını tamamlaması ile büyük rahatlık yaşayacağız. Yetkililerden bu konuda iyi bir haber bekliyoruz. GAP hayata geçerse ikinci ürün eker kuraklıktan etkilenmeyiz" dedi.