Haberler

10 bin yıllık tarih yeniden canlanıyor

Tarih: 26 Ağustos 2008 Kaynak: Taraf Yazan: Nevzat Çiçek
Dünyanın en eski yerleşim birimleri arasında gösterilen ve insanlık tarihinin birçok ilkini barındıran Aksaray Aşıklı Höyük’te 10 bin yıl öncesinin evleri tekrardan yapıldı. Deneysel arkeoloji yöntemlerinin uygulandığı süreç sonunda ortaya çıkan binalarda, Aşıklı halkının evlerde nasıl barındıkları, nasıl ve ne pişirdikleri, kullandıkları aletler sergilenecek.

Geçmişi Onbin Yıllık
Aksaray’ın 25 kilometre güneydoğusunda Kızılkaya Köyü sınırlarındaki Aşıklı Höyük, Anadolu tarihinin olduğu kadar dünya tarihinin de en önemli yerleşim birimleri arasında yer alıyor. Radyoaktif karbon ölçümlerinden 10 bin yıllık bir geçmişe sahip olduğu anlaşılan Aşıklı Höyük, uygarlığın önemli ilkleri konusunda da dünyada haklı bir şöhrete sahip...

Yaklaşık 11 yıldır süren arkeolojik kazılarda, gün ışığına çıkarılan düzenli çöp depoları, Aşıklı Höyük’te dünyanın en eski çevrecilerinin yaşadığını ortaya koydu. Aşıklı Höyük’te bulunan iki ayrı kafatası ise tıp tarihini yeniden yazdıracak nitelikte bir devrim yarattı. Kazılarda bir genç kadının kafatasında beyin ameliyatı izi saptanırken, başka bir kafatasına ait çene kemiğinde de çok ustaca yapılmış otopsi izleri belirlendi. Höyükte ele geçen buluntulardan burada yaşayan ileri uygarlığa mensup insanların, bakırı sıcak ve soğukken işlemeyi keşfettiklerinin anlaşılması, metal endüstrisinin başlangıcı olması açısından da başka bir tarihsel ilki oluşturuyor. Höyükte çok sayıda bitki ve hayvan kalıntısı bulunması ise uzmanların Aşıklı Höyük’ü çok büyük bir biyolojik araştırma alanı olarak kabul etmesine yol açtı.

İlk Köyler
Milyonlarca yıl av peşinde, yenebilir bitkileri, meyveleri, kökleri toplayarak, geçici kamp yerlerinde kısa süreli konaklayarak yaşamını sürdüren tarihöncesi insanı, MÖ 10 binlerde ilk köy yerleşimlerini kurmaya başlar. Orta Anadolu’nun Kapadokya kesiminde yer alan Aşıklı Höyük, bölgenin ilk köy yerleşimi olup, günümüzden 10 bin yıl öncesine tarihlenir. 1989 yılında İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Ufuk Esin başkanlığında uluslararası bir ekip tarafından kazılmaya başlanan Aşıklı Höyük’te üç yıl ara verilen çalışmalara, 2006 yılında Prof. Dr. Mihriban Özbaşaran başkanlığında tekrar başlandı. Çalışmalara İstanbul Üniversitesi, Kültür Bakanlığı gibi resmî kuruluşların yanı sıra Güllüoğlu, Coca Cola ve Efes Pilsen gibi şirketler de sponsorluk düzeyinde destek veriyor. İkinci dönem çalışmalarının ana amaçlarından biri, höyüğün kerpiç mimarisinin korunması, tarihöncesi yaşam biçiminin geniş kitlelere tanıtılması, kazılarla ortaya çıkarılan bulguların her kesimin ilgisini çekecek şekilde sergilenmesi. Bu amaçlar doğrultusunda başlayan çalışmalardaki ilk hedef, 10 bin yıl öncesine ait yerleşkenin küçük bir örneğini höyük yakınına aynı şekilde tekrar kurmak. İnşasına başlanan evler kerpiçten tek veya iki odalı. Geleneksel kerpiç dökme ve kerpiç duvar örme teknikleriyle yapılan evler, arkeologların 10 bin yıl öncesinin inşa sürecinin her aşamasını sorgulamalarını, eğitim sırasında öğrenilenlerin sınanmasını, günümüzün moda deyimiyle, “ezberlerin bozulmasını” sağlıyor.

