Haberler

Mimarlık Eğitimine Yön Verme Fırsatı

Tarih: 26 Aralık 2008 Yazan: Zeynep Güney



ODTÜ Mimarlık Fakültesi Araştırma, Tasarım, Planlama ve Uygulama Merkezi (MATPUM), "Mimarlık Eğitimi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi ve Yetkinliklere Dayalı / Öğrenen Merkezli Lisans, Yüksek Lisans, Doktora Programları için Eylem İçinde Planlama ve Tasarım" başlıklı bir araştırma projesi üzerinde çalışıyor. Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu (SOBAG) tarafından desteklenen araştırma, "Mimarlık Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi" ile bu çerçeveye dayalı olarak eğitim programlarının katılımcı ve demokratik bir eylem araştırma süreci içinde tasarımını amaçlıyor. Analiz aşaması kapsamında iki ayrı anket çalışması sürdürülen proje hakkında ayrıntılı bilgiyi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Araştırma, Tasarım, Planlama ve Uygulama Merkezi'nden (MATPUM) Doç.Dr. Emel Aközer ve Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü'nden Yrd.Doç.Dr. Mine Özkâr'dan aldık.


Yrd.Doç.Dr. Mine Özkâr

Doç.Dr. Emel Aközer

- Mimarlık eğitiminde ulusal yeterlilikler çerçevesini tanımlar mısınız?

Günümüzde yükseköğretim reformları çerçevesinde ele alınan temel konulardan biri, öğrenme süreci ile üniversite öğrencisinin bu süreçteki rolü. "Üniversite öğrencisi geleneksel ve alışılagelmiş yöntemler doğrultusunda mı eğitim almalı, yoksa bir yetişkin olarak öğrenme sürecinde etkin bir rol mü üstlenmeli?" sorusuyla ilgili tartışmalar sürüyor. Bu tartışmanın da ötesinde, şu sorular önem kazanıyor: Belirli bir disiplin içinde ya da meslek alanında, eğitimde nasıl bir yapılanma sürecine gidilirse, bu alanda öğrenme daha etkin, kalıcı ve sürekli olabilir? Bir yükseköğretim alanında eğitimin kazandırması gereken yetkinlikler nelerdir?

Bu bağlamda, mimarlık eğitiminde hangi yaklaşımın benimseneceği konusunda kestirme ifadelerden yola çıkmak yerine, bilimsel bir süreç izlenmesi ve araştırmalar yoluyla genel olarak yükseköğretim ve özel olarak mimarlık eğitimi için, bir taraftan öğrencilerin en iyi öğrenebildikleri ortam, yöntem ve kaynakların, diğer taraftan yükseköğretimin kazandırması gereken yetkinlikler ile öğrenme hedeflerinin irdelenmesi gerekiyor. 21. yüzyılda eğitimbilim, iletişim teknolojisi ve eğitim teknolojisi alanlarındaki gelişmelere ve yapılı çevrenin planlanması, tasarımı ve üretiminde mimarlığın rolündeki değişime paralel olarak, mimarlık eğitiminde toplumsal ve çevresel sürdürülebilirliğin gereklerine yanıt veren, öğrenen merkezli programların öğrenme hedeflerinin belirlenmesi disiplinlerüstü bir yaklaşımla ele alınmalıdır.

Mimarlık eğitimi için müfredata ilişkin çalışmalarda, 1999 Bolonya Bildirgesi'yle başlayan, 2010 yılına kadar bir Avrupa Yükseköğretim Alanı oluşturulmasına yönelik reform sürecindeki gelişmeler etkili oldu. Bu süreçte tüm yükseköğretim alanları için genel yetkinliklerin ve öğrenme hedeflerinin tanımlandığı iki ayrı yeterlilikler çerçevesi ortaya koyuldu. Bunlar Mayıs 2005'te Bergen'de benimsenen "Avrupa Yükseköğretim Alanı Yeterlilikler Üst Çerçevesi" ile Avrupa Komisyonu tarafından Eylül 2006'da Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi'ne sunulan "Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi"dir. Bilindiği gibi 2001 yılında gerçekleştirilen Prag Zirvesi'nde Bolonya Süreci'ne Türkiye de katıldı. TC Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından başlatılan çalışmaların ilk aşaması Haziran 2007'de sonuçlandırıldı ve YÖK Yükseköğretim Yeterlilikler Komisyonu, "Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi"ni ilgili paydaşların görüşlerine ve katkılarına sundu. Bu metin hem "Avrupa Yükseköğretim Alanı Yeterlilikler Üst Çerçevesi"ne, hem de "Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi"ne dayanıyor.

