Japonya'nın borcu gayrisafi yurtiçi hâsılanın iki katı. Ve Asya'nın rakipsiz ekonomik gücünün yerini nal toplayan bir ülke aldı. En az 25 bin can kaybı ve trilyonlarca yenlik zarar var. Hasar gören Fukuşima Daiiçi nükleer santralı hâlâ radyasyon sızdırıyor. Yani başa çıkılması son derece güç bir felaket söz konusu. Tokyo Hosei Üniversitesi'nde siyaset profesörü ve uzun vadeli bir yeniden inşa planı hazırlamakla görevlendirilen hükümet konseyinin üyesi olan Takayoşi İgaraşi, "Bu görülmemiş boyutta bir felaket. Japonya bir dönüm noktasında" diye konuşuyor. Hükümet araştırmaları birçok işletmenin deprem sonrasında hızla toparlandığını ortaya koyuyor olsa bile Japon üreticiler de bir dönüm noktasında görünüyor. Analistler Japonya'nın üretiminde kısa bir sektenin ve elektrik kesintilerinin bile denizaşırı rakiplere avantaj sağlıyor. BNP Paribas'ta Japonya uzmanı olarak çalışan iktisatçı Ryutaro Kono, "Japonya'nın geleceğine destek olacak yeni sanayiler nedir? Yeniden inşa sırasında Japonya'nın kendisine sorması gereken soru bu" diyor. Hükümet 4 trilyon yen (49,7 milyar dolar) tutarındaki acil durum bütçesiyle ekonomiye inen darbeyi yumuşatma sözü verdi. Japonya kısa süre sonra tarım alanlarını temizlerken, yolları onarırken ve okullarla kamu binalarını yeniden inşa ederken, kamu harcamalarında tarihinin en büyük artışlarından birine tanık olacak. Tokyo Üniversitesi'nden İktisat Profesörü Masayoşi Honma, "Fakat Japonya netameli 1990'ların tuzaklarından da kaçınmak zorunda. O dönemde kötü planlanmış kamu projeleri yüzünden ülke çok az kullanılan barajlar ve köprülerle doldu" diyor. Honma'ya göre yerel sanayileri de tekrar gözden geçirmenin vakti geldi. Sözgelimi hükümetin ortaya attığı bir plana göre, kuzeybatı Japonya'da bulunan 200'den fazla küçük liman 11 merkezde birleştirilecek. Tsunaminin ağır darbe vurduğu kıyı kasabası Higaşi-Matsuyima'nın Tomei bölgesindeki istiridye yetiştiricileri de bir araya gelmeyi planlıyor. Tsunamide tekneleriyle denize sürüklenen üç yetiştirici hayatını kaybetti. Birçoğu da evlerini kaybetti. On yılların emeğiyle kusursuzlaştırdıkları istiridye yatakları Miyagi istiridyelerini aranan ve gıptayla bakılan bir gıda ürünü haline getirmişti. Artık bu yataklar da yok. 64 yaşındaki Gensuke Takahaşi, kalan 24 yetiştiricinin "mucizevi bir şekilde" kurtulan bin yavru istiridyeyle her şeye yeniden başlayacağını söylüyor. Diğer yetiştiricilerle paylaştığı bir teknenin yanında halatları onarırken, "Artık tek başımıza üstesinden gelemeyiz. Bir araya gelmemiz gerekiyor" diyor. Tokyo'da yaşayanlar bile alıştıkları konforların jeolojik fay hatlarının üzerinde sallanan bir endüstriyel sisteme ve çöküşe açık bir enerji kaynağına bağlı olduğunu acı bir şekilde anlıyor. Kentin neon ışıklarından birçoğu karanlığa gömülmüş ve yürüyen merdivenler durmuş durumda. Tokyu Emlak Yatırım Uzmanlığı şirketi, Şibuya'daki "dörtyol ağzının" üzerinde kentin en çok bakılan dijital reklam ekranlarından birine sahip. Trafik burada 30 saniyede bir duruyor ve 3 binden fazla insan aynı anda karşıya geçiyor. Depremden sonraki bir ay boyunca şirket ekranı ve parlak ışıklarını kapalı tuttu ve bu da normalde ışıl ışıl parlayan kent merkezini ürkütücü bir karanlığa mahkûm etti. Şimdi ekran günün belli saatlerinde açılıyor. Fakat şirket gerekirse ekranı sürekli kapalı tutmaya razı. Tokyu sözcüsü Akihiro Someya, "Gelecekte ne olacağını kestirmek imkânsız. Bazen kendime 'Acaba hiç normale bir dönüş olacak mı?' diye soruyorum" diyor.
HIROKO TABUCHI