Haberler

Turbalıklar: Küresel iklim değişikliğinin çaresi

Tarih: 4 Mayıs 2011 Kaynak: Radikal Yazan: Alper H. Çolak, Turhan Günay, Simay Kırca
10 bin yıllık canlı doğa tarihi müzeleri bataklıkları 'yakıyor', iklim düzenleyici karbon depolarını yok ediyoruz.

Torf çıkarılarak kendi haline terk edilmiş turbalık; Yeniçağa Gölü, Bolu.

İklimler değişiyor. Kışlar sıcak, yazlar aşırı sıcak geçebiliyor. Kuraklık, seller, olağanüstü hava koşulları hepimizi endişelendiriyor. Küresel ısınmanın önemli sebeplerinden birisi sera etkisine yol açan gazların oluşumuna neden olan, fosil yakıt kullanımıyla atmosfere yayılan karbondioksit (CO2) salımı. Karbon salımını azaltmak için büyük yatırımlar yapılıyor. Halbuki doğa, fazla karbon çözümünü çoktan bulmuş; turbalıklar...

Sulak alanlardaki bitkilerin ölü artıklarının üst üste yığılmasıyla ‘binlerce yılda' oluşmuş organik bir toprak olan turbalıklar, tüm ormanların depoladığı karbon miktarından çoğunu depoluyor. Yıllık 150-250 milyon ton CO2 turbalıklarda depolanıyor. Tahrip edilmeleri durumundaysa ‘karbon üreten turbalıklara' dönüyorlar. Kurutulup işletilen turbalıklar, sera gazı emisyonlarının yüzde 30'undan sorumlu.

Doğanın böbrekleri
Turbalıklar ‘Arabayla gitmek için çok ıslak, gemiyle gitmek için çok kuru' sözüyle tanımlanır. İnanılmaz derecede su tutma kapasitesine sahiptirler, taşkınları önlerler. Turbalıklara ‘yağmur depolayıcıları' denilmektedir. İçine sızan suyu, besin maddelerini ve zararlı maddelerden temizlerler. Suyu daha yüksek kalitede geriye sızıntı ve üst yüzey suyu şeklinde bir akarsuya aktarırılar. Doğanın böbrekleridirler.

Turbalıklar, içerisindeki turbada arşivlenen olağanüstü bir ‘doğa tarihi'ne sahiptir. Turbalığı oluşturan turba parçaları arasındaki ıslak, oksijensiz ve asidik ortam rüzgârla, yağmurlarla taşınarak gelmiş olan başta polenler, her şeyi ‘steril' ortam içinde konserve ederler.

Turbalıklardaki analizlerle türlerin binlerce yılın olağanüstü görüntüsü görmek, vejetasyon ve iklim tarihi bakımından bilgi elde etmek olanaklıdır. Yağışlarla gelen ağır metaller turbalıklarda veri elde edilecek şekilde turba tabakalarında depolanır. Turbalıklardan ‘çevre kirlenmesinin tarihçesi' ve insanın yaşantısına ait birçok iz belirlenebilir. Turba torf; kültür mantarcılığında, turba tezeği olarak yakacak amaçlı ve organik madde olarak saksı toprağı, fidan üretimi ve bahçe toprağı iyileştirmede kullanılıyor.

Dünyada turbalıklar yok ediliyor. Danimarka ve Hollanda'da bir zamanlar baskın peyzaj tipi olan turbalıkların tamamı yok edildi. Finlandiya'nın Fincesi ‘Suami'. Suami, ‘Turba ülkesi' demek. Ancak ülke turbalıklarının yüzde 60'ını kaybetti. Turba yönünden çok zengin kuzey ülkeleri geçmişteki özensiz ‘vahşi' yararlanmalarının pişmanlıklarını yaşıyor. Artık turbalık alanlar koruma altına alındı ancak bugüne kadar toplam 800 bin kilometrekare turba alanı tahrip edildi.

Sıkı koruma şart
Türkiye turbalık açısından son derece fakir, var olanlar bilinçsizce işletiliyor. Turbalıkların önemli bir yaşam alanı ve canlı doğa tarihi müzeleri oldukları anlaşılmamış ve tahrip edilmiştir. Bugün gerçek turba özelliğine sahip yerlerin Karadeniz Dağları'nda, Bolu ve Denizli çevresinde doğal miras oldukları hatırlanarak kurutmanın yanlış olduğu değerlendiriliyor.

İyimser gelişmeyse Bolu'da yeni bir turbalık alan belirlenmiş, Orman Bölge Müdürlüğü ve Bolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü yetkilileriyle yapılan ön görüşmelerle koruma altına alınması için ilk adımların atılmış olması. Bu doğa müzelerinin ve küresel iklim değişikliğiyle mücadelede en büyük yardımcılarımızın sıkı korumaya alınmaları dışında çözüm yolu yok.

Bir Tollund Adamı hikâyesi
Buzul Çağ'da turbalıklar suçlular için ‘gömü yeri' olarak kullanılmıştır. Çok sayıda ‘Turba/Bataklık Cesedi' bulunmuştur. ‘Tollund Adamı', 1950'de Danimarka'da Bjældskovdal turbalığında bulunmuştu. Beden öyle iyi korunmuştur ki yeni öldüğüne karar verilmiştir. Araştırmalarda ‘Tollund Adamı'nın 2 bin 350 yıl önce öldüğü anlaşılmıştır. Yüz çok iyi korunmuş olup, dudakları, burnu, göz kapakları, kaşları, kirli sakalı, saçları belirgindir. Ölüm nedenini boynundaki ip açığa çıkarır; asılmıştır. Mide ve bağırsaklar incelendiğinde, son yemeğinin kalıntılarına rastlanmış ve bu tarih öncesi insanın 30 farklı bitki tohumundan yapılmış lapa veya çorba yediği belirlenmiştir.

Takvim
<<Temmuz 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.