|
İstanbul'un paşaları
Osmanlı döneminde İstanbul'un semtlerine adlarını veren beylerden sonra paşaların
izini sürmeye, tümünün izini sürmek olası değilse bile bilinen semtler
arasında kısa bir gezintiye ne dersiniz? Önce Paşabahçe'den başlayalım
isterseniz... Paşabahçe'ye adını veren paşa, Deli İbrahim 'in sadrazamı
Ahmet Paşa . Ahmet Paşa, Boğaz'ın bir ucunda, geniş bir arazinin içinde
kendine bir kasır yaptırıyor. Çevresi bağ, bahçe... Yöre, ''Paşanın Bahçesi''
diye anılıyor ve sonradan Paşabahçe oluyor. Ahmet Paşa, Hezarpare Ahmet Paşa
adıyla tarihe geçiyor. Hezarpare, bin bir parça anlamına geliyor. Paşa'yı,
isyancılar 7 Ağustos 1648'te parçalayarak öldürdükten sonra cesedini parçalara
ayırıyor...
Fatih'in sadrazamları
Osmanlı döneminde İstanbul'da bir semte adını veren ilk paşa
sanırım Mahmut Paşa oluyor. Fetihten dokuz yıl sonra Kapalıçarşı'nın
alt kısımlarında 265 dükkânlı bir çarşı kuruyor. Cami, hamam, han,
medrese, mahkeme, tekke, çeşme yaptırıyor. Mahmut Paşa, devşirme bir Rum;
II. Murat döneminde Edirne Sarayı'nda yetişiyor. II. Mehmet 'in yanında İstanbul'un
fethine katılıyor. Fetihten hemen sonra başı vurulan Çandarlı Halil Paşa
'nın yerine sadrazam oluyor. Dört yıl sonra azlediliyor, Zağanos Paşa 'nın
kızlarıyla evlendikleri için II. Mehmet'le Mahmut Paşa bacanak oluyor.
1473'te tekrar sadrazamlığa getiriliyor ve bir yıl sonra da bacanağı tarafından
başı vurduruluyor... Fatih Sultan Mehmet 'in kaptanı deryası ve Mahmut Paşa'nın
yerine sadrazam yaptığı Gedik Ahmet Paşa 'nın adı Eminönü'ndeki Gedikpaşa'da
kalıyor.
Davut Paşa'nın taş köşkü
II. Beyazıt 'ın sadrazamlarından Davut Paşa, 1498'de uçsuz
bucaksız bir arazi içine yaptırdığı ''taş köşk'' ile Davutpaşa'ya adını
veriyor. Davutpaşa Sahrası olarak bilinen bölge, II. Mahmut'un 1832'de
Asakir-i Mansure-i Muhammediye askerleri için yaptırdığı kışla ile askeri
bir kimlik kazanıyor. Sahradan kışlaya Davutpaşa günümüzde Yıldız
Teknik Üniversitesi'nin kampuslarından biri oluyor... II. Beyazıt'ın başka
bir sadrazamı, 1511'de öldürülen Atik Ali Paşa da Fatih'in Atikalipaşa
semtine adını veriyor... Fatih'in büyük mahallelerinden Kocamustafapaşa'nın
adı, II. Beyazıt'ın son sadrazamı Koca Mustafa Paşa 'dan geliyor. Paşa,
1511'de sadrazam oluyor, 1512'de II. Beyazıt ölüyor; Paşa, Yavuz Sultan
Selim 'in gözünden düşüyor ve Bursa'ya sürülüp idam ediliyor...
Cibali ile Fener arasındaki Küçükmustafapaşa ise ''daltaban'' olarak da
anılan Bozoklu Küçük Mustafa Paşa ... 17. yüzyılda yaşayan Paşa, II.
Mustafa'ya ancak dört ay sadrazamlık yapabiliyor.
Kanuni'nin Güzelce'si
Kanuni Sultan Süleyman'ın sadrazamı Ayas Mehmet Paşa , Taksim'deki Ayaspaşa'ya
adını veren kişi. 1539'da makamında eceliyle ölen Mehmet, Yeniçeri ocağından
yetişiyor.. Otogara ad olan Ferhat Paşa , Kanuni'nin şehzadesi Mehmet 'in kızı
Hümaşah 'la evlenip saraya damat oluyor. Macaristan'dan devşiriliyor; hat
sanatçısı olarak tanınıyor...
Kanuni'nin bölgenin imarıyla görevlendirdiği Anadolu ve Rumeli Beylerbeyi
Güzelce Kasım Paşa , görevinde başarılı oluyor ki onca kaptanı derya
arasında adını Kasımpaşa'ya bırakıyor...
Kanuni, Selim'den torunu Gevher ile evlendirip saraya damat olarak aldığı
Piyale Paşa 'ya da Kasımpaşa ile Okmeydanı arasındaki bölgenin imara açılmasını
buyuruyor; Piyalepaşa semti, sonradan II. Selim'in kaptanı deryası olan
Piyale Paşa'nın yaptırdığı külliye ile ortaya çıkıyor... Beşiktaş'taki
Sinanpaşa adı, Kanuni'nin sadrazamlarından Rüstem Paşa 'nın kardeşi
kaptanı derya Sinan Paşa 'dan; Eminönü'ndeki Siyavuşpaşa da II. Selim'in kızı
Fatma Sultan 'la evlenip önce saraya damat sonra da III. Murat 'a üç kez
sadrazam olan Hırvat veya Macar asıllı devşirme Siyavuş Paşa 'dan geliyor.
