|
Kayakapı
yeniden yaşayacak
Kapadokya'da yılların vefasızlığı sona eriyor. Ürgüp 'teki ünlü
Kayakapı Mahallesi yeniden yaşamla buluşturulacak...
Kayakapı'nın ünü ne yazık ki sadece kültürel ve doğal ayrıcalığından
değildi. Adı gibi kayalara oyulmuş evleri, özgün mekânları ve Ürgüp
kentine çok özel peyzajını kazandıran konumuyla birlikte 'terk edilmiş' ve
'yıpranmaya, yok oluşa bırakılmış' içler acısı durumuyla da bölgeyi
seven hemen herkesin üzüntü odağıydı...
Yöre insanlarının 'ölü şehir' dedikleri bu tarih hazinesi yerleşme
alanı. Ürgüp Belediyesi'nin, Başkan Bekir Ödemiş 'in haklı bir tanımla
'yüzyılın projesi' diyerek başlattığı bir çabayla artık geleceğe
umutla bakıyor.
Dr. Cem Kınay, Dr. Yusuf Örnek, Hüsnü Sucu, Hüseyin Atmaca, Esma
Cankat, Mustafa Ün gibi kültürel mirasa duyarlı turizmcilerimizin kurdukları
'Eski Kapadokya AŞ' firmasının uygulamayı üstlendiği; 'Ürgüp-Kayakapı Kültürel
ve Doğal Çevre Koruma ve Canlandırma Projesi' nin mimarlık hizmetlerini de
Dr. Cengiz Kabaoğlu yönetimindeki uzmanların oluşturdukları 'KA.BA-Eski
Eserler Koruma ve Değerlendirme-Mimarlık Ltd.' yürütüyor...
'Dünya mirası'...
Kayakapı Mahallesi, 'Esbelli Kayası' olarak bilinen yükseltinin kuzeydoğu
yamacına kurulu eski bir yerleşim alanı. Yıllardır terk edilmiş olarak
'harabe' görünümünde bekleyen yerleşme, 1985 yılında UNESCO Dünya Mirası
Listesi'ne dahil edilmiş olan 'Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kayalık
Alanları' nın sınırları içinde yer alıyor...
267 dönümlük proje alanının 65 dönümü kentsel dokudan, 205 dönümü
ise bazı bölümleri tarımsal amaçlı olarak kullanılagelen açık
alanlardan oluşuyor. Mahalledeki 421 yapıdan 182 adedi, kaya oyma ve yığma
taş yapım teknikleri ile oluşturulmuş mekânları içeren geleneksel yapılar
olmasına rağmen sadece 8'i, 'korunması gerekli kültür varlığı' olarak
tescillenmiş. Onlar da konut değiller; bir kaya kilise, bir cami, bir hamam,
bir konut ve dört çeşmeden oluşuyorlar...
Neyse ki Kayakapı Mahallesi'nin kentsel doku alanı Nevşehir Kültür ve
Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 10.02.2001 tarih ve 1441 sayılı kararı
ile 'kentsel sit alanı' ilan edildiği için, yine de bütüncül bir koruma
var.
Mahalle kimliği
Kasım 2002'de başlanan Kayakapı Projesi'nde, kentten ve çevreden kopuk
bir 'tatil köyü' oluşturmaktansa ziyaretçilerle bir 'mahalle' ortamı oluşturarak
alanın 'Ürgüp şehri ile bütünleşmesi' hedefleniyor. Bu yönde yeniden
canlandırılarak dönüşüme uğrayacak yerleşmeye her türlü fiziki müdahalede,
'özgün görsel bütünlüğün' bozulmaması da projenin temel ilkeleri arasında...
Bütün bu hedefleri için örgütlenen proje grubunda hemen her konu için
ayrı ayrı görev yapan 'bilimsel ve teknik danışmanlar' proje müşaviri ile
birlikte çalışmaktalar... Uygulama içinse 'katılımcı bir model' yeğleniyor.
Projenin yaygın olarak benimsenmesi, resmi kurumların ve yerel halkın
ilgisinin ve katılımının sağlanması için bir 'İzleme Kurulu' oluşturulmuş.
Ayrıca yine proje boyunca etkin olacak bir "Tanıtım / Sergileme
Ofisi" de kurulmuş.
Kayakapı Projesi, özellikle tarihsel mirasın kurtarılmasında bu denli büyük
ve kentsel ölçekteki niteliğiyle de yerel yönetim ve özel sektör işbirliğine
örnek oluşturuyor.
İşte, aynı girişim tarafından yayımlanan ve çalışmaların kamuoyu
ile de paylaşılmasını hedefleyen 'Kayakapı' adlı bültenden projenin önemli
yönlerine ait bilgiler:
Anafikir 'Kapadokya'...
Tüm proje sürecine hâkim olan yaratıcı ana fikir, 'Kapadokya' dır. Bu
doğrultuda, Kapadokya araştırmalarından türeyecek ve alanın yorumlanmasıyla
geliştirilecek olan temalar, projenin gelişiminde temel alınacaktır.
Eldeki kültürel ve doğal kaynaklar olarak mevcut yapı stoku ve yakın çevresindeki
doğal alanlar, kültür ve doğa turizmi etkinliklerinin ön planda olduğu, sürdürülebilir
turizm anlayışıyla değerlendirilecektir.
Turizm ile koruma arasındaki dengeli ve karşılıklı yarar ilişkisinin önemine
inanılmaktadır; projede bu ilişkinin sağlıklı ve etkin biçimde kurulmasına,
alanın taşıma kapasitelerine saygılı kullanımlar önerilmesi
hedeflenmektedir.
Projenin temel ilkelerinden biri, yapıların bir bütün olarak yarı-harabelik
görüntüsünü, alanın kimliğinin bir parçası olarak değerlendirmek ve
koruma-onarım uygulamaları sırasında bu kimliği, alanın tarihi niteliği
ile birlikte vurgulamak; ancak aynı zamanda yaratıcı, çağdaş ve uyumlu bir
anlayışla bu mimari dokuya müdahale etmektir.
- Kayakapı Mahallesi'nin farklı deneyimlerle yeniden içinde yaşanılan
bir mekânlar bütününe dönüştürülmesi amacıyla, Planlama Safhası'nda
alana konaklamalı ve günübirlik kullanımlar getirilmiştir. Bunun yanı sıra,
doğrudan alanın kendisi, yorumlanarak 'yerli-yabancı ziyaretçilere
sunulabilecek ve sergilenebilecek kültürel bir alan' yaratılacak.
Cumhuriyet - Oktay Ekinci
|
