Elektrik Piyasası Kanunu’na yapılan değişiklikle ‘İçinden demiryolu geçen barajlarda, demiryolu güzergâhının değişim işi, barajı yapan şirkete ihalesiz verilecek’ maddesi eklendi. Bundan yararlanmak için tek bir firma başvurdu.
Başvuruda bulunan Cengiz İnşaat- Özaltın İnşaat konsorsiyumunun yapacağı iki barajın içinden demiryolu geçiyor. Böylece konsorsiyum, 1-1.5 milyar dolara malolacak demiryolu güzergâh nakil işini de aldı.
TBMM’de Temmuz ayında kabul edilen Elektrik Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna Plan Bütçe Komisyonu’nda eklenen düzenlemeyle, Kamu İhale Kanunu ve diğer ihale mevzuatı tümüyle by pas edilerek, ‘içinden demiryolu geçen barajlarda demiryolu güzergâhının değiştirilmesi işinin baraj projesini üstlenen firmaya yaptırılması, bedelinin de devlet tarafından üstlenilmesine’ kararlaştırıldı.
Yasaya konulan bu özel hükümden yararlanmak için sadece Cengiz İnşaat ve Özaltın İnşaat’ın içinde yer aldığı konsorsiyum başvururken, bu şirketlerin yetkilileri, yasa hükmünden bölgede yapımı planlanan beş HES’in daha yararlanacağını, en büyük proje kendilerininki olduğu için ilk başvuruyu kendilerinin yaptığını öne sürdüler. CHP’li Kemal Kılıçdaroğlu hükümetin bu düzenlemeden yararlanan firmaları açıklamasını istedi.
Özel madde eklendi
TBMM Genel Kurulu’nda 9 Temmuz 2008 tarihinde kabul edilen 5784 Sayılı Kanunun 9. maddesine TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda AKP’li Mustafa Açıkalın’ın imzaladığı önergeyle geçici bir madde eklendi. Söz konusu düzenlemeye göre, ‘Yap-İşlet-Devret (YİD) yasası çerçevesinde elektrik üretimi amacıyla yapılacak yatırımların gerçekleştirilmesi için demiryolu ulaşım güzergâhlarının değiştirilmesinin zorunlu olduğu hallerde, TCDD Genel Müdürlüğünce demiryolu ulaşım güzergâhlarının değiştirilmesi işi, enerji yatırımını gerçekleştirecek firmaya, ilgili idareye ait birim fiyatlarla hesaplanacak yer değiştirmeye ilişkin yatırım bedelinden yüzde 25 oranında indirim yapılarak, belirlenen ve ilgili Bakan tarafından onaylanan bedelle’ yaptırılacak. Demiryolu yapım bedelinin yarısı işin yüzde 50’sinin bitimini takiben, kalan kısmıysa işin tamamının bitimini takip eden altı ay içerisinde ödenecek.
2012’ye kadar bitirecek
Yasa hükmünden yararlanabilmek için, demiryolu yapım işinin 31 Aralık 2012 tarihine kadar tamamlanması gerekiyor. Düzenlemenin tek bir konsorsiyum için yapıldığı izlenimi doğmaması için Genel Kurulda bir ekleme yapılarak, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kanunu çerçevesinde yapılan HES’ler de kapsama alındı. Kanuna konulan bu düzenlemenin sadece Fırat’ın ana kolları arasında yer alan Bingöl-Elazığ arasındaki Murat Nehri üzerinde Beyhani ve Kaleköy HES projelerini üstlenen Cengiz İnşaat ve Özaltın İnşaat’ın içinde yer aldığı konsorsiyumu ilgilendirdiği belirlendi. Radikal’in edindiği bilgiye göre, yasanın bu hükmünden yararlanmak için şu ana kadar sadece bu iki şirketin içinde yer aldığı konsorsiyum başvurdu. Bu iki baraj dolayısıyla Bingöl-Elazığ arasındaki tek hatlık demiryolu güzergâhı değiştirilerek 160 kilometrelik iki hatlı yeni bir demiryolu inşa edilecek. Maliyeti 1-1.5 milyar dolar arasında olacağı belirtilen demiryolu, ihalesiz olarak söz konusu konsorsiyum tarafından yapılacak ve parasını da devletten alacak.
Açıkalın’dan savunma
Önergeyi imzalayan AKP’li Mustafa Açıkalın, düzenlemeden hangi barajların ve hangi firmaların yararlandığını bilmediğini, Devlet Su İşleri’nden (DSİ) böyle bir talep geldiği için önergeyi verdiklerini, yaygın bir ihtiyaca yönelik olmadığını, sadece 1-2 barajı ilgilendirdiğini söyledi. “YİD ile koskoca santral yapma hakkı verilen firmaya demiryolu yapımını işinin verilmesinin sözünün bile edilemeyeceğini” belirterek, “Koskoca barajın yanında demiryolu güzergâhının değiştirilmesi işi ne ki” diyen Açıkalın, burada önemli olanın TCDD’nin belirleyeceği birim fiyat olduğunu, afaki bir fiyat söz konusu olursa asıl o zaman tartışılması gerektiğini savundu. Böyle bir ihtiyaç varsa, Kamu İhale Kanunu çerçevesinde ihale açılarak rekabetin sağlanması yoluna gidilmeyip, yasayla neden ihalesiz iş verildiğinin sorulması üzerine Açıkalın, şöyle konuştu: “Kamu İhale Kanunu da kanun, bu da kanun. İhale yapmasanız da bir projeyi şu yapsın demek de kanun. Bakanlar Kurulu Kararı’yla bile şu proje şu firmaya yaptırılacak denilebiliyor da kanunla neden denilmesin? İhalede ortaya çıkan fiyat ille de doğru fiyat mı? Ben (İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreterliği döneminde) 10 bin 444 ihale yapmış adamım. İnsan kötü niyetli olursa her şey mümkündür. Aynı konuda üç ayrı ihale yapsanız, üç farklı fiyat alabilirsiniz. Çünkü dışarıda anlaşıp gelirse mani olamazsınız. Önemli olan, muhammen bedeli tespit edecek kuruluşun dürüst davranmasıdır. Samimi olarak söylüyorum, düzenlemenin hangi barajı ilgilendirdiğini de, demiryolunu kimin yaptığını da bilmiyorum. Bu benim iradem de değil. Teklifi vermişim, Komisyon da kabul etmiş. Genel Kuruldan da geçmiş. Ben vicdanen çok rahatım.“
Konsorsiyum ne diyor?
