Haberler

Banliyö Bir Hayal mi Yoksa Çıkmaz Sokak mı?

Tarih: 12 Haziran 2006 Kaynak: NPR Çeviren: Derya Karadağ


Fotoğraf: alexmaclean.com

Uçağa bir dahaki binişinizde, pencereden dışarıya bakın. Bir şehrin üzerinden geçiyorsanız, evleri, işyerlerini ve alışveriş merkezlerini birbirine bağlayan yollardan oluşan ızgara formu göreceksiniz. Bir banliyö üzerinden uçarken ise, yollar tıpkı ağaçlar gibi görünür. Ana gövdeden çıkan kollar, sona doğru dairesel yaprak şekillerini alıyor. Bunlar, Cul-de-Sacs yani banliyö hayatının sembolü haline gelen, araç girişine kapalı bölgeler başka bir deyişle de çıkmaz sokaklar. 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Amerikan kentlerinde, bu şekilde milyonlarca çıkmaz sokak inşa edildi.

Çıkmaz Sokakların Cazibesi
Son yıllarda, bazı şehirlerde, bahsi geçen bu çıkmaz sokaklar yasaklandı. Bununla beraber, yine de bazı mimar ve şehir planlamacılar için oldukça tercih edilen bir planlama yöntemi oldu.

Sırf nedenini anlamak için, altıncı ve yedinci sınıfta yaşamış olduğum Carderock Springs’deki çıkmaz bölgeyi ziyaret ettim. National Endowment for the Arts’ta çalışan şehir planlamacısı Jeff Speck de benimle birlikte geldi. “1960’larda Amerikan rüyası,” dedi, eski komşularımın yaşadığı yere bakarak. “Dairesel bir alan etrafında beş ev. Her ev, iç kısımda bulunan yeşil alana bakıyor, aslında birbirlerini hiç görmüyorlar.”

Kendi evimi bulmakta zorlandım, çünkü etrafındaki ağaçlar oldukça uzamıştı. Hiç değişmeyen şey ise çevresindeki yolun kenarındaki trafik gürültüsüydü.

“Duyduğumuz diğer ses ise kuşların cıvıltısıydı,” dedi Speck. “Bu gerçekte, banliyö koşullarının iki ateş arasındalığını gösteriyor. Bir taraftan doğayla oldukça yakın bir ilişki kurulabiliyor, çünkü yakın çevre için araç kullanmanıza gerek yok. Sadece yakına park etmiş ya da yoldan geçen arabalar var.”

Banliyönün Yalıtılmışlığı
Öte yandan her yere ulaşım araçlarla sağlanmak zorunda. Speck’in sözleri ile otomobil bu bölgelerde özgürlük aracı değil kullanılması gereken protez görevi görüyor.

Çıkmaz sokaktan alışverişe ya da ofisinize gitmek için arabanızın olması şart ve yollarda trafik oldukça korkunç. Bu da Speck gibi plancıların çıkmaz sokakları planlamada kullanmamalarının bir nedeni. Gelişigüzel planlamaya karşı olan pek çok mimar, şehir planlamacı ve yönetici de bu fikre katılıyor. Bu eleştirilerin başında ise, Virginia Universitesi Çevre Araştırmaları Bölümü’nden profesör William Lucy’nin olduğu söylenebilir. Ulusal tartışmanın çıkmaz sokaklarının sonunu hazırladığı görüşünde.

“Çıkmaz sokaklar, bu çağı kesinlikle tehdit ediyor ve savaşa alt yapı hazırlıyor. Uzmanlar, bağlantılı komşuluk birimlerinin daha olumlu olduğu görüşünde. Girişimciler ve emlak komisyoncuları ise çoğunlukla akılları karıştırıyor.” diyor, Prof. William Lucy.

Çıkmaz sokaklar, 1920’lerde ilk olarak Radburn’de inşa edildi. Girişimciler, çıkmaz sokaklar kullanılarak, aynı alana daha çok ev sığdırabildiklerini farkettikler ve çıkmaz sokaklar 1950’lerde, başta nehir kenarları ve nitelikli çizgiler üzerinde olmak üzere heryerde görülebiliyordu.

“Çizgiler üzerinden gitmek iki probleme neden olur. Birincisi, karşınıza çıkan engelleri aşmanın pahalıya gelmesidir. İkincisi ise, diğer komşuluk birimleri ile bağlantılar yaratabilir ki bu da güvenlik açısından rahatsız edicidir.” diyor, Prof. William Lucy.

Güvenlik Aldatmacası
Lucy, güvenlik faktörünün, çıkmaz bölgelerde kullanılan bir satış yöntemi olduğunu söylüyor. Bu bölgelerin reklamı için kullanılan resimlerde küçük çocuklar, araçların girmediği alanda korkusuzca bisiklet kullanıyorlar. Şu günlerde, çıkmaz bölgelerde çocukların başına gelen trafik kazaları, bu resimler ile yanyana oldukça ironik bir görüntü yaratıyor.

Amerikan Rüyası ile Güvende
Evleri satın alanların önemli bir kısmının, çıkmaz bölgelere bayıldığı ise bir gerçek. Carderock Springs’te yaşayan emlak komisyoncusu Theres Kellermann, hala çıkmaz sokaklardan ev almak isteyen birçok insan olduğunu söylüyor. Kellermann’ın yaptığı son araştırmalara göre, konut satın alanlar, bu bölgelerden bir eve sahip olmak için %20 daha fazla ödüyor.

Bununla birlikte, bu bölgeleri araştıran ve eleştirel bir gözle bakan Jeff Speck, oluşan ilgiyi anlayabildiğini, bunun sadece Amerikan rüyası olmadığını söylüyor. Speck, bu bölgelere, Filipinler ve Çin gibi ülkelerde de ilginin artacağını ve kent planında önemli, bir yere sahip olacaklarını söylüyor.

Takvim
<<Temmuz 2011>>
Pzt Sal Çar Per Cum Cmt Paz
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
Haber Bölümleri
Haber Kategorileri
Yayınlanan haberlere günlük olarak yukarıdaki takvimden, haberlerin kategorilerine ise aşağıdaki listeden ulaşabilirsiniz.