İlk müzeci Fethi Paşa
Üsküdar'daki Fethipaşa Korusu adını, II. Mahmut ile Abdülmecit döneminin
vali ve elçilerinden Fethi Paşa 'dan alıyor. Rodosizade Damat Fethi Ahmet Paşa
, Abdülmecit'in kız kardeşi Atiye Sultan 'la evleniyor. Tophane müşiri
iken, Aya İrini'yi eski silahların kaldırıldığı bir ambar olmaktan çıkarıp
çeşitli illerden toplattığı asar-ı atikalarla, yani arkeolojik eserlerle
donatarak müzeye dönüştürüyor.
İstanbul'da ilk müzenin temellerini atan Paşa, 1847'de de Sultanahmet
Meydanı'nda ilk arkeolojik kazıları başlatıyor.
Kadıköy'deki Hasanpaşa mahallesi, 17. yüzyılda Kızlarağası Mısırlı
Osman Ağa' nın mülkü olarak geçiyor ve herhangi bir paşanın adını taşımıyor.
1882'de II. Abdülhamit'in Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa,
burada yanan bir caminin yerine yenisini yaptırıyor. Bölge yine herhangi bir
kişinin adını taşımıyor. 1930 yılında bölgede yeni bir mahalle
kurulurken caminin kitabesindeki bahriye nazırından ''Hasanpaşa'' adı
veriliyor.
Hastanesi ve tıp fakültesi ile ünlü Cerrahpaşa'nın adı III. Mehmet 'in
sadrazamı Cerrah Mehmet Paşa 'dan geliyor. Mehmet Paşa'nın cerrahlığı ise
III. Mehmet'i şehzadeliği sırasında sünnet etmesinden. Paşa'nın sadrazamlığı
dokuz ay sürüyor ve azlediliyor. Cerrahi ya da idari bir başarısı olmamasına
karşın yaptırdığı külliye ile semte adını veriyor. Bayrampaşa'ya adını
veren Bayram Paşa , IV. Murat 'ın sadrazamlarından oluyor...
Taşlıtarla'dan G.O. Paşa'ya
Gaziosmanpaşa'ya adını veren Gazi Osman Paşa ise 1878 Rus Savaşı'nda
Ruslara esir düşmesine karşın Plevne savunması ile kahraman olan komutan.
Ancak Gazi Osman Paşa'nın Gaziosmanpaşa ile bir ilgisi bulunmuyor. Taşlıtarla
adıyla anılan bölge 20. yüzyılın ikinci yarısında gecekondularla doluyor
ve 1963'te ilçe yapılmasına karar verildiğinde Gaziosmanpaşa'nın adını
alıyor.
Heybeliada'daki Abbaspaşa, Kavalalı Mehmet Ali Paşa' nın torunu Prens
Abbas Hilmi Paşa 'dan; Beykoz'daki Abrahampaşa Korusu, II. Abdülhamit'in Şûrayı
Devlet üyesi yaptığı Ermeni asıllı diplomat Abraham Eramyan 'dan geliyor;
Abraham Paşa'nın koruyu, II. Abdülhamit'le oynadığı bir tavla partisinde
kazandığı söyleniyor.
Unkapanı'ndan Fener'e giden Abdülezelpaşa caddesinin adı Osmanlı
ordusuna 1853 Kırım Savaşı'nda nefer olarak girip 1897 Yunan Savaşı'nda paşa
olarak katılan fakat şehit düşen Abdülezel 'den geliyor.
Fatih'te 17. yüzyıl sonundan kalma külliyesi, Anadoluhisarı'nda yalısı
ve korusu olan Amcazade Hüseyin Paşa , II. Mustafa'nın sadrazamlarından Köprülü
Mehmet Paşa 'nın biraderinin oğlu oluyor.
Haydarpaşa'nın kimliği tam bilinmiyor. Ancak, Kanuni döneminde Mimar Ağa
Ocağı'nda yetişmiş ve Kanuni'ye Üsküdar'daki Kavak Sarayı'nı yapmış
Mimar Koca Haydar Paşa 'nın adı ağır basıyor.
Bir zamanlar Süreyya Paşa
Kadıköy'de bir zamanlar plajı ile ünlü Süreyyapaşa, II. Abdülhamit'in
Harbiye Nazırı Rıza Paşa 'nın oğlu Süreyya Paşa oluyor. Süreyya Paşa,
Birinci Dünya Savaşı çıkmadan askeriyeden istifa edip ticarete atılıyor.
Kurtuluş Savaşı sırasında Kadıköy'de Türk okullarına yardım toplamak
amacıyla müsamere düzenlemek istediğinde Rumlar, tek sinema Apollon'u
vermeyince Süreyya Sineması'nı kuruyor. Yine Kadıköy'de Fenerbahçe Stadı'nın
karşısındaki Zühtüpaşa mahallesine adını veren paşa ise II. Abdülhamit'in
Maliye ve Maarif Nazırı Ahmet Zühtü Paşa . 50 dönüm arazi içinde 40 odalı
bir köşk yaptırıp Kızıltoprak'a yerleşiyor. Rivayet o ki, okullar olmasa
maarifi ne güzel idare edeceğini söyleyen paşa, Zühtü Paşa.
İstanbul'un otobüs durakları, sokakları, caddeleri, mahalleleri paşa
dolu.
İstanbul paşa kaynıyor.
Çoğunun kim oldukları bilinmiyor. Kimsenin aklına da bir küçük tanıtım
tabelası hazırlamak gelmiyor.
Cumhuriyet
|
