TC Merkez Bankası tarafından tedavüldeki 20 Lira'lık banknotun tasarım kararları şu şekilde açıklanmıştı: "20 Türk Lirası'nın ön yüzünde Atatürk'ün, 1931 yılında Gazi Çiftliği'nde Cemal Işıksel tarafından çekilmiş fotoğrafından yararlanılarak oluşturulmuş bir portresi bulunmaktadır. Arka yüzünde ise Mimar Kemaleddin'in portresi yer almaktadır. 1870 - 1927 yılları arasında yaşamış olan Mimar Kemaleddin, imza attığı mimari eserler ve eserlerindeki tarz ile ulusal mimarlık akımının öncülerinden biri olarak kabul edilir. Yine arka yüzde, Mimar Kemaleddin'in eserlerinden biri olan ‘Gazi Üniversitesi Rektörlük Binası'nın çizgisel bir çalışması ile ‘kemer, dairesel motif ve mimarinin üç boyutlu yapısını simgelemek üzere küp, küre, silindir' gibi formlar tasarım bütünlüğü içinde kullanılmıştır."
Ahmet Turan Köksal'a göre yıllarca tedavülde kalacak banknotlarda çok önemli bir mimarımızın portresi ve bir yapısına ait çizimin yer alması, mimarlık kültürümüze verilen değer açısından oldukça sevindirici bir gelişme. Ancak bu banknotta yer alan yapıya ait çizimdeki perspektif hataları, bu sevince gölge düşürüyor. Bir önceki sürümde kullanılan 20 Yeni Türk Lirası'nda yer alan Efes Harabeleri çizimi, yeni para ile kıyaslanamayacak kadar ince detaylara sahipti ve bu da kopyalanmasını zorlaştıran etkenlerden biri idi. Köksal'a göre, yapının detaylardan arındırılıp belirli bir soyutlama kaygısı ile tasarıma eklenmesi kabul edilebilir bir tercih olabilir ancak çizimdeki perspektif hataları ve sadeleştirmenin bazı yerlerde yapılıp bazı detaylarda yapılmaması kabul edilemez nitelikte. Yeni Türk Lirası'nın kimin tarafindan tasarlandığının TCMB tarafından bugüne dek açıklanmaması da, özellikle tasarım ile ilgili kişilerce, tasarıma ve tasarımcıya verilen önemin Türkiye'de hala istenen seviyeye gelmediğinin bir göstergesi olarak görülüyor.
Ahmet Turan Köksal'ın 20 liralık banknotta bulduğu hatalar ise şunlar:
Büyük halini görmek için üzerine tıklayın.
1. Söz konusu binanın çekim açısında, yakındaki kulenin önünde bir ağaç var bu yüzden kulenin yan tarafı tamamen uydurma tamamlamalarla dolu.
2. Yakındaki kulenin yan tarafında önemli perspektif hataları var. Basit kaçış noktası kurallarına göre olması gereken hali aşağıda görülebilir.
3. Yakındaki kulenin yan taraflarında tek çizgi ile gösterilen bölümler, taş silmelerle oluşturulmuşken paradaki grafikte, kemer ve düz söve aynı kalınlıkta çizilmiş. Bu nedenle, silmeler duvar boşluğu olarak algılanıyor.
4. Yine yakın kulede, yandaki dairesel silmenin kemer kısmının yuvarlaklığında bir gariplik var.
5. Yakındaki kulenin doğramaları ve detayları gösterilmemiş ki, bu detaylar binanın önemli bir karakteristiğidir. Bilerek sadeleştirilmiş denilebilir, ancak o zaman neden yukarıdaki kolon başları süsleri gösterilmiş?
6. En üstteki pencerenin, üstündeki süs kemer şeklinde değildir.
7. Yakın kulede, üstten ikinci pencerenin altındaki süsler, kitabe şeklinde dikdörtgen olarak gösterilmiş. Gerçekte 7 adet kare şekildir.
8. Üstteki pencerenin altındaki dikdörtgen gösterim gerçekten çok büyük ve aslında pencereye bu kadar uzak değil.
9. Söz konusu binanın saçak altı kaplamaları düz değil, eğimli gelir. Bu tip saçak altı kaplama detayı Anadolu'da, daha çok Karadeniz yöresinde görülür. Bu detay, milli mimari akımın örneklerinden sayılabilecek binanın en önemli özelliğidir.
10. Bu saçak gösterimi yüzünden kulelerde saçaklar gereğinden cılız ve gereğinden geniş gösterilmiş. Gerçekte, oldukça kibar, dolgun ve oranları yerli yerinde bir saçağa sahip bir binadır.
