Bütün dünyada engelliler gününün en önemli vurgusu engelli bireylerin sorunlarına dikkat çekmek, topluma kazandırmak, ulaşım ve erişebilirliğin arttırılması yönünde çalışmalar yapmak.
 Sanatçı Caroline Cardus'un engelli teması üzerine yeniden yorumladığı yol tabelaları. |
1945 yılından beri Birleşmiş Milletler'e üye olan Türkiye'de ise engellilerin ulaşım araçlarına, kamu binaları ve alanlarına, evlerine dahi erişim imkanları neredeyse sıfır. Dolayısıyla engellilerin topluma kazandırılması ve eşit haklar sağlanması yönünde yapılan çalışmalar, nüfusunun %12,29'unu engellilerin oluşturduğu Türkiye'de yetersiz kalıyor. Yapılan çalışmalar da sivil toplum kuruluşlarının çabalarının ötesine geçmiyor. Bu çabalardan bir tanesi Urban Age Ödülü'nde finale kalan Engelleri Kaldır Hareketi Renovatio İstanbul projesi. Projede pilot bölge olarak seçilen, Ataşehir bölgesindeki 280 konutlu Mimoza 4 sitesinde bulunan, park, bahçe, otopark ve bina girişleri gibi ortak kullanım alanlarının, her bireyin eşit hareket özgürlüğünü sağlayacak şekilde düzenlenmesi için çalışmalara başladı. |
Hükümet ölçeğinden yapılan pozitif çalışmalardan bir tanesi Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından 2008 yılı Aralık ayında yayınlanan "Herkes için Ulaşılabilirliğin İyileştirilmesi Örnek Uygulama Rehberi". UBAK tarafından 1999'da yayımlanan "Hareket Engelliler İçin Ulaşımın İyileştirilmesi Rehberi" adlı çalışmayı güncelleyen bu rehber, hareketliliği ve özel-toplu taşıma araçlarının kullanımını sınırlandıran engellerin nasıl ortadan kaldırılabileceğini göstermeyi amaçlıyor. Ulaşım konusunda hazırlanan bu rehberin kapsamıın genişletilerek yapı ölçeğine de getirilmesi önemli.
Dünya'da engellliler ile aile fertlerinin birarada kolayca yaşamaları için yapı ölçeğinde çalışmalar yapan İngiltere'deki Habinteg buna iyi bir örnek. 1970 yılında Spastics Society ile birlikte yola çıkan 1979'da ondan ayrılan Habinteg 39 sene boyunca 530 tanesi tekerlikli sandalyeliler için olmak üzere 2.120 ev tamamlandı. 1.590 konut da "Lifetime Homes" olarak tabir ettikleri standartlara göre düzenlendi. Kurumun 16 maddelik standart listesi şu şekilde:
1. Araba parkının genişliği 3,3 m olmalı
2. Araba parkından eve olan mesafe minimum ve hafif eğimde olmalı
3. Girişlerin tümüne hafif bir eğimle ulaşılmalı
4. Bütün girişler aydınlatılmalı ve üzeri kapalı olmalı
5. Kamusal merdivenlere ulaşım kolay olmalı, eğer konuta asansör ile ulaşılıyorsa tekerlekli sandalye ile girilebilmeli
6. Kapı ve koridor genişlikleri tekerlekli sandalyeye uygun olmalı
7. Yemek ve yaşam odalarına tekerlekli sandalye ile ulaşım için yeterli dönüş alanı olmalı
8. Yaşam odası giriş katta olmalı
9. Eğer konu iki ya da daha fazla katlıysa giriş katta yatak odası olarak kullanılacak bir mekan olmalı
10. Giriş katta tekerlekli sandalye ile ulaşılabilecek bir WC olmalı
11. Banyo ve tuvaletlerin duvarı gelecekte merdiven korkuluğu takılabilecek şekilde olmalı.
12. Tasarım gelecekte yapılabilecek merdiven asasörü gibi değişikliklere uygun olmalı
13. Tasarım ana yatak odası ile banyo arasında makul bir rota sunmalı
14. Banyo, küvete, tuvalete ve lavaboya kolay ulaşacak şekilde tasarlanmalı.
15. Yaşam odalarındaki pencereler 80 cm'den başlamalı, kolay açılır-kapanır olmalı.
16. Elektrik düğmeleri, prizler, havanlandırma düğmeleri kolay ulaşım için yerden 45-120 cm aralığında monte edilmeli.
Çizilen tablo karşısında "Türkiye'de tasarlanmış ya da tasarlanmamış yapıların kaçı engelli ulaşımına uygun?" ya da "kaç konut olabilecek herhangi bir sorun karşısında yukarıda sayılan 16 maddeye uygun hale getirilebilir?" soruları akla gelmiyor değil.
