|
Mostar küllerinden
doğdu
 Dört asırlık emanet Boşnaklar
'Eski Köprü' diyor. Mimar Sinan'ın öğrencisi Hayreddin, 1557'de inşaata başladı,
1567'de bitirdi. Yüksekliği 20 metre. 28.6 metrelik açıklığıyla 20. yüzyıla
dek Avrupa'nın açıklığı en büyük köprüsü. Kente adını verdi. Damat
adayları üstünden nehre atlayarak kararlılıklarını kanıtlıyor.
Kanuni zamanında mimar Hayreddin'in inşa ettiği Mostar Köprüsü, Türkiye
dahil 10 ülkenin verdiği destekle, tarihi kesme taşlar kullanılarak aslına
uygun bir biçimde onarıldı. Açılış günü 23 Temmuz
Kanuni Sultan Süleyman'ın Neretva Nehri üzerine yaptırdığı ve 1993'te
Hırvat topçusu tarafında yıkılıncaya dek 427 yıl ayakta kalan Mostar Köprüsü,
Türkiye'nin de aralarında bulunduğu 10 ülkenin desteğiyle onarıldı. Bir Türk
firmasının orijinaline sadık kalınarak onardığı köprü, 23 Temmuz'da Başbakan
Recep Tayyip Erdoğan'ın da aralarında bulunacağı çok sayıda Avrupalı
liderin katılacağı törenle açılacak.
Boşnakların 'Eski Köprü' diye adlandırdıkları köprünün yapımına,
Kanuni Sultan Süleyman'ın fermanıyla 1557'de başlandı. Köprüyü, Mimar
Sinan'ın öğrencisi Hayreddin inşa etti. Kemer formatındaki köprü kesme taşlarla
inşa edildi ve dokuz yılda tamamlandı. Kemerde 456 adet kesme taş kullanıldı.
İki yakasına kuleler inşa edildi. Mostar şehrine adını veren 20 metre yüksekliğindeki
köprü, 28.6 metrelik ayak açıklığıyla 20. yüzyıla kadar Avrupa'nın 'açıklığı
en büyük' köprüsü unvanını taşıdı.
UNESCO tarafından dünya mirası kabul edilen köprü, şehre adını
vermekle kalmadı, bir halkın geleneklerine de damgasını vurdu. Hırvat ve Boşnakların
yaşadığı şehrin erkeklerinin evlilik törenleri öncesinde köprüden nehre
atlayarak güç gösterisi yapması şehrin yüzyıllarca süren geleneği oldu.
İç savaşta havaya uçuruldu
Mostar Köprüsü, 1993'te Hırvat askerlerince hedef seçildi. Şehrin bir
yakasında Hırvatlar, diğer yakasında Müslüman Boşnaklar yaşıyordu. İç
savaş sürerken şehirdeki Hırvatlar ile Boşnaklar arasındaki teması
koparmak isteyen Hırvat savaşçılar, köprüyü bombalamaya başladı. 9 Kasım
1993'te Hırvat topçusunun attığı bir obüs mermisi 427 yıllık tarihi yok
etti. Kemer köprüyü oluşturan kesme taşlar Neretva Nehri'nin azgın sularında
sürüklenerek dağıldı.
Osmanlı mimarisinin en iyi örneklerinden Mostar Köprüsü'nün onarılması
projesi Dayton Anlaşması'yla gelen barışın ardından 1997'de başladı. Bir
'Köprü İnşası Koordinasyon Merkezi' oluşturuldu. İlk etapta
Macaristan'dan askeri dalgıçlar Neretva Nehri'ne saçılan kesme taşları
buldu. Ardından Dünya Bankası onarım masraflarını karşılamak için fon
oluşturdu.
Maliyet 3.7 milyon euro
Mostar Köprüsü'nün onarım projesi tamamlandıktan sonra ihaleye çıkıldı.
Kemeri 2 milyon 100 bin, kuleleri ise 1 milyon 600 bin euro'ya ihale edildi.
Toplamı 3 milyon 700 bin euro'yu (yaklaşık 6.5 trilyon lira) bulan bu rakam Türkiye,
Hollanda ve Almanya gibi 10 ülkenin bağışlarıyla tamamlandı. Projenin bir
yıl önce, Ağustos 2003'te tamamlanması gerekiyordu. Ancak Fransızlar ve İtalyanlar,
"Türk firmalar ihaleye girmesin" propagandası yaptı. Fransa hükümeti
Türkiye'de Dışişleri Bakanlığı'na başvurarak bunu resmen iletti. Ancak Dışişleri,
ilgilenen Türk inşaat şirketlerine ihalenin duyurusunu yaptı ve 'Katılabilirsiniz'
mesajı verdi.
Fransız ve İtalyanların özellikle kule inşaatlarında gösterdiği bu
direniş yüzünden proje bir yıl gecikti. İtalyan ve Fransız şirketleri ile
yarışan Türk şirketi ER-BU, Şubat 2002'de yapılan ihalenin en önemli parçası
'kemer bölümü'nü aldı. Kule inşaatlarını Bosna Hersek şirketleri üstlendi.
Mart 2002'de çalışmalar başladı. Çevre araştırıldı, köprünün temeli
güçlendirildi ve kemer inşaatı başladı. Kemer inşaatı Mayıs 2003'te başladı,
ve kilit taş Ağustos 2003'te konuldu. Kemer inşaatında 65'i Türkiye'den 100
kişi çalıştı. Kule inşaatları da 2003 baharında başlatıldı.
30 lider davet edildi
Bosna Hersek yönetimi, Mostar Köprüsü'nü 23 Temmuz'da yapılacak törenle
yeniden Mostar halkının kullanımına açıyor. Törene Başbakan Erdoğan da
katılacak. Harıl harıl açılış törenine hazırlanan Bosna Hersek yönetimi
büyük bölümü Avrupa'dan olmak üzere 30 devlet başkanını davet etti.
23 Temmuz'da yapılacak törende köprünün 11 yıl sonra sadece Mostar'ın iki
yakasını değil, Avrupa'yı da yeniden birleştireceği mesajı verilecek.
Radikal - Deniz Zeyrek |
