"New York City Department of Transportation" kısaca DOT, 4.000 çalışanıyla dünyadaki belki de en kompleks ulaşım sistemini koordine eden kurum. New York'taki ulaşım sisteminin sürdürülebilir olması için çalışıyor ve projeler geliştiriyor.

Türkiye'de de basında sıkça yer alan Broadway üzerindeki trafik yoğunluğunun azaltılması için düşünülen "Green Light for Midtown" projesi kapsamında Times Square ve Herald Square'in yayalaştırılması bu çalışmalardan biriydi. 17 Ağustos itibariyle meydanlardaki inşaat faaliyetleri tamamlanarak bu projede sona gelindi.


Herald Square'in öncesi ve sonrası

Bunun haricinde şehrin tamamında 320 km uzunluğunda bisiklet yolunun tamamlanması, Dünya Ticaret Merkezi arsasının inşaat duvarına uygulanacak sanat çalışması için açılan yarışma son dönemde yürütülen projelerden birkaçı.

DOT projelerin tamamını hazırladığı bir stratejik plan çerçevesinde sürdürüyor. "Strategic Plan for the New York City Department of Transportation 2008 and Beyond" başlıklı planın amacı New York'u 21 yüzyılda gelişmiş bir ulaşım seçeneğine sahip, daha güvenli sokakları olan, daha temiz bir çevreye sahip küresel ısınmanın etkisini azaltmış, dolayısıyla yaşamak, çalışmak, oyun oynamak ve çocuk büyütmek için ideal kent haline getirmek.


Uygulamaya geçilmiş sokaklar. Bisiklet yolları ayrılmış, yeşillendirme çalışması yapılmış.

"World Class Streets for a World Class City" plandaki aşamalardan bir tanesi. Sokaklar bilindiği gibi kent yaşamının en önemli kamusal mekanları. Bunun yanında bir kentteki sosyal ve ekononik hayatın önemli göstergesi, ulaşımın da önemli bir aracı. New York gibi ulaşım konusundaki adımlarını erken atmış, önemli bir ulaşım ağına sahip bir kent için bu geleneği sürdürmek önemli.

Sokak Planlaması • Yaşayanların önceliği • Arazi kullanımı ve kullanıcı çeşitliliği • Talep ve kullanım çeşitliliği, esas seyahat rotaları • Güvenlik ve ilişkili ihtiyaçlar • Trafik • Otobüs, bisiklet, kamyon rotaları ve kritik bağlantılar • Ulaşım yönetimi (Yönler) • Varolan çevresel ve kamusal alan durumları

Sokak Tasarımı • Hedef ve tasarım hızı • Hizalar ve kalınlıklar • Düşey ve yatay geometrik elemanlar • Kamusal mekanlar • Araç yolu, kaldırım ve aydınlatma elemanları • Tesviye ve drenaj • Elektrik, su • Malzemeler • Aydınlatma • Mobilya • Ağaçlar, yeşillendirme ve sulama kontrolü • Kamusal sanat

Sokak Yönetimi • Hız limiti • Trafik kontrolü • Tek yön, çift yön operasyonu • Yarı zamanlı ya da tam zamanlu ulaşım kontrolü • Yaya kaldırımı düzenlemesi • Süreklilik ve temizlik • Kısa dönem operasyonlar • Yürütme

Bisiklet yollarının artırılması, kullanılmayan alanların kamusal mekanlara dönüştürülmesi, sokakların etrafındaki kullanılmayan boşlukların birleştirilerek yayalaştırılması, engelliler için rampaların yapılması, hafta sonu sokakların yayalara bırakılması, gazete satış standlarının Grimshaw Mimarlık'a tasarlatılması bu kapsamda yapılan çalışmalardan birkaçı.

