Haberler

Merkezefendi'de sûfî güzergâh

Tarih: 9 Ekim 2009 Kaynak: Zaman
Hep aynı yolları yürümeye, aynı meydanlara çıkmaya talimli adımlarınıza söyleyin, sizi Merkezefendi Mahallesi'ndeki meydancığa çıkarsın bu kez.

İkinci; ama daha mütevazı bir Eyüp Sultan olmaya aday bu mahallede taşları tasavvufla yoğrulmuş bir güzergâh bulacaksınız. Topkapı surlarının bitişiğindeki mahalleye giderken ilk durağınız Panorama 1453 Müzesi olsun.

Merkezde efendice şeyler oluyor

Merkezefendi Mahallesi'nde bir meydancık... Sağda bir cami ve türbe, servili bir mezarlık, tam karşıda Neyhane ve solda saray yavrusu ahşap bir konak... Arnavut kaldırımlı, ağaçlı, gölgeli bu meydancığı daha önce nasıl görmemişiz! Öyle uzun yolların sonunda değil ki Merkezefendi, adına yakışacak biçimde merkezde, Topkapı surlarının hemen bitişiğinde olacak kadar merkezde. On adım ötede meşhur Panorama 1453 Müzesi var üstelik; ama müze çıkışında ziyaretçilerin pek azı Topkapı metro istasyonuna değil de Merkezefendi'ye yürüyor. Neden?

Müzenin önünden bakınca bir boşluk görünüyor, çünkü bir kısmı derme çatma dükkânlardan henüz kurtulamamış bu boşluğun az ilerisinde bir 'kültür vadisi'nin uzandığını fark edebilmek için keskin bir göze ve merak duygusuna ihtiyaç var.

Öteki Zeytinburnu

Tekstil mağazalarının, deri atölyelerinin, iç içe, karmaşık binaların gölgelediği harcıâlem caddelerin uzağında, bir tramvay durağından ibaret sanılan 'Merkezefendi'nin etrafında, kaybettiği bütün tarihî eserleri bularak genişleyen 'öteki' Zeytinburnu'ndan söz ediyoruz. On yıl önce, kimsenin pek de yolunu düşürmek istemediği bu mahalle, Sultanahmet gibi, Eyüpsultan gibi bir cazibe merkezi olmaya aday şimdi.

Hevese kapılıp yola çıksanız bu vadide neler görürsünüz söyleyelim. Meydana vardınız, öncelik Merkezefendi'de, cümle kapısından girip bir selam vermeli, ruhuna bir Fatiha yollamalı. Biraz sonra dolaşacağınız mahalle onun yüzü suyu hürmetine kurulu çünkü. Caminin avlusunda ilginçtir, gecekondular varmış önceden, muhitte eski dokuyu canlandırmak isteyen sihirli bir el hepsini ortadan kaldırınca, şimdiki avlu ve avluda dinlenen yaşlı teyzeler ortaya çıkmış. Hemen bitişikte servili, çiçekli, bakımlı bir mezarlık var. Tamburi Cemil, Saadettin Kaynak, Kenan Rıfaî ve Samiha Ayverdi burada yatıyor. Meydanın en görünür eserlerinden biri, Merkezefendi Camii'nden daracık bir sokakla ayrılan Neyhane... O daracık sokaktan Topkapı minibüsleri, aynalarını şimdi Neyhane olan viranenin asırlık duvarlarına sürterek geçip gidermiş. Neyse ki aynı sihirli el hem bu münasebetsiz dolmuşların önüne set çekmiş hem de dört yüz yaşındaki viraneyi, her cumartesi bir ney üstadını ağırlayan özellikli bir mekâna çevirmiş. Sağdaki ahşap konak Merkezefendi Külliyesi'nin harem binası, restoresi tamamlanmış bekliyor, odaları muhtemelen kültürel aktiviteler için kullanılacak. Bizim ilk görüşte meftun olduğumuz meydancığı tamamlayan başka unsurlar da var, meşhur bir köfteci, restore edilmeyi bekleyen bir hamam, birkaç ahşap konak; ama 'kültür vadisi' bu meydandan ibaret değil ki! Asıl sürpriz geride.

