Haberler

Elektrik Şebekesinden Metro Haritası

Tarih: 15 Nisan 2011 Derleyen: Derya Yazman
İstanbul'da senelerdir süren ve kentin önemli noktalarını şantiye alanına çeviren metro çalışmalarının ne zaman tamamlanacağı halen netleşmiş değil. Diğer bir yandan dünyanın ilk metro sistemine 1863'te sahip olan Londra kentinin metro inşasından bu yana tam 148 yıl geçmiş ve halen metro sistemleri işlevini sürdürüyor.


Londra Metrosu'nun ilk inşa aşaması

Londra oldukça büyük bir kent olması nedeni ile sahip olduğu metro sistemi de o denli geniş alanlara yayılıyor. 19. yüzyıldan bu yana Londra yönetimi metro sistemlerini oluşturmak ve metro hatlarını kullanıcılara en iyi şekilde aktarabilmek adına haritalamalarda farklı yöntemler kullanmış. İlk metro hattının yapılması ile oluşturulan haritadan günümüze dek olan süreçte farklılaşan metro haritaları, Harry Beck'in 1931 yılında yapmış olduğu tasarımı ile sistematik bir hale geldi ve o seneden sonra Beck'in tasarlamış olduğu harita üzerinden gelişmeler güncellendi.



Tasarlanmasından bu yana tam 70 yıl geçen harita, diğer kentlerin metro haritalarının tasarlanmasına da altlık oldu. 1951 yılında Harry Beck Paris'in de metro haritasının tekrar tasarlanmasını sağlamıştı.

Londra Metro Haritasının Oluşum Süreci


1889 yılına ait metro haritası

İlk yapılan metro hatları sonrasında oluşturulan harita, coğrafik harita üzerine yapılarak elde edilmişti. Haritada kırmızı renkler "Bölgesel tren" hatlarını gösterirken, mavi renkler diğer kent içi hatları ifade ediyordu.


1902 yılına ait Merkez Londra Hattı haritası

Londra'nın ikinci yeraltı metro hattı, 1900 yılında "Merkez Londra Metro Hattı" olarak açıldı. Hatta, iki kuruşluk tek fiyatlı tarifesinden ötürü "İki kuruşluk metro" deniliyordu. Bu metronun haritası sokak haritası ile çakıştırılarak 1902 yılında basıldı. Yukarıdaki haritada kırmızı renkteki hat merkez hattı, siyah renktekiler ise diğer demiryolu hatlarını gösteriyor.


"The Bank" istasyonunda yaşanan patlama sonrası oluşan delik

1902 yılına ait haritadaki kırmızı hattın son istasyonu olan "The Bank" istasyonu 1941 yılında meydana gelen patlama nedeni ile çok fazla zarar gördü ve alanda koca bir delik oluştu. Aynı zamanda bu dönemde metro istasyonları sığınma mekanları olarak kullanılmıştı.


1908 yılına ait metro haritası

1908'lere gelindiğinde "Underground" (yeraltı) kelimesi her yerde yazılmaya başlandı. Kitapçıklar oluşturuldu ve hatta o zamanlar çıkan posta kartlarına "Underground" başlığı altında haritalar yapıştırıldı. Harita bu zamana kadar farklı şirketler tarafından yapılmış metro hatlarının bir haritada birleştirilmesi ile oluşturuldu. Fakat Waterloo ve kent demiryolu şirketi bu birlikteliğe katılmak istemedi, o nedenle onların yapmış olduğu hatlar haritada "diğer tren yolları" diye belirtiliyor.

1930'lara dek süren değişimlerle metro haritasının en son şematik bir hale gelmesini sağlayan girişim Harry Beck tarafından yapıldı. Metro yönetimi, tasarımdaki bu devrimci değişime ilk başta şüpheci yaklaştı ve test sürüşlerine insanları davet ederek yönetime görüş bildirmelerini istedi. Harita çok başarılı bulundu ve herkes tarafından kabul edildi. Harita şematik olmasına rağmen, alan özelliklerini gösteriyor ve coğrafik veritabanını geliştirerek haritayı daya iyi anlamayı ve yorumlamayı sağlıyor.

Harry Beck'in bu tasarımı, bugünkü ulaşım sistemlerinin karmaşık ağlarının anlaşılabilirliği açısından bir yenilikti. Londra Metro haritasında görmek istediğiniz her şeyi bulabilirsiniz. Harita basit bir şekilde farklı hatların birbirleriyle bağlantılarını gösteriyor. O nedenle Londra'ya gittiğinizde haritanın size oldukça yardımcı olacağını görmek mümkün.

Londra gibi büyük ve gelişen kentlerin kendi metro sistemleri benzer özelliklere sahip olabilir fakat bu harita ilk olarak topoğrafyadan bağımsız bir şekilde tasarlanan basit bir harita oluşturma adımıydı. Bu adım demiryolu hattı, havayolları ve dünya çapında nakliye hatları tarafından kopyalanmış. Büyük havayolu şirketlerinin (BAA ve KLM gibi) internet sayfalarına girdiğinizde bu metro ağına benzer yapıda haritalarla karşılaşmak mümkün.