Türkiye'de Bolonya Süreci'nde ve bu süreç içinde bir ulusal yeterlilikler çerçevesinin geliştirilmesi konusunda önemli ölçüde yol alınmış olmasına rağmen, yükseköğretimde yetkinliklere ve öğrenme hedeflerine dayalı yeni yeterlilikler çerçeveleri, bunların dayandığı öğrenci merkezli yaklaşım ve bu yaklaşımın kuramsal çerçevesi üzerine önbilgiye dayalı tartışmalarda henüz ilgili tüm paydaşların etkin katılımı sağlanamadı. Oysa, Avrupa Üniversite Birliği'nin "Eğilimler V: Üniversiteler Avrupa Yükseköğretim Alanı'nı Şekillendiriyor" başlıklı raporunda vurgulandığı gibi ulusal yeterlilikler çerçeveleri "yeterlilikleri daha saydam, öğrenim kanallarını daha esnek hale getirmek için tasarlanan araçlar" olarak önem kazanıyor ve tüm paydaşları yakından ilgilendiriyor.

- Mimarlık eğitimi ile ilgili gerçekleştirilmek istenen yeni yasal düzenlemeler hakkında bilgi verebilir misiniz?

Türkiye'de mimarlık okullarının mimarlık eğitimi için yeni bir program geliştirmeleri konusu, Avrupa Birliği (AB) müktesebatının üstlenilmesi sürecinde hazırlanan ve ilk taslağı Aralık 2003'te, ikinci taslağı Mart 2006'da ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerine açılan "Mesleki Yeterliliklerin Düzenlenmesi ve Tanınması Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı" ile "Doktorluk, Hemşirelik, Ebelik, Diş hekimliği, Veterinerlik, Eczacılık ve Mimarlık eğitim programlarının asgari eğitim koşullarının belirlenmesine ilişkin Yönetmelik" bağlamında gündeme geldi. 1985 Mimarlar Direktifi'nden sonra 7 Eylül 2005'te kabul edilen "Mesleki Yeterliliklerin Tanınması Konusunda Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi"nde de benimsenen mimarlık eğitiminin kazandırması gereken mesleki bilgi, kavrayış ve becerilerle ilgili 11 tanıma, "Mesleki Yeterliliklerin Düzenlenmesi ve Tanınması Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı"nda da yer verildi.

Taslak metnin mimarlık eğitimine ilişkin maddeleri son olarak, ilgili diğer paydaşların da katılımıyla, 9 Nisan 2007'de Mimarlık Fakültesi Dekanları Konseyi (MİDEKON) toplantısında değerlendirildi. Söz konusu metin üzerindeki değişiklik önerilerini içeren ve TMMOB Mimarlar Odası tarafından da desteklenen sonuç raporu, 16 Nisan 2007'de Avrupa Birliği Genel Sekreterliği'nin (ABGS) koordinasyonunda oluşturulan çalışma grubuna sunuldu. Bu yasal düzenlemeyle ilgili çalışmalar sürüyor.

Bu arada, Şubat 2008'de Resmî Gazete'de (Sayı: 26775) yayımlanan "Doktorluk, Hemşirelik, Ebelik, Diş Hekimliği, Veterinerlik, Eczacılık ve Mimarlık Eğitim Programlarının Asgari Eğitim Koşullarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik" ise bu çalışmaları yansıtmıyor.

- Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde başlattığınız akademik çalışmanın kapsamından ve programından bahsedebilir misiniz?

2007 yılı içinde gerçekleştirdiğimiz bir ön proje ile, Türkiye'de mimarlık okullarının müfredat geliştirme konusundaki çalışmalarına, üzerinde oydaşma sağlanabilecek bir çerçevenin tasarımı için katılımcı, demokratik ve saydam bir eylem-araştırma süreci geliştirerek katkıda bulunmayı amaçlamıştık. Temmuz 2008'den bu yana üzerinde çalıştığımız proje Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu (SOBAG) tarafından 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı çerçevesinde desteklenen "Mimarlık Eğitimi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi ve Yetkinliklere Dayalı / Öğrenen Merkezli Lisans, Yüksek Lisans, Doktora Programları için Eylem İçinde Planlama ve Tasarım" başlıklı bir araştırma projesi. Bu projenin hedefi de, yukarıda ifade edilen süreç içinde 2005/36/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi'nde yer alan mesleki yetkinlikleri,

- Ülkemizin coğrafi ve kültürel koşullarına duyarlı ve sorumlu bir mesleki uygulamanın gerektirdiği yetkinliklerle,

- "Avrupa Yükseköğretim Alanı Yeterlilikler Üst Çerçevesi"nde ve "Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi"nde tanımlanan genel yetkinliklerle,

- Aynı zamanda 1997'de OECD tarafından eğitim sistemlerinin ve yaşam boyu öğrenimin üst hedeflerini belirlemek için başlatılan projenin sonuç belgelerinde tanımlanan genel (ya da anahtar) yetkinliklerle öğrenen merkezli bir yaklaşıma dayalı programlar için yeniden yorumlayarak bütünleştirebilen bir çerçevedir.

