13 aydır kapalı olan ve Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, Ayasofya gibi ‘birinci grup anıtsal yapı' kapsamına girdiği için koruma altına alınan AKM'nin tadilatı şimdi de bu özelliği nedeniyle çıkmazda.

İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti projeleri kapsamında tadilat yapılması planlanan ve 13 aydır kapalı olan Atatürk Kültür Merkezi (AKM) üzerindeki tartışmalar devam ediyor. Konu önceki gün Pera Müzesi'nde yapılan panelle bir kez daha masaya yatırıldı. 1 Haziran 2008'de boşaltılan binada tadilatın başlamaması, üstelik, Tabanlıoğlu Mimarlık tarafından hazırlanan avan proje için Kültür Sanat-Sen tarafından açılan dava sonunda, İstanbul 5. İdare Mahkemesi'nce yürütmeyi durdurma kararının alınması, AKM'nin akıbetinin ne olacağı sorusunu yeniden gündeme taşıdı. Mahkeme, hazırlanan avan proje tadilatında hukuka ve mevzuata uyarlılık bulunmadığı gerekçesiyle yürütmeyi durdurma kararı aldı.

AKM, İstanbul Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu tarafından ‘birinci grup anıtsal yapı' olarak tescillenen ve koruma altına alınan bir yapı. Bu gruptaki diğer yapılar arasında Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, Ayasofya ve Süleymaniye de bulunuyor.

Bizi muhatap almadılar
Kültür Sanat Sen Genel Başkanı Yavuz Demirkaya, AKM'nin tamamıyla yasa ve mevzuatlar çerçevesinde, tarihi, sosyolojik dokusu bozulmadan onarılması gerektiğini düşündükleri için dava açtıklarını belirterek, "Daha önce de girişimlerde bulunduk ama kimse bizi muhatap almadı. Son çare olarak bu davayı açtık. Bu yürütmeyi durdurma kararı aldırarak AKM'nin tamamlanma sürecini uzattığımız için suçlanıyoruz. Oysa bu bina Haziran 2008'de boşaltıldı ve Temmuz 2009'a kadar hiçbir şey yapmadılar" dedi. Demirkaya, avan projede karşı çıktıkları noktalardan bazılarını da şöyle sıraladı: "Dış ve iç cephelerde oynamalar var. Boyahanenin, terzihanenin dışarı çıkarılması büyük sorun. Çünkü şu anda dekorlar boyahaneden kolaylıkla sahneye iniyordu.

Esnek olmalıyız
Bale salonunu kaldırıyor ve restoran yapıyorlar. Bu restorana da dışarıdan bir asansörle ulaşılacak. Bu dış cepheye müdahaledir. Döşemelerinden tutun seramiğine, salonun balkonlarının yapılıp yapılmamasına kadar müdahalede bulunuyorlar."
2 No'lu İstanbul Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Mete Tapan ise şunları vurguluyor: "Birinci grupta Dolmabahçe, Topkapı gibi yapılar vardır. Ama siz AKM'ye bir Süleymaniye Camii, Topkapı Sarayı gibi yaklaşamazsınız. AKM bir simge yapı. Dolmabahçe, Süleymaniye zaten mimari bakımdan değerleri çok yüksek yapılar.

Halbuki AKM'nin esasında dünya mimarlık literatüründe çok yeri yok. Kurullar, güncelleşmesi gereken binalar varsa ona izin vermeliler. Eğer bu yürütmeyi durdurma kararını değerlendirirsek AKM'de sadece boya badana yapılabilir. Başka bir şey yapılamaz demektir o. Birinci grupta yer almasına rağmen biraz daha esnek davranmamız gerekiyor AKM'nin tadilatına."

Uzmanlar ne diyor?
Orhan Kurtuldu (Tiyatro Meslek Birliği İstanbul Temsilcisi)
Bu dava, AKM'de tadilat gerekçesiyle yapılmak istenen kanun dışı müdahaleyi önlemek için açıldı. Koruma ilkeleriyle tescilli bir bina olan AKM'de yapılmak istenen tadilat binanın simgesel değerini ortadan kaldıracak. Böyle bir müdahale yapamazsınız diyor koruma kurulu. AKM'nin ana girişinde büyük bir yıkım gerçekleştiriliyor, orada yeni bir alan yaratılıyor. Bunun amacı ne? Sanata hizmet ediyor mu? Hayır. Orada ticari bir alan oluşturulacak. Böylesine büyük bir müdahale korumaya alınmış bir binaya yapılamaz.

Doğan Tekeli (Mimar)
Bence buradaki yürütmeyi durdurma kararı çok sert bir karar. Anıtlar Kurulu'nun AKM'yi birinci derece diye sınıflandırması da belki eksik olmuş. Çünkü AKM müdahale edilebilir bir yapı. Mesela Süleymaniye'nin dokunulmazlığı başkadır. O, 400-500 yıldır gelmiş bir miras, anıt. AKM ise çağdaş bir kullanım yapısı. Teknolojisinin yenilenmesi için birtakım müdahalelerde bulunulması kaçınılmaz.

Korhan Gümüş (İstanbul 2010 Kentsel Uygulamalar Direktörü)
Bu yapının simgesel değerinin yaşaması gerek; ama dönüşümü dikkate alarak... Yoksa işlevsiz kalır ve fosil kalıntıya dönüşür. Bu tip simgesel yapıların hepsinde değişiklikler olabilir. AKM'nin değişen teknolojilere ve zamana ayak uydurması gerekiyor. Kentin en kapsamlı kültür yapısı. Boya badanayla bu kadar ileri teknoloji içeren bir yapının ayakta durması mümkün değil. 30 yıl önceki müzik setini kullanıyor musunuz? Söz konusu proje bence dünya standartlarında bir iştir.