Ayasofya Müzesi'ndeki şehzade türbelerinde yapılan temizlik çalışması esnasında sandukaların üzerindeki yeşil çuha kılıflar kaldırılınca ortaya şimdiye kadar varlğından haberdar olunmayan tarihi kadife örtüler, kaftan, entari, Kâbe ve Ravza-i Mutahhara örtüleri çıktı.

Ayasofya Müzesi türbeleri 2003 yılında temizlenmeye başlandı. 2003'e kadar bakımsız bir halde olan, bozuk pencerenin kapanması için önüne yazma eser belgelerin dayandığı içler acısı durumda olan türbedeki temizlik çalışmaları Osmanlı'daki cenaze törenlerine ait bilgi ve bulguları da gün yüzüne çıkardı. Şehzadeler Türbesi'nde üzerlerindeki yeşil çuhalar kaldırılınca sandukaların üzerinde kaftanlar ve örtüler bulundu.

Mimar Sinan tarafından yaptırılan Şehzadeler Türbesi'nde Sultan III. Murat'ın dört şehzadesi ve bir kızının kabri bulunuyor. Ayasofya Müdür Yardımcısı arkeolog Halil Arça, türbede temizlik çalışmasına başladıklarında yıllardır kontrol edilmeyen sandukaların altında neler olduğunu gözden kaçırmamış. Şehzadeler Türbesi'ndeki ilk yeşil çuhayı kaldırdıklarında karşılaştıkları eşyalar Arça'yı heyecanlandırmış.

Halil Arça, başkanlığında aralarında Topkapı Sarayı uzmanı Sibel Alpaslan Arça'nın, müze restoratorü Bilgen Koçoğlu ve iki fotoğrafçının bulunduğu bir ortamda sırayla sandukalar üzerinde bulunan çuhalar kaldırılmaya başlanmış. Çuhalar kaldırılınca, beş sandukanın üzerinde tarihi sanduka kılıfları, kaftan, entari, Kâbe iç örtüsü, kisve-i şerif, Ravza-i Mutahhara iç örtüsünün olduğu tespit edilmiş. 1580 yılına ait, insutu(orijinal) olarak bulunan bu buluntular Osmanlı'da tabutların ve sandukaların üzerine örtü örtme geleneğini belgelemesi açısından ayrı bir öneme sahip.

Sandukalar üzerindeki kaftanlar başka tarihî gerçeklere de ışık tutuyor. I. sandukanın üzerinde yer alan ve 16. yüzyılın son çeyreğine ait olan kaftanın Topkapı Sarayı Müzesi koleksiyonunda bulunan 13/ 268 envanter No'lu şehzade kaftanıyla aynı olduğu tespit edilmiş. Türbede bulunan kaftanın sadece sarayda bulunandan 2,5 cm daha kısa olduğunu söyleyen Arça, aynı koleksiyonda aynı renk ve desenli kemhadan iki çift kolluk da bulunduğunu aktarıyor. Topkapı Sarayı Müzesi'nin kayıtlarında, kaftanın Sultan (I.) Ahmet Türbesi'nden getirildiği, kolluklarınsa Sultan Selim'in şehzadelerine ait olduğu bilgisi yer alıyor. Fakat Şehzadeler Türbesi'nde tespiti yapılan kaftan ve kollukların aidiyeti konusunda bilgi dikkate alındığında, Topkapı Sarayı müzesinde yer alan bilginin yanıltıcı olduğu ortaya çıkıyor.

Envanterler tutulduktan sonra sandukaların üzerinden alınan kaftanlar asitsiz kâğıtlara sarılıp 4-5 ay aynı ortamda bekletilmiş. Daha sonra Ayasofya Müzesi'nin deposuna kaldırılan eserler şimdi Topkapı Sarayı'na gidecekleri günü bekliyor. Zira yapılan değerlendirmelerin sonunda tüm araştırmacılara hizmet etmesi açısından eserlerin Topkapı Sarayı'na devredilmesine karar verilmiş.

