Türk sanat dünyası, ‘Çağdaş sanat eserlerini anlamıyorum, anlamış gibi yapıyorum’ diyen Bakan Bodndi’nin İtalya’ya yakışmadığını, çağdaş sanatın da toplumdan çıktığını ve anlamak için entelektüel birikim gerektiğini belirtti.  

İtalya’nın Kültür Bakanı Sandro Bondi, bu hafta yaptığı açıklamayla sanat dünyasında tartışmalara neden oldu. Bondi çağdaş sanatı anlamadığını vurgulayarak, “Çağdaş sanatta bir güzellik emaresi bulmakta güçlük çekiyorum. Çağdaş sanat eserlerinin yer aldığı bir sergiye gittiğimde ben de herkes gibi anlamış gibi yapıyorum ama dürüst olmak gerekirse hiçbir şey anlamıyorum” dedi.

Venedik Bienali gibi çağdaş sanatın en kurumsallaşmış etkinliğine ev sahipliği yapan bir ülkenin kültür bakanının sarf ettiği bu sözler, şaşkınlık yarattı.

Peki, çağdaş sanat örneklerinin sergilendiği dünyanın en büyük dört bienali arasında yer alan Uluslararası İstanbul Bienali’nin düzenlendiği Türkiye’de durum ne?

Bakan Günay olumlu
Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, 7 Eylül 2007’de 10. Uluslararası İstanbul Bienali’nin açılışında konuşmasında, “Bu bienaller, uluslararası etkinlikler, sadece ülkelerin sınırlarını ortadan kaldırmakla kalmıyor, disiplinlerarası sınırları da kaldırıyor. Herhangi bir biçim ve malzemenin tutsağı olmayan yeni ve özgün yapıtlar ortaya çıkarıyor” diyerek, çağdaş sanata yönelttiği olumlu bakışı özetlemişti bir anlamda.

Çağdaş sanatın uygulayıcılarına gelince... Onlarla Bondi’nin çıkışından hareketle, “anlaşılabilirlik” üzerine bir soruşturma yaptık. Görüştüğümüz galericiler, küratörler ve sanatçılar, Türkiye’de sanatseverlerin çağdaş sanatı anlamaya çalıştıkları konusunda hem fikir!

‘Hükümeti tutucu’
Ali Akay (Küratör)
Türkiye’de küçük bir grup bu sanatı izliyor. Anlıyor mu bilmiyorum ama anlamak için çaba ve zaman harcıyor. İtalya’daki Berlusconi hükümetinin tavrını çok iyi biliyoruz. Tutucu, sadece sermaye ve popüler kültür dünyasına hitap eden bir hükümetten bahsediyoruz. Bu hükümetten bir politikacının böyle cahilce bir şey söylemiş olması üzücü.

‘Beyinle ilgili’
Levent Çalıkoğlu (Küratör)
Sanat yapıtıyla ilişkiniz anlamak üzerine değil, ilişki kurmak üzerine kuruludur. Bizde bu “sanat yapıtını anlama anlamama mesesesi” uzun bir tartışmaydı. Ben artık böyle bir tartışmanın olduğunu düşünmüyorum. Bondi’nin açıklaması komik ve talihsiz. 2000’li yıllarda hâlâ böyle şeyler konuşuyor olmak... Bu tamamen kişilerin kafasıyla, beyinlerindeki durumlarla ilgili bir şey.

‘Önyargıyla konuşuyor’
Halil Altındere (Sanatçı -küratör)
İtalyan Kültür Bakanı önyargıyla konuşuyor. Bu sözleri söyleyen zihniyet bir taraftan teknolojinin en son olanaklarını kullanabiliyor ama iş sanata geldiğinde yüzyıl önceki estetik kaygıları bahane ederek “anlamıyorum” diyor.

Türkiye’ye gelince... Güncel sanat gündelik hayattan, sosyolojik, politik, siyasal durumlardan besleniyor. Yani izleyicinin her gün karşılaştığı olaylar sanatçı tarafından sanat ürününe dönüştürülüyor. Dolayısıyla toplumun her kesiminden insanlar sanat yapıtıyla iletişime geçebiliyor.

Yaptığım sergilerde insanların genç sanatçıların işleriyle güzel bir diyaloga girebildiğini görüyorum. Önyargıların kırılması gerekiyor.

‘İlgi artıyor’
Haldun Dostoğlu (Galeri Nev)
10 bienal gerçekleştirdik ancak seyirci sayısını 15 binden ancak 50 bin’e çıkarabildik. 70 milyonluk ve nüfusunun yarıdan fazlası genç bir ülke için çok komik sayılar bunlar. Ancak her şeye rağmen günümüz sanatına olan ilginin, bu sanatı izlemeye, haz almaya çalışma seviyelerinin gün geçtikçe artmakta olduğu da bir gerçek.

İstanbul Bienali, açılan müzeler, galerilerdeki sergiler, sanat eğitiminin yaygınlaşması vs. sonucunda ister istemez, kaçınılmaz olarak günümüz sanatına ilgi duyanların sayısında da artışa neden oluyor.

‘Entelektüel birikim sorunu’
İrfan Önürmen (Sanatçı)
Çağdaş sanatı anlamak ve yorumlamak öncelikle entelektüel birikim sorunudur. Bu bilgi ne kadar birikirse sanatı o kadar severiz ve anlarız. Bu sorunu çözemeyenler daha baştan konuya giremedikleri için bu sanatla hiç ilgilenmez ya da kültür bakanı örneğindeki gibi iyi rol yapar. Çağdaş sanat uzaydan gelmez. İnsandan, toplumdan çıkar ve insanı, hayatını, düşüncesini yorumlar. En önemlisi tüm sanat tarihinde olduğu gibi yeni estetikler üretir. Ben hep şunu görüyorum. Anlamadıklarını ya da anlamakta zorlandıklarını açık açık söylüyor izleyici. Anlayabilmek için de soru soruyor, çaba harcıyor.

‘İtalya’ya hiç yakışmıyor’
Sevda Elgiz
Sanat evrenseldir; insanlarda yarattığı etki-tepki ise değişkendir. Türkiye’de henüz küçük bir topluluk olan sanatseverler çağdaş sanata ilgiyle ve önyargısız olarak yaklaşıyorlar. Venedik Bienali yarım yüzyıldır dünya sanatına yön veren en önemli etkinliktir. Çağdaş sanatın nabzının attığı ülkenin bakanının itirafları onun çağdaş sanata yabancı bir bakan olduğunu gösteriyor; bu da İtalya’ya hiç yakışmıyor.

Çağdaş sanat nedir?
Güncel sanat olarak da anılan çağdaş sanat, farklı yöntemlerle, malzemelerle ortaya konulan, güncele dair konuları ele alan, alternatif bir bakış yaratan sanat biçimi olarak tanımlanıyor. Akım, üslup vb. gibi birleştirici özelliklere sahip olmayan bir sanat dalı.

Bir başka deyişle çağdaş sanat; güncel olana, sosyal hayata, siyasete dair söz söyleyen ve ortaya koyduğu fikirleri tartışmaya sokan bağımsız ve çoğulcu sanat yapıtları bütünü.