Proje Müellifi
Ufuk Berberoğlu
Miray Başaran
Beril Serbes

Yardımcılar
Sevim Uyan
Tayfun Aksoy
Rıfat Yılmaz
Murat Şahin
Recep Semizoğlu

Danışmanlar
Hasan Akgül
Orkun Erdiş
Mete Öztürk
Tuğçe Onuk

Maket
Eray Berberoğlu

Likya medeniyeti üzerine yapılan bir araştırmada karşılaşılan yazı şöyle:

“Evlerimizi mezar yaptık, mezarlarımızı ev
Yıkıldı evlerimiz, yağmalandı mezarlarımız
Dağların doruğuna çıktık
Toprağın altına girdik
Suların altında kaldık, gelip buldular bizi
Bozdular birliğimizi, altüst ettiler bizi
Yakıp yıtılar yağmaladılar bizi,

Biz ki analarımızın, kadınlarımızın
Ve ölülerimizin uğruna
Biz ki onurumuz ve özgürlüğümüz uğruna
Toplu ölümleri yeğleyen bu toprağın insanları
Bir ateş bıraktık,
Hiç sönmeyen ve sönmeyecek olan…”

Böyle cümlelerin kurulabildiği, olağanüstü bir kültür altyapısına sahip bu bölgede bir yapı tasarlamak, yöre sakinlerine, yerli-yabancı gezginlere ve dünya mimarlık mirasına karşı tasarımcının kültürel ve sosyal sorumluluğunu en üst seviyeye çıkarmaktadır.

Proje alanı, Fethiye’nin gelişme bölgesinin tam merkezinde bulunmaktadır. İlçe için çok önemli olan dere ve Ölüdeniz Caddesi gibi iki ciddi aksın kesişim noktasında bulunan alan, derenin diğer tarafında bulunan ve ilçenin giriş kapısı olarak nitelendirilebilecek Fethiye Otogarı ile de görsel ve mekânsal anlamda ilişki içindedir.

Mevcut imar planında öngörülen otopark ve yol düzenlemeleri ile diğer yapısal biçimlenişlerin proje alanı ve çevresini kentsel konfor bakımından üst düzeye çıkaracağı düşünülmüş ve projenin çevre ile ilişkisini kurmakta önemli bir girdi olarak ele alınmıştır.

Proje alanı ve yakın çevresinde bulunan mevcut ekosistem dikkat çekici bulunmuş ve korunmuştur. Mimari ve mevcut yeşil doku ilişkisi kurulurken alışılageldik "geri çekilme" tavrından uzak durulmuş, mevcut ekosistemle "içiçe giren, kaynaşan, kucaklaşan" bir mimari hedeflenmiştir. Alanın batısında bulunan kuru dere yatağında kendiliğinden oluşmuş yeşil canlılık da batı cephesini zenginleştiren bir unsur olarak düşünülmüştür.

Önerilen proje, çevresinde mevcut bulunan yapı stoğunun biçimsel ve yerleşim yoğunluğu açısından aynılığına (monotonluğuna) karşı durarak, alışveriş merkezi olma mantığının getirdiği "iri"likten de kaçınmayarak hacimsel anlamda bölgeye heyecan katma iddiasını taşımaktadır. Kaya mezarlarının konumlanışı ve biçimlenişi ile koca bir dağı paha biçilmez bir sanat eseri haline dönüştürdüğü düşüncesi, projenin cephelerini "algıda bütünlüğü bozmadan" hafifletmenin bir çözümü olarak esin kaynağı olmuştur.

Projenin cephesi yarı geçirgen bir arayüzdür. Bölgenin iklimsel koşulları göz önünde bulundurularak düşünülen bu arayüz gerçekte bir "gabiyon duvar"dır. Bölgede bolca bulunan ve bin yıllardır kullanılagelen bir yapı malzemesi olan doğal taşın galvenize çelik hasır sepetler içerisine dizilmesi ile oluşturulan gabiyon duvar, geleneksel ekolojik mantığın çizgisini ikibinli yıllarda devam ettiriyor. Işık ve hava geçirmesi, geç ısınıp geç soğuması ve doğallığının cazibesi ile arkasındaki sirkülasyon ve yaşam alanına sürdürülebilir bir konfor sağlıyor. İklimlendirme ve aydınlatma giderlerini en aza indirgiyor. Giderek ekolojik sistemi bünyesinde barındıran canlı bir cepheye dönüşmesi öngörülüyor.

Bahsedilen cephenin hemen arkasında binanın etrafını dolaşan sirkülasyon ve yaşam alanı, geleneksel ve çağdaş sanatlar üzerine eğitim ve üretim yapan atölyelere, kafelerin açık alan kullanımına, düşey dolaşımı oldukça rahat bir eğimle sağlayan rampalara ve kullanıcının çeşitli ihtiyaçlarına doğrudan cevap verecek birimlere ev sahipliği yapıyor. Güneşin son derece etkin olduğu Fethiye’de kullanıcılar için serin bir gölge sağlayan alan, mevcut ağaçların ve tüm alana yayılan peyzajın duvarlardan ve çatı ışıklıklarından süzülen ışıklarla dansını sahneliyor her gün.