Her Şey Sergilenecek
Mihriban Özbaşaran projenin önemini anlatırken köylülerden gördükleri ilginin özellikle altını çiziyor: “Deneysel arkeoloji yöntemlerinin uygulandığı süreç sonunda ortaya çıkan binalarda, Aşıklı halkının evlerde nasıl barındıkları, neyi nasıl pişirdikleri, kullandıkları aletler sergilenecek. Aslına uygun olarak yeniden inşa edilen evlerde sergilenecek en ilginç öğelerden biri de, taban altı gömütü... Aşıklılar’ın ölülerini yaşadıkları evlerin tabanlarına açtıkları çukur içine, ana karnındaki yatış biçiminde gömdükleri biliniyor. Gömme töreni sonrası, çukurun üzeri sıvanarak kapatılırken ev içinde yaşam devam ediyor. Böylelikle ölülerin hane halkından ayrılmamış olduğuna inanılıyor. Başka bir deyişle evlerde yaşam ve ölüm karşıtlığını bir arada görüyoruz. Deneysel Aşıklı Evleri Projesi, höyüğün yer aldığı Kızılkaya Köyü halkından büyük ilgi görüyor. Yapımında arkeologlarla birlikte köy halkı da çalışıyor. Kerpiç yapımından çamur sıvaya ve damda bırakılan delikten içeri girmeye yarayan ahşap merdiven yapımına kadar her aşamanın karşılıklı bilgi alışverişi içinde yürütülüyor olması, Kızılkayalılar’ın arkeolojiye, kültüre, tarihe olan ilgilerini katlayarak arttırıyor.” Başaran, “Deneysel Aşıklı Evleri” projesi ile kazıda bulunan evlerin birebir kopyalarının yapımının, bu bilginin yerel halk ve arkeoloji dışından insanlarla paylaşımın önemli olduğunun altını çiziyor ve arkeolojik verinin yorumlanmasında çeşitli kesimlerden katılım sağlanmasının amaçlandığını anlatıyor. Uzun bir süre daha devam edecek kazılarda çıkacak buluntulardan elde edilecek araştırma sonuçlarının, dünya tarihinin yeniden yazılmasına neden olacak kadar büyük önem taşıdığı düşünülüyor. Belki de höyükteki kazılarla insanlık tarihinin karanlıkta kalmış sayfalarının birkaçı daha aydınatılacak.

Mihriban Özbaşaran Kimdir
Amerikan İlmi Araştırmalar Enstitüsü, Arkeoloji ve Arkeologlar Derneği, Dünya Arkeoloji Kongresi, Dünya Arkeoloji Kongresi Yürütme Komitesi Batı Asya Ülkeleri Temsilcisi ve Avrupa Arkeologlar Birliği gibi bir çok kuruluşa üye olan proje sorumlusu Prof.Dr. Özbaşaran İstanbul Üniversitesi Klasik Arkeoloji Bölümü’nden 1981 yılında mezun oldu.Yüksek lisansını aynı üniversitenin Prehistorya Anabilim Dalı’nda, doktorasını da 1992 yılında yine İstanbul Üniversitesi’nin aynı bölümünde yaptı. 1999 yılında Yardımcı doçent 2000 yılında ise doçent oldu. Daha sonra profesörlük ünvanı alan Özbaşaran, aralarında Aksaray Musular’da araştırma ve kazı projesini bilimsel başkanlığı, Şanlıurfa İli Birecik İlçesi’ne bağlı Akarçay Tepe araştırma ve kazı projesinde arazi sorumlusu, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri -TAY Projesi’nin Ege ve İç Anadolu Bölgesi arazi çalışmalarında ekip başkanlığı, Prof. Dr. L.V. Watrous (Buffola Üniversitesi/ABD) başkanlığındaki Gournia/Girit Yüzey Araştırması projesinde ekip üyesi, Prof. Dr. Ufuk Esin başkanlığındaki Aşıklı Höyük kazılarında Dr. Erhan Bıçakçı ile birlikte alan yöneticisi ve Prof. Dr. Güven Arsebük başkanlığında İstanbul Üniversitesi ile California Üniversitesi’nin (Berkeley/ABD) işbirliğiyle yürütülen Yarımburgaz kazılarında alan yöneticisi olarak çalıştı. Arkeoloji ile ilgili birçok yayını bulunan Özbaşaran, Aşıklı Höyük’teki kazılara başkanlık görevini sürdürüyor.
Takvim
<<Temmuz 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.