Uzmanlar: Proje
değişmeli
Dicle Nehri üzerine kurulacak Ilısu Barajı'nın, anlaşma sağlandıktan yedi yıl
sonra hizmete girmesi planlanıyor. Baraj tamamlanınca Hasankeyf tamamen sular
altında kalacak. Barajı, Avusturyalı Va Tech firması liderliğindeki bir
konsorsiyum yapacak.
Ilısu Barajı'nın suları altında kalacak olan Hasankeyf'in kültürel bir miras
olduğuna dikkat çeken uzmanlar, kurtarma için ayrılan 30 milyon avronun işe
yaramayacağını savunuyor.
Arkeoloji uzmanları, projesinde anlaşma aşamasına gelinen Ilısu Barajı'nın
suları altında kalacak Hasankeyf'i kurtarmak için DSİ'nin ayırdığı 30 milyon
avro'yu (56 trilyon lira) yeterli bulmadı. Doğayla insanın el ele oluşturduğu
bir dokunun taşınamayacağını belirten uzmanlar, projenin değiştirilmesinde
ısrarlı. Uzmanların eleştirileri şöyle:
'Projeler görecelidir'
Hasankeyf Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. Oluş Arık: Kurtarma projeleri
görecelidir. Eğer, 'Hasankeyf'te birkaç hoş parça kurtarın' diyorsanız, bu para
yeter. Ama bu sandık gibi bir şey değil.
Hasankeyf, öyle toprağın altından çıkarılıp bir başka yere taşınamaz.
Hasankeyf, doğayla insanın el ele oluşturduğu, mağaralarıyla, sokaklarıyla,
dükkânları, medreseleri, kiliseleriyle koskoca bir doku. Bunlar başka yere
kurulamayacak şeyler. Bu tür anıtsal yapılar müzeye konulamaz.
Siz, Berlin'deki gibi bir Pergamon (Bergama) Müzesi yapamazsınız. Öyle
olmayacağına göre, neyi kurtaracaksınız? Hasankeyf'i en iyi koruma ve kurtarma
yolu, su altında bırakacak projelerden vazgeçmektir. Yoksa bunun dışında, böyle
sitlerin kurtuluşu olmaz. Hasankeyf'te hiç değilse önemli bir kısmının
çıkarılması için en az 20-30 yıl çalışılması lazım.
'Umarım yapmazlar'
UNESCO Türk Milli Komitesi üyesi Prof. Dr. Coşkun Özgünel: 30 milyon avroya
neyin kurtulacağı önemli. Çünkü Hasankeyf'teki kalıntıların yüzde yüzü
taşınabilir özellikte değil. Sonra, kayalar içine oyulan mekânlar ve tarihi
köprü nasıl kurtarılacak? Mısır'da Assuan Barajı yapılırken Abu Simmel Tapınağı
taşındı. Bunu yapabilecekler mi? Sanırım Hasankeyf'i sular yutacak. Umarım
yapmazlar. AB'ye girmek isteyen bir ülke böyle bir kültürel varlığı nasıl yok
eder?
'Aptallık olur'
Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Başkanı Prof. Dr. Zeynep
Ahunbay: GAP içinde turizm odakları yapılmaya çalışılırken, en çok turist çeken
sitlerden biri olan Hasankeyf'i sular altına gömmek aptallık olur. Daha farklı
bir proje düşünülmesi gerekirken, 30 yıl önce yapılmış bir projeyi raftan
çıkarıp ihaleye girmek, bilime aykırı. Burada, UNESCO konvansiyonlarına göre
oradaki kültürel varlıklar araştırılıp proje geliştirilmeden, 'Ne çıkarsa
belgeleyelim ve suyu basalım' yaklaşımı ortaya çıkıyor.
'Zeugma'ya benzemesin'
Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Sinan
Genim: Bir şeyin kurtarılması, yalnızca para değil. Anadolu'nun binlerce yılda
oluşmuş ve bize miras bırakılmış kültürel değerleri konusunda, bu kadar
umursamazca, başkaca çözüm yolları aramaksızın, mühendislik kafasıyla 'Ben
yaparım olur' zihniyetiyle hareket etmenin sonuçları, gelecekte kültürel açıdan
çok büyük zafiyetler taşımamıza neden olacaktır. Bazı siyasetçilerin, kişilerin
ve kurumların ahlar vahlar arasında ortaya çıkıp 'Kurtaralım' diye yeri göğü
inletip, basının gündeminden düşünce unuttukları Zeugma örneğini, dilerim
Hasankeyf'le ikinci kez yaşamayız.
Radikal - İbrahim Günel |