Haberler

Mekanın Eşsizliği: Lebbeus Woods ve Universal Studios

Tarih: 20 Ocak 2006 Yazan: Gülin Şenol


12 Maymun Filmi'ndeki Sorgulama Odası
Fotoğraf: geocities.com

Gerçek anlamda tasarlanmış “mekan”; ne için oluşturulduğu, kullanıcıları ve kendisini tüketip başka birşeye dönüştürenleri ile aslında “ait olma” durumunu da beraberinde getiriyor.

Bu, mimari üretimi sanat üretimi ile karşılaştırıp sanatın özgünlüğünden nasiplendirmek veya mimariyi “sanat”ın alanı içine dahil etmek anlamına gelmiyor. Ancak “mekan” kendine özgü anlamlar sergilediği, tasarımcısının düşünsel üretimini de içerdiği vakit kendi biricikliğini de oluşturmuş oluyor.

Durum için en uygun örneklerden biri de Lebbeus Woods’un “Neomechanical Tower (Upper) Chamber” için Universal Studios ile karşı karşıya geldiği dava. Woods’un bir sandalye üzerinden oluşturduğu mekanı, 12 Maymun isimli film için reprodükte eden ve bunu izin almadan yapan Universal Studios, yaptığı bu hareketle mimari üretimin benzersizliği ve telif hakkı gibi konuları da düşündürtmüştü.


Lebbeus Woods'un “Neomechanical Tower (Upper) Chamber”ı.
Kaynak: ludvigsen.hiof.no


12 Maymun ve Lebbeus Woods¹
1987 yılında mimar Lebbeus Woods, grafit bir kalemle bir sandalye hakkındaki imgelemini çizdi. Sandalye yüksek tavanlı geniş bir odanın içersinde resmedilmişti, asılmış bir kürenin önündeki bir duvara, yeri ve duvarı şekillendiren bir ızgarayla monte edilmiş bir şekilde görülüyordu. İsmi ise “Neomechanical Tower (Upper) Chamber”dı.

Film
“12 Maymun” isimli filmde Bruce Wills, filmde zaman yolculuğu yapan Joe isimli karakteri oynuyor. Filmin başlangıcında, Joe bir sorgu odasına alınır ve duvardaki düşey bir raya bağlı olan sandalyeye oturması söylenir Joe sandalyeye oturur oturmaz sandalye yukarı doğru çıkar ve Joe’yu çaresizce yerden bir kaç metre yukarıda tutar. Metal bir düzenek tarafından taşınan bir küre Joe’nun tam önünde asılıdır, bu küre sorgulama esnasında Joe'nun ne kadar güçlü olduğunu araştırır ve Joe, film boyunca üç kez daha o sandalyeye oturacak kadar şanssızdır.

1996 yılının Ocak ayında Woods, 12 Maymun filmini izlemeye gitmiş ve anlaşılan o kadar da eğlenmemişti, bir hafta sonra “sorgulama odası”nın kendi çalışmalarından alınmış izinsiz bir reprodüksiyon olduğunu belirtti.

Sandalye
Lebbeus’un sandalyesi 1997 yılında Almanya’da basılan “Lebbeus Woods/Centricity” isimli katalogda yayımlanmıştı. Sandalyenin renklendirilmiş bir versiyonu da 1992 ylında Amerika’da “Lebbeus Woods/The New City” isimli koleksiyonda yayımlanmıştı. Yönetmen Terry Gilliam, daha sonra “Neomechanical Tower (Upper) Chamber”ı da içeren kitabı incelediğini ve hem yapımcı Charles Roven hem de filmin tasarımcısı Jeffrey Beecroft ile tartıştığını itiraf etti.

Mahkeme
Mahkeme “Neomechanical Tower (Upper) Chamber” ile filmdeki sorgulama odasının karşılaştırılması sonucunda dikkati çekecek biçimde Wood’sun işlerinin kopyalandığına karar verdi. Bunun kanıtı olarak da duvarın ve yerin aynı raylı sisteme sahip olması, duvarın aynı dokudan oluşması, yataydaki sergeni ve düşeydeki raylı sistemin üst noktasına yakın duran koruyucu kapakları gösterdi. Sandalye dört adet dörtgen tabakadan oluşuyordu, kollarının diyagonal destekleyicileri vardı. Mahkeme aynı zamanda iki kürenin de aynı yüzey tasarımı ile metal bir çerçevede sandalyenin önünde asılı durduğunu da ekledi.

Dava Gotham City’nin bir parçası olarak çekilen ve Gotham'ın özel efektler için yapılan maketlerinde de kullanılan heykelle ilgili Batman davasına çok benziyordu.

Jüri, Woods’dan yana oyunu kullandı ve Universal Studios dünya çapındaki bütün kopyaları geri toplatmak zorunda kaldı. Universal, filmi ancak bahsi geçen sandalyenin çıkarılmasından sonra yayınlayabilecekti. Ancak Woods, tüm bu olanlardan sonra espiri anlayışını da kaybetmemiş olsa gerek ki filmin tekrar dağıtımı, sandalyenin kullanımı ve diğer herşey için Universal Studios’a bol sıfırlı nakit para karşılığında tekrar izin verdi.

Mekanın Biricikliği
Woods’un yönetmen Terry Gilliam ve Universal Studios ile olan bu davası, sadece basit bir telif hakkı davası değildir. Mimarın kalıplaşmış ve tipleştirilmiş mekan üretiminden ya da öğretilen-öğrenilen mekan anlayışından sıyrılabileceğinin, en azından mekanın boşlukta yüzen amaçsız duvarlar birleşimi olmadığının da göstergesidir. Ya da mekanın sadece “insanın temel ihtiyaçalarından barınma” için üretilmediğini de gösterir.

Dahası ortada iki mimarın ya da tasarımcının eserlerinin karşılaştırılması gibi bir durum da söz konusu değildir. Hangisinin daha önceden mekanı oluşturduğu tespit edilerek çözülebilecek böyle bir dava, aynı meslek sahibi iki insanın birbirlerine karşı haklarını geri kazanma savaşı gibi görülebilirdi. Ancak Woods’un davası, söylemi olan ve mimarının özgün çizim tekniklerini barındıran bir mekanının -inşa edilsin ya da edilmesin- dış dünyaya karşı savunulmasıdır.

“Neomechanical Tower (Upper) Chamber” mekanın tüketim nesnesi olarak kullanılırken anonim olmadığını, mekanın bu şekilde sergilenirken ve tüketilir özgünlüğünün de göz önünde bulundurulması gerektiğini de gösterir.

¹ Woods’un Universal Studios’a karşı kazandığı dava için Kaynak: coldbacon.com

YorumlarYorum Sayısı: Henüz hiç yorum yapılmamışBütün yorumları forumda okuyun!
Bütün yorumları forumda okuyun!
Takvim
<<Nisan 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30  
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.