Daha önce İstanbul’da da açılan ‘Ebru’ kültürel çeşitlilik sergisinin Diyarbakır’da açılması ayrı bir anlam taşıyor. Diyarbakır’da, son yıllarda üzerinde çok tartışılagelen “çok kültürlülük”, “çok kimliklilik” kavramlarına karşılık gelebilecek; Anadolu’daki, Mezopotamya’daki halkların yüzlerini bir arada görme fırsatı veren “Ebru” isimli fotoğraf sergisi sürüyor.
Beş yıllık bir çalışmanın ürünü olan bu çalışmalar, farklı kimlik ve kültürleri Atilla Durak’ın objektifinden sosyal belgesel bir nitelikte yansıtıyor. “Dışlanmış özneler” olarak kıstırılmış olmanın yarattığı duyguyu, dahası sinik bir politik estetik imgenin eleştirisini de ortaya koyuyor. Nitekim Diyarbakır Sanat Merkezi’nde açılışı yapılan sergiye çok sayıda kişi katılırken, açılışa Diyarbakır’da “Kürt sorununun çözümü için temel gereksinimler” konulu konferansa gelen çok sayıda aydın, yazar ve akademisyen de katılmıştı. Serginin açılışında sadece Kürtler ve Türklerin değil Almanların, İngilizlerin, Amerikalıların da yer alması ilginç bir ironi oluşturdu. Ortada yok olan kültürel kimliklerin yüzleri herkesin karşısındaydı. Sözüm ona azınlıkların, öteki sayılanların, biz olmayanların “koruma altına alma” düşüncesi de elbette orta yerde garip bir sorgu, didiklenme halindeydi. 40 etnik yapının kültüründen izler taşıyan bu fotoğraf çalışmalarının Diyarbakır’da sergilenmesinin, güncel politik tartışmalar açısında da Diyarbakır’ın havasından başka öyküler ve hikayeler olarak karşımıza çıkmayı başardığını söylemeliyiz.

Laz, Kürt, Arap, Süryani, Alevi…
Arap Aleviler, Sünni Kürtler, Alevi Kürtler, Ermeniler, Süryaniler, Yezidiler, Lazlar, Çerkezler ve daha bu memlekette hatırlanmayan sayısız halk, kendine has giyim kuşamı içinde başkaca yüzleri başkaca elleri ile kendi varlığından haberdar ediyordu herkesi. Kendi halinde gündelik dünyalarında, kokularıyla, renkleriyle, yüzleriyle, bedenlerindeki dövmeler, süslemeler ve takılarıyla herkese sıcak bir merhaba diyorlardı. Yüzlerinde onca yorgunluğa, burukluğa, acıya, dehşete rağmen hayatın içten gelen o doğal dokunuşları, bakan herkesin yüreğine doğrudan dokunuyor; bir atımlık da olsa kederli yaşamların insanlara ne kadar uzak ve ne kadar yakın olduğunu sezdiriyordu. Kürt konferansında, unutma, yüzleşme, hafıza, kimlik, dil, zenginlik, insan, adalet, azınlık kavramları tartışılmıştı ve ardından, kıyıda köşede yaşamlarını hayat pazarında heba eden insanların bu “mutlu-saf” görüntüleri seyredildi. Ne düşündüklerini kimse bilemez elbet, ama o fotoğraf karelerinde büyüyen gözler karşısında bir mahcupluğun, tekil suçluluğun hissiyatı, sanırız çok uzak değildi kimseye.

Vartolu Kürt Alevilerin ihtiyarları, Mardin’in Süryanilerinin dört duvar arasında hiç ayrılmak istemeyen bakışları, Sünni Kürtlerin kalbinde büyüyen sızısı, hepten bir deniz olan Karadenizlilerin umulmadık, beklenmedik duruşları; yani hepsi de başka özgünlüğüyle bir şeyler söyleyecek gibiler. Ama sanırız bu söylenecek şey , “ebru” metaforuyla arzu edilen göndermeler, o kadar da iç açıcı olmayacak gibi. Türkiye’de birbirinden farklı çiçekler gibi aynı bahçede bitmesi arzu edilen bu topluluklar, biliyoruz ki kendi doğalarında eziyet dışında bir yaşam sürmemişlerdir. Belki de bu yüzden sergiye konu olmuşlar, belki de bu yüzden varlıkları ispatlanmaya çalışılan varlıklara dönmüşlerdir. Kimi zaman azınlıklar içinde, kimi zaman asli kurucu öğe, kimi zaman da bireysel hak ve özgürlükler içinde kurtuluşu hep hesap edilen bu insanlar, ne yazık ki çözümü de sergilerdeki duyarlılıklar ötesinde anlam oluşturmayan, “seyirlikte kalan” bir sorun olmaya devam edecek gibi.

Atilla Durak’ın Ebrusu
Çalışmalarından dolayı takdiri hak eden fotoğraf sanatçısı Atilla Durak, iyi bir iş çıkardığının kendisi de farkında. O nedenle rahatlıkla şunları dile getiriyor: “Ebrunun kültürel ve politika tartışmalarına yapıcı bir bakış açısı getirebilmesi, fotoğraflar ve öykülerdeki içtenliğin gönüllerimizi açarak bizi birbirimize bağlayan asıl bağın insanlığımız olduğunu hatırlatarak yakınlaştırması.”