Sokullu'nun Büyük Kanal projesinden çıkıp Çatalca-Marmara Kanalı projesine kadar söylenerek geldik.. Birbirinden çılgın beş projeyi yıllarca konuştuk.. Ortada isimlerinden başka bir şey yok.. Proje çılgınlığının genetik olması beni rahatlatıyor..

"Seyrek Bıyıklı Asabi Şahsiyet" nihayet "Çılgın Projesi" nedir, açıkladı..

O sırada Bebek Kahve'de Reha Muhtar ile tavla oynadığımdan, bizzat dinleyemedim..

Eve dönerken bindiğim taksinin Giresunlu şoförü anlattı projeyi.. Hatta ilk yorumu da o yaptı:

"Kendi adamlarını multi muti yapacaklar.."

Taksici Türkçesi'nde "Multi Muti.." kavramı bizim konuştuğumuz Türkçe'de "Multi Milyoner" diye bildiklerimizin karşılığı oluyor..

Çoklu milyonerlik, parasızların sinirini bozuyor.. Şoför de o sinirle susmuyor:

"Çiftçiyi geberttiler.. Hayvancıyı geberttiler.. Şimdi sıra İstanbul'a geldi.."

Olur mu olmaz mı bilmem..

Daha iki sene ön çalışması yapılıp, işin hesabı kitabı çıkarılacakmış.. Vadesi ise yine 2023 yılı.. Yani önümüzdeki beş yıl "Çılgın proje" üzerine bol bol konuşmaktan başka yapılacak bir şey yok..

Hani fukara sultanla inatlaşmış.. Bana beş bin altın ver aha şu eşeği yedi yılda konuşturayım, demiş.. Sultan altınları vermiş ama "Yedi yıl sonra eşek konuşamazsa kellen gider.." şartını da koşmuş..

Adam altınları koynunda şıkırdatarak eve getirmiş ama karısı, konu komşu endişeli.. "Eşek hiç konuşur mu? Kellen gidecek ne sevinirsin?" diye..
Adam "Durun hele.." demiş:

"Telaşa gerek yok.. Yedi yılda ya sultan ölür ya eşek ölür ya da ben ölürüm.."

KANAL MERAKI

Bizim ahalinin geçmişini bildiğimden "Çılgın Proje" beni çok da şaşırtmadı.. Neden derseniz, bizim millet evvel emir kanal açmaya meraklıdır..

Temsil, şimdi Boğaz'ın altına tüp geçit yapılıyor ya! Onu ilk aklına getiren Sultan Abdülmecit efendimizdir.. İçinden tren geçecek, İstanbul ile Kadıköy'ü birbirine bağlayacak "Tünel-i Bahri" için hamlesini yapmış bile..
Fransız Preault'ı ayağına getirip, projesini hazırlatmış bile..

Lakin kızlarına, karılarına para yetiştiremediğinden olay yatmış..

Bu anlattığın pek de çılgın değilmiş, diyenlere Kanuni'nin sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa'nın "Büyük Kanal Projesini.." hatırlatmakta yarar var..

Osmanlı'nın aklına Sakarya Nehri'ni Sapanca Gölü'ne bağlama, oradan da İznik Körfezi'ne kanal açma fikri düşmüş..

Açılacak kanalın uzunluğu 140 kilometre.. Mimar Sinan'a verilmiş görev ama bir türlü gerçekleşememiş ama aynı projeyle başka padişahlar da ilgilenmişler..

Karadeniz böylece Marmara'ya bağlama hevesine kapılan padişahlardan Dördüncü Mehmet, Üçüncü Mustafa, İkinci Mahmut, Abdülmecid ve Abdülaziz dönüp dolaşıp "Sokullu Projesi"ne kafa yormuşlar..

Gerçekleşememe sebebi hep aynı.. Parasızlık!

Ondan daha sıkısı da var..

Karadeniz'i kanallarla Hazar Denizi'ne bağlama projesi..
Kanallar açılacak.. Don ve Volga nehirleri üzerinden Hazar Denizi'ne ulaşılacak..