Neyhane'yi ve Merkezefendi Camii'ni biraz aşınca, oto tamircilerinden ve sanayi tesislerinden güç bela kurtarılmış ve şimdilik çimlendirilmiş bir boşluğa çıkıyorsunuz ve az ileride Panorama 1453 Müzesi ile göz göze geliyorsunuz. Müze, bulunduğu muhitin sınırlarını epey aşan bir şöhrete sahip; ama neticede o da 'Kültür Vadisi' kapsamında tamamlanmış bir proje. Zeytinburnu'nda 2000 yıllık bir tarihi canlandırmaya çalışan sihirli ellerin bir marifeti son tahlilde. Gözlerinizi, bir zaman sonra 'Osmanlı Evleri'ne dönüşecek kırık dökük binalardan sağa kaydırırsanız, sessiz sedasız bekleyen Yenikapı Mevlevihanesi'ni göreceksiniz. Restoresi büyük ölçüde tamamlanan Mevlevihane'nin semahane bölümü hiç yokmuş, harem binası, gecekonduların altından çıkmış, 'Hâmuşan/Susmuşlar' mezarlığının yarısı bir şahsa aitmiş vs... Vadi oluşurken ortaya çıkan ve sihirli elleri bir hayli uğraştıran türlü çeşitli tuhaflıklar... Bu arada Mevlevihane'nin bundan sonraki işlevinin henüz netleşmediğini ve Başbakan Erdoğan'ın kararının beklendiğini söyleyelim.

Şimdilik sadece dışarıdan görmekle iktifa edeceğiniz Yenikapı Mevlevihane-si'nden biraz daha açılırsanız vadinin en yeşil noktalarından birine, Tıbbi Bitkiler Bahçesi'ne geçebilirsiniz. Bir vakitler yerinde beton santrali olan ve Merkezefendi'nin tabiplik yönünü hatırlatan bu bahçeyi, 10 yıldır düzenlenen 'Geleneksel Tıp Festivali'nden ayrı düşünmek olmaz. Haziranda mesir macunu ikramıyla başlayan festival, Merkezefendi Mahallesi'nde arzu edilen kültürel canlılığı epeydir sağlamış görünüyor. Ama siz, bir dahaki haziranı beklemeye kalkmayın, yağmur çamur, kar kış fark etmez, yolunuzu Merkezefendi'ye düşürün, bir hayalin nasıl gerçekleştiğini görün.

Zeytinburnu'nun kültürü de, imajı da kurtuluyor

Merkezefendi Mahallesi'ni merkeze alan 'Kültür Vadisi Projesi' Topkapı'dan başlayıp sur boyu devam ederek Zeytinburnu sahiline kadar inen 240 hektarlık bir alanı kapsıyor. 10 yıl önce rahmetli Turgut Cansever'e hazırlatılan projeyi İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve İstanbul Valiliği destekliyor; ama projenin mimarı, çekip çevireni Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın. Vadinin can damarı diyebileceğimiz Merkezefendi Mahallesi'ni dolaşırken bize eşlik eden Aydın, 2010'a kadar bitirilmesi öngörülen proje için 2 bine yakın bağımsız birimin yıkıldığını söylüyor. 2005 yılında yürürlüğe giren 5366 sayılı 'Yıpranan Tarih ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması" hakkındaki kanun epey rahatlatmış; ama geçmişte aftan yararlandığı için iskânlı görünen bazı 'döküntü' işyerleri başkanı hâlâ uğraştırıyor. Vadi, restore edilen her yeni eserle daha görünür oluyor elbette; ama zor bir işin altına giren Aydın'ın 2 milyon turist gibi bir hedefi var. İstiyor ki, İstanbul denilince akla, Boğaz, Sultanahmet ya da Eyüpsultan gelmesin yalnızca, Zeytinburnu-Topkapı bölgesi de bir çırpıda hatırlanıversin. Hem Merkezefendi tasavvufla yoğrulmuş bir muhit değil sadece, Balıklı Rum Ayazması, kilisesi ve Ermeni mezarlıklarıyla inanç turizminin de merkezlerinden biri.
Takvim
<<Mayıs 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
            1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30 31          
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.