ARKİV'den Engelli Erişimine Uygun Binalar
ARKİV'de yer alan engelli erişimine uygun binalara şunlar örnek verilebilir. (ARKİV'deki yer alan binaların engelli erişimine uygun olup olmadığı sayfasındaki ikondan anlaşılabiliyor.)
Turkcell AR-GE Binası
Erginoğlu & Çalışlar Mimarlık
Fotoğraf: Cemal Emden
Özel bir telekomünikasyon firmasının teknoloji merkezi binası olarak planlanan yapı, Gebze TÜBİTAK Araştırma Merkezi Teknoloji Serbest Bölgesi'nde yer alıyor. Arazi konumu, manzara ve yönler doğrultusunda girişte tek, ofis cephesinde dört katlı bir kurgu içerisinde planlanmış.
TED Eskişehir Koleji Yerleşkesi
Yeşim Hatırlı, Nami Hatırlı
Yerleşke 40.000 m²'lik bir arazi üzerinde tasarlanan anaokulu, ilköğretim (1-8), lise (9-12), sosyal merkez, kapalı spor salonu ve kapalı yüzme havuzu, tiyatro-konser salonu, lojman ve yurt yapılarından oluşuyor. 35.000 m²'lik kapalı alana sahip yerleşkede toplam öğrenci kapasitesi 1.252 olarak planlanmış.
ODTÜ MATPUM Binası
CAG Mimarlık Atölyesi
MATPUM, işlev, kullanım, iklimsel verilerin kullanımı ve mimari bakımdan deneysel bir yapı. Merkez, özel mimarlık büroları, inşaat firmaları, tasarım ofisleri, resmi kurumlar, üniversiteler ve tasarım odaklı faaliyet gösteren diğer grupları biraraya getirmeyi ve ortak projeler geliştirmeyi hedefliyor.
L Binası
Özsoy Mimarlık Proje ve Danışmanlık
Yapı, mevcut bir tekstil fabrikasının yönetim bölümünü ve satış mağazasını içerecek biçimde toplam 3.600m2 olarak inşa edilmiş. Zemin katı fabrika satış mağazası, birinci katı ise yönetim birimleri olarak düzenlenen yapı, mevcut fabrika cephesinden (perfore levha ile kaplanması düşünülen) 1,5 metre önde kurulmuş, bu sayede elde edilen alanda tüm mekanik ve tesisat sistemleri çözümlenmiş.
Galyum Blok
Çırakoğlu Mimarlık
ODTÜ Teknokent'te yer alan Galyum Blok, yazılım geliştirme şirketlerine ofis ve araştırma alanı yaratmak üzere tasarlanmış. Yapının, içinde yer alacak farklı büyüklükteki firmalara esnek yerleşme imkanı sağlaması ve rahat çalışma ortamı yaratması yanında, kullanıcılar arasında etkileşim imkanları da yaratan açık ve kapalı sosyal mekanlara sahip olması tasarımın ana kriterleri olarak belirlenmiş.
Lara Kervansaray Oteli ve Kongre Merkezi
Arolat Mimarlık
Antalya Lara bölgesinde, yan yana dizilen, denize dik onlarca turizm parselinin birinde inşa edilen tesiste ana yatak kitlesi, geçerli imar koşullarının izin verdiği ön cephe genişliği ile yükseklik sınırlarının sonuna dek kullanılması ve tüm odaların deniz görmesi ön kabulleri ile biçimlenmiş. İki yatak kolu arasında kalan dev boşluk ise üzeri yarı geçirgen bir biçimde örtülerek otelin kapalı sosyal alanlarına dönüştürülmüş.
Takip