Metro sisteminin, 1900'lerin haritalarına bakıldığında topluluklar (nüfus) ve sokaklarla ilgili planların üzerinde geliştiği görülüyor. Bu harita, ilk kullanıcılar tarafından bildikleri sokak ve alanlarla bağlantısını kurabilecekleri yeni bir metro sistemine ihtiyaç duyduklarından beri uygun bir "tasarım cevabı" oldu. İlk haritalar Beck'e ait değildi ve metro planı iyice karmaşıklaşmaya başlamıştı. Dolayısıyla Beck bu haritayı basitleştirme ihtiyacı duydu. Bu nedenle de 45 derecelik açılarla çizilmiş hatları kullanarak bu haritayı basitleştirmeye başladı.

Kartografik (haritalama) değişimler "sürükleme ve düşürme" ya da bilgisayarda "butona basmak" ile başarılamayınca, onun tasarım süreci 30 yıldan fazla bir sürelik gelişimi kapladı. Harry Beck elektrik tasarımcısıydı ve elektrik devrelerinin çizimlerini üretiyordu. Bu devreler metro hatlarında kullanıldı fakat onun bu çalışması, elektrik şebekesi, diyotlar, rezistanslar ve vanaların tasvir edilmesinde kullanılan teknik ve sembollerin bilgisini edinmesini sağladı. O sadece rezistans ve kondansatör üzerinde kullanılan renk kodlamasını biliyordu. Daha sonra Londra Metrosu ile basit çizimler üretti ve metro sistemi deneyimine sahip oldu.

Haritanın İşlevselliği ve Biçim/Estetiği


Harry Beck'in 1931 yılında tasarlamış olduğu metro haritası

Londra Yeraltı Haritası birçok bilgiyi basit ve kullanışlı bir sunuma sığdırarak işlevselliğin bir aşamasına ulaştı. Haritanın merkezinde çok sayıda istasyon ve ara bağlantı bulunuyor. Kullanıcılara göre eğer temel plan, yolcuların buraya getirilmesine katkıda bulunmak için basitleştirilmişse, iki nokta arasındaki mesafenin gösterilmesine gerek yok. Bu sınırlama kabul edilerek sistemdeki karmaşık ara bağlantılar basitleştirilmiş oldu. Böylece bölge hakkında daha fazla bilgi verilebilecekti. Harita gayet net ve bir elektrik şebekesi görünümündeydi.

Beck'in az sayıda sembol kullanması karmaşık bir harita anahtarı ihtiyacını ortadan kaldırıyor. Bu da estetik ihtiyacını ortaya koyuyor. Beck, 1931'de fikrini önce Frank Pick'e sundu fakat bir istasyondan diğerine olan uzaklığı göstermediği için çok radikal bulundu. 1933'te harita 700.000 kopya ile ilk kez yayınlandı ve gezginlerin tepkileri ile de tasarımın kalitesi kanıtlandı. Bir ay içinde yeniden basılmaya başlandı. Beck'in ölene kadar (1974) bu harita üzerinde çalıştığı söylenebilir. Bu çalışma, Londra Ulaşım Departmanı'ndan Tim Demuth tarafından sürdürüldü. "Beyaz üzerindeki basit, renkli hatlar" Londra'nın turizm endüstrisinin sembolü oldu.


1940'larda İkinci Dünya Savaşı sonrası renksizleşen metro haritası

Harry Beck'in tasarımı üzerinden günümüze dek olan süreçte bazı değişikler oldu, ama onun tasarımı genel anlamda korundu. 1940'larda İkinci Dünya Savaşı sonrası basma ve kağıt kaliteleri darbe aldığı için haritalar renksizleşti. 1959'da tasarlanan haritada 1930'larda tasarlanan köşegen hatlardan farklı olarak yatay ve dikey hatlar olarak ifade edildi. Bu durum harita üzerinde karmaşık bir durum yaratıyordu. 1963'teki Harold F. Hutchinson'ın tasarlamış olduğu versiyonda ise eğriler kullanılmadan tekrar köşegen hatlar eklendi. Bu tasarım daha sert bir görünüme sahip olup, okunması da daha zor bir harita oldu. 1970'lerde de Paul E. Garbutt'ın yapmış olduğu değişikler (logo ve amblemlerde değişikler gibi) ile 1980'lerde orijinal tasarıma tekrar geri dönüşler yapılarak görsel açıdan daha da zenginleştirildi.


Günümüz Londra Metro Haritası

Günümüze gelindiğinde ise metro haritasında daha çok istasyon alanının (270 istasyon) olduğunu görüyoruz. Ayrıca haritaya tekerlekli sandalyelerle istasyonlara ulaşımı gösteren semboller de eklenmiş. Ulusal tren istasyonları ve onların havaalanı ve nehir ulaşımı ile bağlantıları ifade edilmiş. Renklendirmeler ile harita daha anlaşılabilir ve hatlar daha kolay takip edilebilir oluyor.

Kaynaklar:
Wikipedia
harrybeck.com
homepage.ntlworld.com/clivebillson/tube/tube.html#1889small (A History of the London Tube Maps)
www.evolve-research.com/blog/bid/34515/London-Usability-Tube-Tied
www.design-technology.info/alevelsubsite/page5.htm

Takvim
<<Mayıs 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
            1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28 29
30 31          
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.