Nervi’nin İtalya Dışındaki Birkaç Tamamlanmış Projesinden
Biri...
Fotoğraf: Mara Herbert
George Washington Köprüsü Otobüs
Terminali - 1963
Şehir içinde otobüs yolculuğu bu kadar ikinci sınıf bir şey midir ki
Amerikalılar bir otobüs terminalini ciddiye dahi almazlar? Manhattan girişindeki
Broadway Caddesi’ni George Washington Köprüsü’ne baglayan, Pier Luigi Nervi’nin
(1891-1979) betonarmeden yapılmış şaheserine olan ilgisizlik daha başka nasıl
açıklanabilir? Yapı -bir terminal ve ona eklenen otopark alanı; Nervi’nin İtalya
dışındaki tamamlanmış birkaç projesinden biri- betonarmeden yazılmış mükemmel
şiir örneğidir, kendisinin söylediği gibi “fiziksel kanunlar ve insan duyuları
arasındaki esrarengiz ilişki”dir.
1999 yılında binanın sahibi olan New York ve New Jersey Ulaştırma Birimi
yetkilileri, park alanı üstüne yapılacak 50.000 m2’lik çoklu sinema-otopark
kompleksi planlarını açıkladı. Bu Manhattan’da kar amacı güdülerek yapılan
mimari şaheserlere bir yenisini daha eklemek anlamına geliyordu. Ancak, tabi ki
tüm bunlar 11 Eylül’den önceydi. Şu anda bu proje beklemeye alındı.
Terminal caddeden yaklaşık 10m yükseklikte beton sütunlar üzerinde yükselmiş
yatay bir yapı. Peronların batı yarısından itibaren (otobüs yoluyla George
Washington Köprüsü’ne bağlanan), ikinci bir seri sütunlar 14 üçgen çıkmayı
taşıyor. İçeriden hiç bir şekilde dikkati çekmeyen, (olağan halleriyle Yukarı
Broadway’in renksiz kesimi olarak yaklaşılan) beton mekanlar ışığı bir huni
şeklinde bekleme alanlarına yansıtıyor; sanki Escher’in bir eseri Picasso
tarafindan boyanmışçasına...
Nervi’nin yapısı George Washington Köprüsü’nün çarpı şeklindeki kirişlerinden
ilham alınarak yapılmış.Yukarıdan bakıldığında çatı, köprünün bir kulesinin sağa
sola çekiştirilmiş haline benziyor.
Daha iyi bilinen Roma’daki Plazzo Dello Sports’da olduğu gibi, Nervi yapısal
önhazırlıkdan (yaptığı kubbelerin taslağı, onun için bir kanonun iskeleti kadar
kaçınılmazdı) ve betonarme-demiri şekillendirmekten büyük haz alıyor.
Ulaştırma Bakanlığı yetkilileri, yıllarca bu yapıyla uğraştılar. Bilet satış
alanına dair yapılan yenilemeler Nervi’nin hiç de hoşlanmayacağı türdendi. Bir
terminal yetkilisi 1999’dan bu yana terminalin gelişimi için 14 milyon Dolar
harcadıklarını söyledi, terminal ise hala geliştirilmeye muhtaç bir durumda.
Şimdilik bina ilham verme gücünü kaybetmedi. Çatıyı ayakta tutan kolonlar bütün
çizikleri ve eskimiş yapısına rağmen hala ayakta. Bina Saarinen’in Kennedy
Havaalanı’ndaki TWA Terminali ile eşdeğerdedir; bu yapı da güçlendirilmesi
yapılmış bir başka betonarme örneği. Ancak Saarinen’in yapısı gibi Nervi’ninki
kutsal bir konuma sahip değil ve değeri bilinemiyor. Bütün bunlara rağmen
bulunduğu yerle alakalı da olabilir ama, New Jersey’e gitmek için bir otobüse
binmek çoğu New Yorklu’nun gözü kapalı olarak yapacağı türden birşeydir.
Arch News Now - Fred A. Bernstein - Çeviren: Alev
Özkan |