11. Kule ile bina birleşmesinde bu şekilde garip bir detay yoktur. Kulenin en üst pencere hizası ile saçak birleşimi garip bir çizgi ile çizilmiş. Oysa saçaktaki kibar eğimli geçişin tekrarına gerek yok.
12. Baca, kulenin çatısının arka yüzünde değil ön yüzündedir. Eğer bu arkadaki baca ise, öndeki baca neden gözükmüyor?
13. Bina neden burada kesiliyor? Mimar Kemaleddin'in portresi var diye neden bina yarım? Binanın devam eden kısmında, perspektif yüzünden, uzaktaki kuleden de sonraki simetrik kanat sadece iki pencerelik kısmı ile resmedilmişken, yakın kuleye bağlanan kısım tek pencere ile gösterilmiş.
14. Kuleye yapışan binaların üzerlerinde kemeri ve diğer pencereleri düşey olarak birbirinden ayıran taş silmeler var. Bunlar cepheyi sıradan bir binadan ayıran temel ögeler. Bu kadar yakından çizildiği halde gösterilmeye gerek duyulmamış.
15. Yakındaki ve uzaktaki kulenin balkonları yanlış. Silmeleri çizilmemiş. Payandaların şekilleri yanlış. Balkonlar birbiriyle eş değil.
16. Ortadaki bina gövdesinde üst kısımdaki kolonadların arasında korkuluk vardır, ama bunlar çizilmemiş ve balkon teras saçak çizgisi çizilmiş. Ancak bu nedenle, perspektif olarak kağıttan bina gibi bir etki bırakmış ve anlaşılmaz detaylar ortaya koymuş.
Büyük halini görmek için üzerine tıklayın.
17. Yaklaşık aynı yerden çekilmiş bir fotoğrafı para üzerine oturttuğumuzda, bu bakış açısından çatının değil, saçakların görünmesi gerekir. Yine binayı yanlış anlatan bir durumla karşı karşıyayız. Üzerinden kopya çekilerek yapılmış çizim dahi yanlış.
18. Kulelerin her ikisinin de çatı çizimleri ayrıca yanlış. Kaçış noktalarına doğru biribirine yaklaşması gereken çizgiler uzaklaşıyorlar. Uzaktaki kulenin çatısında bir çizginin çizilmediği görünüyor. Bu tür yanlışlar, ince detay değil, bütünde binanın "sakat" çizildiğini çağrıştıran unsurlar.
19. Bildiğimiz kadarı ile Mimar Kemaleddin'in bir su kemeri yapısı yok. Neden bu şekilde kemerler sıralanmış? Hem diyelim ki böyle bir yapı tasvir edilecek, bu kadar ince duvarlar neden? Ayrıca bu sarı renkli çizimler, binanın üzerine otururarak, zaten yanlışlarla dolu binayı daha zor okunur hale getiriyor.
20. Bu şekil ise, tek kubbe etrafında 4 yarım kubbeli ve 4 minareli bir cami planı gibi. Mimar Kemaleddin cami tasarımı ile ilgili ilk akla gelen mimarımız mı, yoksa aklınıza ismi Osmanlı Mimarlığı ile beraber anılan başka biri mi geldi?
İstense daha birçok özensizlik bulunabileceğine değinen Ahmet Turan Köksal, bu hatalara dikkat çektikten sonra aşağıdaki sonuçları da paylaştı:
- Bu, ülkede en fazla dolaşacak belgedir. Yani kullanımda olan bir paradır. Ve eşsiz olmalıdır. Ancak, bu basım teknolojisine rağmen inanılmaz eksiklikler ve yanlışlar içeriyor.
- Parada istenen bazı ögeler sadeleştirilebilir. Bir binanın sadeleştirilmesi istendiyse, bu ülkede onlarca mimarlık fakültesi ve bu fakültelerde mimarlık tarihi ve koruma-restorasyon kürsüleri vardır, bu kürsülerde ise yüzlerce profesör, doçent, doktor öğretim görevlisi vardır. Onlardan birine danışmak bu kadar mı zordur? Danışmayı bırakınız, teknik liseden mezun bir öğrenciye dahi sorulsa daha iyi bir model ortaya konabilirdi.
- Burada istenen, milli mimarlık akımlarından birinin örnek binası ve mimarını anmak ise, objenin kendisine özen göstermek gerekmez mi?
Bütün yorumları forumda okuyun!Bütün yorumları forumda okuyun!