Kendilerinin de görüşlerini aldığı için Radikal’e teşekkür eden Cengiz İnşaat’ın sahibi Mehmet Cengiz, projede sadece Cengiz ve Özaltın inşaat firmalarının yer almadığını, Va Tech Hydro Gmbh, Alstom Hydro Austria Gmbh, Voith Siemens Hydro Power Generation Gmbh firmalarının da bulunduğunu söyledi. Bu düzenlemenin ayrıca sadece kendilerinin yapacağı Kaleköy ve Beyhani santrallarını değil, Murat nehri ve Karasu nehri üzerinde yapılacak bölgedeki Kemah, Eriç, Bağıştaş, Palu ve Şansa HES projelerini de ilgilendirdiğini kaydeden Cengiz, yasadan yararlanmak için neden sadece kendilerinin başvurduğunun sorulması üzerine, en büyük projeye sahip olmaları, yaklaşık 220 km’lik demiryolunun 160 km’lik bölümünün kendi bölgelerinden geçmesi ve su kullanım anlaşmasını ilk olarak kendilerinin imzalamış olması nedeniyle başvuruyu ilk kendilerinin yaptığını, diğer konsorsiyumların da başvuracağını düşündüğünü söyledi.
Krizden etkilendi
Söz konusu baraj işini daha önce Almanya ve Avusturya ile imzalanan ikili anlaşmalar çerçevesinde üstlendiklerini, ancak proje bu yöntemle hayata geçirilemeyince YİD’e çevrildiğini anımsatan Cengiz, ikili anlaşmalar çerçevesinde de demiryolu yapım işinin söz konusu konsorsiyum tarafından yapılmasının öngörüldüğünü iddia etti. Cengiz, devletin sağladığı bu imkanlara rağmen yabancı ortaklarının küresel kriz ve başka nedenlerle sadece baraj bölümü 2-2.5 milyar doları bulacak projeye sıcak bakmadıklarını savunarak, “Belki de gerçekleştiremeyeceğiz. Zaten devletin parayı verip vermeyeceği de belirsiz, çünkü demiryolunu yapınca parayı alabilmemiz, özelleştirme gelirlerinden yapılacak aktarmaya bağlı” diye konuştu.
Uluslararası bir hat
Özaltın İnşaat’ın sahibi Hayrettin Özaltın da söz konusu demiryolu hattının uluslararası bir hat olduğunu, hat bitmeden baraj inşaatına başlamalarının mümkün olmadığını söyledi. Özaltın, “Bu yasa bize münhasıran çıkarılmış bir yasa değil. Hattın en uzun bölümü bizim bölgemizden geçtiği için biz ön plana çıkarılıyoruz. Dua edin de bu işe başlayabilelim. Biterse burası yeni bir GAP olacak. Burada üretilecek elektrikle yılda 480 milyon YTL doğalgaz parasından kurtulacağız” diye konuştu.
Hayrettin Özaltın, yapacakları demir yolunun toplam maliyetinin, fizibilite çalışmaları sürdüğü için henüz belli olmadığını, ama 500-800 milyon dolar arasında olacağını tahmin ettiğini söyledi.
Muhalefet sert tepki gösterdi
Konuyla ilgili düzenlemeye hem Komisyon aşamasında hem de Genel Kurul aşamasında itiraz eden ve karşı oy yazısı yazan DSP’li Harun Öztürk, yasayla bir işin ihalesiz olarak belli bir firmaya verilmesinin kabul edilemeyeceğini söyledi. Eğer bir güzergâh değişikliği yapılacaksa bunun neden daha önce düşünülmediğini ve ihalesinin YİD projesiyle birlikte yapılmadığını soran Öztürk, burada kamu zararının kaçınılmaz olduğunu vurguladı.
CHP Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu ise hükümetin parlamentoda firmaya dayalı çözüm ürettiğini belirtti. Kılıçdaroğlu, “Hele de firmaya yönelik böyle bir çözümün içinde ihalesiz, bakan onayıyla bedeli belirlenerek birilerine iş yaptırılmasının demokrasilerde yeri hiç yoktur. Barajın gündeme geldiği zaman güzergâhın değişmesi gerektiği bilinmiyor muydu? Yapılmak istenen, kendi yandaşlarına Parlamento iradesini kullanarak çıkar sağlamaktır. Hükümetin çıkıp, bu yasadan hangi firmaların yararlandığını açıklaması gerekir” dedi.
CHP’li Komisyon üyesi Faik Öztrak da ihalesiz yaptırılan her işte birilerine şu veya bu şekilde rant sağlanacağını vurgulayarak, “Üzerinden tren yolu geçen baraj sayısı herhalde çok değil. Dünya standartlarında bir Kamu İhale Kanunu çıkartan ekipte çalışan bir kişi olarak içim sızlıyor” şeklinde konuştu.