|
Çanakkale, dünyadaki en çok kalesi
olan şehir
Çanakkale merkez ve ilçelerinde Milat’tan önce ve
sonra yapılmış 20 kale tespit edildi.
Uzmanların verdiği bilgiye göre dünyanın en önemli
şehirlerinde bile kale sayısı 10’u geçmiyor. Bu durum, ilin Çanakkale, dünyadaki
en çok kalesi olan şehir Çanakkale adını hakkıyla aldığını, adıyla
özdeşleştiğini gösteriyor. İldeki kale sayısı, “Çanakkale geçilmez” sözünü de
teyit ediyor. Çanakkale ve çevresi, tarihin bütün uygarlıkları için stratejik
bir önem taşımış. Bu yüzden Antik Çağ’da Hellespontus adını taşıyan bugünkü
Çanakkale Boğazı’nın iki yanına çok sayıda kale yapılmış. Nice emeklerle inşa
edilen bu eserler, bazen şehirlerin etrafını çeviren sur duvarları bazen de
denize ve ovaya hakim yüksek tepeler üzerinde inşa edilmiş kale ve surlar
halinde karşımıza çıkıyor. Çanakkale ve çevresindeki kaleler, genellikle
denizden gelecek saldırıları önlemek üzere inşa edilmiş. Çanakkale Onsekiz Mart
Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali
Osman Uysal, dünya genelinde savunmaya yönelik en çok kalenin Çanakkale
yöresinde olduğunu doğruluyor. Uysal’a göre birçok şehirde kale bulunuyor ama
toplamı 10’u geçmiyor. Çanakkale, dünya genelinde savunma amaçlı yapılmış
kaleler bakımından ilk ve tek olma özelliğine sahip. Bu yüzden ismiyle
özdeşleşmiş bir il. Boğazın en dar yerinde, Fatih Sultan döneminde Rumeli
yakasında Sestos dolaylarında Kilitbahir, Anadolu yakasında Abydos dolaylarında
Sultaniye (Kale–i Sultaniye) ya da Çimenlik Kalesi adıyla anılan kaleler
yapılmış. Bugünkü Çanakkale ismi Anadolu yakasındaki Çimenlik Kalesi’nden
geliyor. Çanak–çömlek işi çok ileri seviyeye ulaştığı için bu bölgeye 17.
yüzyılda Çanakkale denmeye başlamış.
Çanakkale ve Yöresinde Bulunan Kaleler ve
Özellikleri:
Kilitbahir Kalesi: Bugünkü kale 1462’de Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul
deniz yolunu kontrol altında tutmak üzere yapılmıştır. Kale Türk sanatının
özelliklerini taşımaktadır. Bigalı Kalesi: Mevcut kalenin yapımına Sultan 3.
Selim 1789–1807 devrinde başlanmış ve Sultan 2. Mahmut tarafından
tamamlanmıştır. Çimenlik Kalesi: Çanakkale Boğazı’nın en dar yerinde Anadolu
yakasında Kilitbahir Kalesi’yle birlikte Fatih Sultan Mehmet tarafından
yaptırılmıştır. Behramkale: Behramkale denize hakim bir tepe üzerinde Midilli
adasının karşısında kurulmuş, M.Ö. 4. YY ve daha eskilerden gelen bir mimari
yapısı vardır. Karabiga Kalesi: İlkçağın son dönemleri mitolojisine göre
Afrodit’in Dionysos ile olan aşkından gelen Priapus’un adını taşıdığı
sanılmaktadır. Anadolu yakasındaki en büyük kalelerden biridir. Bozcaada Kalesi:
Bozcaada kentinin iç limanını koruyan tarihçesi antik çağlara inen sonraları
Cenevizlilerce yenilenen kale, Sultan 2. Mehmet–Fatih devrinde tekrar esaslı bir
onarım geçirmiştir. Nara Kalesi: Antik Abydus kentinin hemen güneyinde bulunan
kalenin yapımına Sultan 3. Selim 1789–1807 zamanında başlamış ve Sultan 2.
Mahmut zamanında tamamlanmıştır. Seddülbahir Kalesi: Gördüğümüz yapı Sultan 4.
Mehmet’in annesi Valide Sultan tarafından 1657–1659 senelerinde inşa
ettirilmiştir. Dış kale duvarlarından, bazıları mevcuttur. Kuş Kalesi: Çanakkale
Çan karayolunda Kocaçayır vadisine hakim bir tepe üzerine kurulmuş olan bir
kaledir. Terk edilmiş olan kale savunmaya elverişli gerçek bir Akropolist
niteliğindedir. Taban Kalesi: Yenice ilçesine bağlı Taban köyü yakınlarında
bulunan kale tahribata uğramamıştır. Bizans döneminden daha öncelere inen bir
tarihe sahip olduğu gözükmektedir. Babakale:Anadolu’nun batısında en uç nokta
olan Bababurnu’ndadır. Kale Sultan 3. Ahmet döneminde 1703–1730 Vezirkaptan
Mustafa paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Gelibolu Kalesi: Kale dış surları
altı köşeli konumunda olup dik ve kesik kayalar üzerine kurulmuş 70 kulesi ve 70
büyük topu mevcuttur. Bizans imparatoru 1. Jüstinien tarafından onarılan kaleden
bugün yalnız bir burç görülmektedir.Kumkale: Anadolu yakasında Seddülbahir
kalesinin karşısında Çanakkale Boğazı’nın girişinde Ege’ye hakim bir noktada
bulunmaktadır. Çimpe Kalesi:1354 yılında Osmanlıların ele geçirdiği kalenin Roma
veya Bizans yapısı olduğu tahmin edilmektedir. Bolayır yakınlarında olup halen
kalıntıları mevcuttur. Gökçeada Kalesi: Denize hakim yüksekçe bir alan üzerine
kurulmuş olan kalenin tarihi Bizans Venedik ve Ceneviz dönemlerinden daha
eskilere gitmektedir. Gökçeada’nın tarihi tek kalıntısı olarak günümüze
gelmiştir. Çamburnu Kalesi: Eceabat ilçesi yakınında deniz geçişlerini
denetlemek ve gözetlemek üzere yapılmıştır. Bugünkü kalıntılar Sultan 2. Mahmut
döneminde 1808–1839 yıllarında inşa edilen kaledendir. Çığrıdağı Kalesi: Ezine
ilçesine bağlı Kayacık köyü yakınında denizden 500 metre yükseklikteki Çığrı
dağı tepesinde kurulmuştur. Arkaik ve Klasik çağ mimarisinin en mükemmel bir dağ
kentinde yer almaktadır. Truva Kalesi: Milattan önce 3200 yıllarında bugün
hisarlık denilen mevkide kurulmuş olan bu kale şehir antik çağların en önde
gelen kültür merkezlerinden biri olmuştur. Sapan Kalesi: Çan ilçesine bağlı
Kocayayla–Dondurma köyleri arasında eski bir Hellen kenti olan Karadağ köyünün
doğusundadır. Asartepe Kalesi:Yenice dağı üzerindeki namazgah köyü yakınında
hisarlık tepede kurulmuştur. İmparator Hadrianus emriyle M.S. 2. yüzyıl
başlarında yapıldığı düşünülmektedir.
Zaman - Muzaffer Altunay |