Sokakların tasarlanması "World Class Streets for a World Class City"deki önemli elemanlardan bir tanesi. Mayıs ayında çıkarılan "The Street Design Manual" hem stratejik plandaki kuralların daha geniş bir alana yayılması ve başkan Bloomberg'in PlaNYC'de yazılı olan vizyonunun üzerini çizmek için bir fırsat. 232 sayfa olarak hazırlanan rehber tasarımcılara, plancılara ve yaşayanlara herkesin ortak ihtiyaçlarına cevap verecek güvenli, uzun süreli kullanıma açık ve daha dikkat çekici önerileri tek bir elden çözme imkanı veriyor.
Rehberde sokaklarda kullanılacak malzemeler, aydınlatma elemanları, mobilyalar kullanım şartnameleri ve özellikleri ile yer alıyor. Rehberin en başında ise 7 maddelik bir hedef listesi var. Hedef listesi ve yapılması planlanan bazı çalışmalar şu şekilde:

1. Güvenlik için Tasarım
Sokaklardaki güvenliği sağlamak için harcanan çaba sonucunu gösterdi ve 1910 yılından beri en düşük seviyeye geldi.
• Sokaktaki herkesin özellikle çocuk, yaşlı gibi daha savunmasız kesim ile yürüyen ve bisiklete binenlerin güvenliğinin ön plana alınması.
• Diğer şehirlerde uygulanan ve başarıyla uygulanan güvenlik yöntemleri şehre uygulanması

2. Ulaşım ve Hareket Etmek için Tasarım
Yürüme, bisiklet ve transit geçişlere öncelik veren güvenli, ulaşılabilir ve elverişli yollar tasarlanması.

3. Şartlar ve Çevre için Tasarım
Sokaklar mahallerin karakterini yansıtır.
• Tasarımların çevreye uyumlu olması, yaparken sokağın tarihini, arazi kullanımını düşünülmesi ve önemli unsurları kapsaması
• Tekil örneklerin korunarak, yürümek, bisiklete binmek için trafikten arındırılmış yeşil sokaklar tasarlanması

4. Yaşanabilirlik için Tasarım
Yürümek ya da bisiklete binmek gibi yaşayanların fiziksel aktivitesini arttıracak sokaklar tasarlanması.


Örnek sokak uygulaması

5. Sürdürülebilirlik için Tasarım
Sokaklar çevresel sağlığın artması için önemli ölçüde imkan sunar.
• Su geçirmez toprakların azaltılarak yeşil alanların artırılması
• Sokaklardaki ısı emiliminin düşürülmesi.

6. Görsellik için Tasarım
Büyük şehirler için sokaklarının görsel kalitesi önemli, New York da bunlardan bir tanesi.

7. Maliyet Etkinliği için Tasarım
Sokakların yenilenmesi önemli finansal kaynak gereksinimini de beraberinde getiriyor.
• Sokakların sıklıkla yenilenmesi gerektiğinin düşünülmesi
• Gelecekteki durumun düşünülerek, bunun planlama sürecinin bir parçası haline getirilmesi.

Benzer Örnekler
New York için hazırlanan bu rehber ilk değil. Amerika Birleşik Devletleri'nden Avrupa'ya irili ufaklı kentler için hazırlanmış benzer örnekler var (San Fransisko "Better Streets Plan", Seattle "Right-of-Way Improvements Manual", South Tyneside "Street Design Manual"). Rehberlerin hepsine bakıldığı zaman yukarıda New York için sıralanan hedeflerin ortak olduğu görülebiliyor, yayaların ön plana alınması, bisiklet sürenlerin düşünülmesi, güvenlik, estetik vs.


San Fransisko "Better Streets Plan"dan bir sayfa

Bunun yanında sağlıklı toplum için iyi tasarlanmış sokakların olması şart çünkü bu fiziksel aktivitenin artması anlamına geliyor. 11 ülkede 11.000'den fazla kişiyle yapılan araştırmada fiziksel aktiviteyi etkileyen en önemli şeyin kaldırımlar olduğu ortaya çıkıyor.

Türkiye'de Durum
Yamalı kaldırımları olan, yükseklikleri bile aynı sokak üzerinde farklılıklar gösteren, bebek arabasını ile bırakın yaya olarak bile sokaklarında zor yürünen sırf bu sebepten engellilerin eve kapanmak zorunda kaldığı şehirlerde yaşayan bizler olarak sokaklar üzerine bir plan ya da aynı dilde buluşmayı hedefleyen bir rehber ile henüz karşılaşmadık. Tekil yayalaştırma örnekleri, öğrenci projeleri ya da "Ayda Bir Gün Sokaklar Bizim" gibi kampanyalar dışında sokaklar üzerine kurgulanmış örneklere rastlamak mümkün değil.