Faydası? İpekyolu ticaretini canlandırmak.. Portekizliler'in canını yakmak..

Asya Müslümanları ile irtibat sağlayıp İran'ı arkadan sıkıştırmak.. Hatta donanmayı gereğinde İran üzerine sürmek..

Yine Kanuni devrinde 1569'da projeye başlanmış da..
Kefe Beylerbeyi Çerkez Kasım Paşa iki nehir arasındaki mesafenin üçte birini bir hışımla kazmış..

Ancak bu iş askeri anlamda hayati önemi taşıyan Kırım Hanı'nın keyfini kaçırmış.. Bu kanal yapılırsa bize gayri ne ihtiyaç var, deyip suratını dökmüş..

Askerini esirgediğinden o sırada kuşatılmış bulunan Astrahan Kalesi de düşmeyince, proje dondurulmuş.

SÜVEYŞ KANALI

Siz bunu Mısır Hıdivi akıl etti, Fransızlara siparişini verip kanalı açtırdı diye bilirsiniz değil mi?
Çölü eşeleyip su yolu açmak, Kızıldeniz'deki gemileri oradan Akdeniz'e aşırtma fikri de bizden çıkmadır.. Hem de taa 1565'te..

Hem Kanuni'de hem vezirlerinde bir hafriyat merakı var ki zaptolunacak gibi değil.. "O proje olmazsa bu proje.." deyip, eşeleyecek yer arıyorlar..

Her seferinde de ulemadan birileri "Bre bu ne çılgın fikirdir.. Bunların kelleleri sadece kavuk taşımaya mı yarar?" deyip itiraz ediyor..

Kanuni devri muhteşem olmasına muhteşem de hazinesi biraz derbeder..

Padişah efendimizin diğer devletlerle sürekli hadise çıkarma eğimi var.. Ordu ikide bir sefere çıktığından kaynakları tüketiyor..

Birbirinden çılgın kalan projelerine her seferinde para kalmıyor.. Devamlı karadan seyahat edilmesinin birinciye gelen sebebi bu..

Esas çılgınların çılgını projemiz 1800'lü yıllardan kalmadır.. Fikir babası da padişahımız, efendimiz Sultan Abdülmecid'tir..

Çılgın Projesi'nin adı da "Kızılırmak-Sivas Kanalı"dır..
Vezir-i azamına "Lala!" deyü seslenmiş..

"Karadeniz'den bir kanal açıp onu Kızılırmak'a bağlasak.."
(Sadrazamın iç sesi) "Fesuphanallah!"
"Sonra Kızılırmak'tan başka bir kanal açıp.."

(Sadrazamın iç sesi) "Dur bakalım sonu nereye varacak?"
"O kanalı da taaa Sivas'a kadar uzatsak? Ne lazım gelir.."
(Sadrazamın dış sesi kesik..)

Amaç deniz, nehir ve kanallardan yararlanıp, gemi ticaretini Anadolu'nun taaa göbeğine kadar sokmak..

İcabında donanmayı bozkıra salmak.. Projenin eksik tarafı: Kanalın geçeceği yerlerin iki yakasını imara açmak..

O devirde arazi çok, rant yok.. Projeler de sadece deniz seyr-ül seferi üzerine kuruluyor.. Bir türlü de sonları gelmiyor..

SONUÇ..

Buyrun! Sizlere oturduğum yerden bir çırpıda beş çılgın proje çaktım.. Tarihi eşeleyip sayısını artırmayı başka zamanlara bırakalım.. Sonuca gelelim..

Bizim kanal açma hevesimiz geçmişimizden gelir, yani genetiktir.. Zaman zaman depreşir, her daim parasızlık yüzünden geçer..

Sonunca "Çılgın Projemiz"in vadesi ise 2023.. Neresinden bakarsan bak on iki yılı var..

O vakte kadar da ya iktidar ölür ya ben ölürüm ya da projenin yükünü çekecek eşek can verir..

Gerilmeyelim, hırçınlaşmayalım, telaşlanmayalım..