Sanduka üzerindeki örtüleri Surre alayları getirmiş
Osmanlı padişahları, her yıl Haremeyn-i Şerifeyn'in fakirlerine dağıtılmak üzere sürre denilen keseler içinde para; Mekke emirine, Mekke ve Medine ileri gelenlerine hediyeler gönderirdi. Aynı alaylarla Kâbe'nin dışına örtülen siyah renkli kisve-i şerif, kırmızı renkli iç örtüsü ve yeşil renkli Ravza-i Mutahhara örtüleri gönderilirdi. Eskiler ise hatıra olarak geri getirilirdi. Tabut ve sandukalar üzerindeki zikzak hatlar arasında yazılı ayetler, dinî ibareler ile dikkat çeken örtüler, 16. yüzyıldan itibaren bu şekilde Mekke ve Medine'den getirilmiş. Hanedan türbelerinde muhafaza edilen ve zaman içinde harap hale gelen bu örtülerin, atılmayıp Ayasofya haziresinde bir yere gömüldüğü tespit edilmiş.




Türbeden çıkan eserler tarihi yeniden yazdıracak
1. Sanduka: İki yeşil çuha kılıf kaldırıldığında; sandukanın üzerinde güvezi çatma kadifeden, karanfil motifli kılıfı ve şehzade kaftanı bulunmuş. Kaftanın üst kısmında küçük delikler ve pas lekeleri mevcut. Kaftanın belden aşağı olan bölümünün tamamen soluk olduğu tespit edilmiş.

2. Sanduka: Sanduka üzerinde yer alan üç yeşil çuha kılıf kaldırıldığında; sandukanın üzerinde güvezi çatma kadifeden, karanfil motifli kılıfı, onun üzerinde şehzade kaftanı ve üzerini uzunlamasına tamamen kaplayan nefti zeminli, zikzak desenli ve palmetli örneği olan Ravza-i Mutahhara iç örtüsü olduğu tespit edilmiş. Kaftan güvezi zemin üzerine beyaz, mavi ipek ve altın kılaptan ile dokunmuş kemhadandır. Kaftanın kol, omuz ve koltuk altında göğüs kısmına uzanan küçük delik ve pas lekeleri mevcut.

3. Sanduka: Sanduka üzerinde yer alan üç yeşil çuha kılıf kaldırıldığında; sandukanın üzerinde güvezi çatma kadifeden, karanfil motifli kılıfı bulunmuş. Sanduka örtüsünün üzerinde şehzade kaftanı ve kaftanın bel altından ayakucuna kadar uzanan kırmızı zeminli, zikzak desenli Kâbe iç örtüsü, bu örtünün üzerinde nefti zeminli, zikzak desenli Ravza-i Mutahhara iç örtüsü olduğu tespit edilmiş.

4. Sanduka: Sanduka üzerinde yer alan üç yeşil çuha kılıf kaldırıldığında; sandukanın üzerinde güvezi çatma kadifeden ve karanfil motifli kılıfın geçirdiği ve üzerinde Hanım Sultan'ın entarisi olduğu tespit edilmiştir. Entarinin üzerini tamamen örten nefti zeminli ve zikzak desenli Ravza-i Mutahhara iç örtüsü parçaları, bu örtülerin üzerinde parça parça kırmızı zeminli ve zikzak desenli Kâbe iç örtüsü tespit edilmiş.

5. Sanduka: Sanduka üzerinde yer alan iki yeşil çuha kılıf kaldırıldığında; sandukanın üzerinde güvezi çatma kadifeden ve karanfil motifli kılıfının geçirildiği görülmüş. Sanduka örtüsünün üstünde, kisve-i şerif parçaları, baş kısmında parça parça nefti zeminli ve zikzak desenli Ravza-i Mutahhara iç örtüsü, Kâbe iç örtüsü parçaları tespit edilmiş.