Projenin sonunda bir Mimarlık Eğitimi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi önerisine ulaşılması amaçlanıyor. Bu çerçeve, Türkiye'deki mimarlık bölümlerinde yetkinliklere dayalı / öğrenen merkezli mimarlık lisans, yüksek lisans ve doktora programları için profillerin, akademik ve profesyonel yetkinliklerin, öğrenme çıktılarının, öğretme ve öğrenme stratejilerinin, değerlendirme ölçütlerinin ve yöntemlerinin çeşitliliğe olanak verecek bir biçimde geliştirilmesini, aynı zamanda programların ulusal ve küresel bağlamlarda karşılaştırılabilir olmasını sağlayacak.

- Yöntem olarak anketi seçmenizin ve iki ayrı anket çalışması düzenlemenizin sebebi nedir?

Projenin analiz aşamasında iki anket uygulaması hazırladık. Bu uygulamalardan biri ülkemizdeki mimarlık bölümlerinin tam ve yarı zamanlı öğretim elemanları ile lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerine, diğeri de ağ üzerinden TMMOB Mimarlar Odası'nın tam ve yarı zamanlı öğretim elemanları dışında kalan diğer tüm kayıtlı üyelerine yönelik. Çalışmanın katılımcı ve kapsayıcı olması birincil hedeflerimizden. Anket formlarını basılı olarak ve ağ üzerinden tüm paydaşlara göndermiş olduk. Bu anlamda paylaşımın ilk adımı gerçekleşmiş oldu. Anket kadar, anketle beraber gönderilen metin de hepimiz için bir öğrenme sürecinin başlangıcına işaret ediyor. Bu süreçte ilgili paydaşlar olarak bu metni birlikte güncelleyerek geliştirebileceğimizi vurgulamak istiyoruz.

İki anket de katılımcı profili üzerine olanlar dışında tamamen aynı soruları içeriyor. Farklılık, anketin paydaşlara ulaştırılmasındaki yöntemlerde. Mimarlık okullarına erişimde kurumsal yapılaşmayı izlemek kolaylık sağladı. Diğer paydaşlara ulaşmada daha çeşitli kanallar deniyoruz. Bu konuda TMMOB Mimarlar Odası'na, Mimarlar Derneği 1927'ye, Türkiye Serbest Mimarlar Derneği'ne ve Arkitera Mimarlık Merkezi'ne çok teşekkür ederiz.

- Bu zamana kadarki katılımdan memnun musunuz?

Mimarlık okullarına gönderilen anketlerin sonuçları yeni yeni toplanıyor. Bu nedenle şu anda katılımcı sayısı ile ilgili kesin bir bilgi veremiyoruz. Ancak çalışmanın okullardan kurumsal düzeyde büyük ilgi ve destek gördüğünü belirtmek isteriz. Katılan tüm okullara içtenlikle teşekkür ederiz.

Ağ üzerinden sunulan anket ise 19 Ocak 2009 tarihine kadar sürecek. Bu süre içinde katılımın artmasını bekliyoruz. Çalışma, mimarlık eğitiminin tüm paydaşlarının etkin katılımı için bir ortam oluşturmayı amaçlıyor. Çalışma sonunda elde edeceğimiz sonuçlara dayanan bir tasarım aşaması başlayacak. Anket sonrasındaki süreçte bazı gruplarla etkileşimli çalışmalar da planlıyoruz. Sektörden gelecek olan katılım bu çalışmalar sürecinde iletişim ve ilişkiyi mümkün kılacak bir besleme sağlayacaktır.

- Bu çalışma sayesinde mimarlık eğitim programlarında ne gibi değişiklikler gerçekleşmesini amaçlıyorsunuz?

Söz konusu projenin mimarlık eğitiminin her üç evresi için şu boyutlarda katkıda bulunabileceği öngörüldü:

- Genel yetkinliklerle ilgili ortak ulusal referans noktalarının belirlenmesi için stratejilerin geliştirilmesi,

- Yükseköğretimde öğrenen merkezli yaklaşımın dayandığı kuramsal / kavramsal çerçeveler konusunda açıklık sağlanması,

- Bu çerçevelerin "yetişkin eğitimi" (andragogy) alanındaki gelişmelerle ilişkilendirilerek tartışmaya açılması, felsefi arka planın paylaşılması.

Bu paylaşım, "çeşitlilik ve özerklik temelinde" gelecekteki bir Avrupa Mimarlık Eğitimi Yeterlilikler Çerçevesi'yle uyumlu programların geliştirilmesi, aynı zamanda, Türkiye'deki mimarlık eğitiminin ulusal koşulların ve gereksinimlerin dikkate alındığı bir çerçeveye kavuşturulması açısından önem taşıyor.

Takvim
<<Haziran 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.