İç mekânda ikinci önemli unsur ise, yapının hemen hemen ortasında bulunan meydana ulaşan sokaklardır. Bölgenin ana ulaşım akslarının alan içerisinde nasıl bir yol izleyebileceği öngörülerinin ard arda sıralandığı bir düşünme sürecinin ardından varılan sonuç, cepheyi delerek, alışveriş, yeme-içme ve eğlence gibi temel işlevlerin bulunduğu kütleyi irrasyonel kırık prizmalara bölmüş, alışveriş sirkülasyonunun içerilere akacağı sokakları biçimlendirmiştir. Sokakların ve kesiştikleri yerde kendiliğinden oluşan meydanın üstü, kontrollü ışık alan, hava dolaşımına izin veren basit bir sistemle örtülüdür. İç meydanın bulunduğu hacmi dolduran ışığın, ardını hemen göstermeyen sokaklardan sızarak kullanıcıyı meydana doğru çekmesi hedeflenmiştir.

Üst kata son derece rahat rampalarla ana ulaşım sağlanmıştır. Bu rampalar işlevini yerine getirirken bir görsel zenginlik de sunacağı düşünülmüştür. Üst katta düzenlenen yeme-içme birimleri batı cephesindeki açıklıktan Fethiye kalesine doğru bakmaktadırlar. Zemin ve birinci katlar arasında oluşturulan biçimsel farklılıklarla meydana getirilen dolaşım alanları iki kat arasındaki akışkanlığı ve görsel iletişimi sağlamaktadır. Projedeki boşluklar, tüm birimlerin kendisine has cazip konumlara sahip olmasını sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

Çatı döşemesi ilerleyen yıllarda güneş enerjisi sistemleri kurulacağı öngörülerek düzenlenmiştir. Günümüzde ise güneşten enerji üretmenin teknolojik altyapısının ve yasal mevzuatının yeterli düzeyde olmaması, ilk yatırım maliyetinin yüksekliği, amorti süresinin uzunluğu gibi nedenlerden böyle bir yatırımın doğru olmayacağı anlaşılmıştır.

Bodrum kat tasarımında oldukça rasyonel bir yola gidilmiş, araçların park düzeni, sığınak ve teknik hacimler bu rasyonel mantıkla tasarlanmıştır. Mevcut ağaçlara müdahale etmeyecek şekilde düzenleme yapılmıştır.

Yapı iç mekânlarında yalın ve net bir dil tercih edilmiştir. Yapı malzemelerinin brüt olarak bırakılması projenin ana kararlarından biridir. Tesisatların açıktan gitmesi düşünülmüş, bu şekilde büyük metrajlı asma tavan kaplamalarından kaçınılmıştır. Tüm katlarda duvarların ve taşıyıcıların brüt bırakılması ile yine büyük metrajlı sıva-boya giderlerinden uzak durulmuştur. Döşeme ise şap yüzeyinin sertleştirilmesi ile tamamlanmıştır. İkinci bir kaplamaya ihtiyaç kalmamıştır. Oldukça hızlı imal edilebilen gabiyon duvarın maliyetinin ise herhangi bir alüminyum cephe kaplamasından daha ekonomik olduğu tespit edilmiştir.

Yapının aydınlatması konusunda gabiyon duvarın etkisi çok büyüktür. Gündüz güneş ışığının taşların arasından süzülerek içeri gireceği, bu ışığın gün boyu değişen yönlenişi ile iç mekânda sürekli yenilenen ışık desenleri oluşması düşünülmüştür. Gece ise iç mekândan dışarı sızan rengârenk ışıkların, içerideki canlılığı dışarı yansıtması, yapıda bir fener etkisi yaratması öngörülmektedir.

Engelli insanlar projenin her aşamasında düşünülmüştür. Yapı içinde ilerleyebilmeleri rampalar, ve tüm katlar arasında dolaşan asansörler ile sağlanmıştır. Döşemede yapılacak düzenlemeler düşünülmüş, gerekli ıslak hacim düzenlemeleri yapılmış, yeterli sayıda otopark ayrılmıştır.

Proje tasarlanırken TAKS ve KAKS değerleri sürekli göz önünde tutulmuştur.

Taban Alanı = 9989,57 m² < 10270,43 m²
Emsal = 20.529,06 m² < 20.540,86m²’dir.

Taşıyıcı sistem olarak bodrum katta betonarme, üst katlarda ise çelik konstrüksiyon tercih edilmiştir. Akslar her iki yönde 8 metre olacak şekilde tasarlanmıştır. Modüler tasarım ve çelik malzeme kullanımı projenin dönüşebilir olmasını sağlamaktadır. Çelik malzemenin geri dönüşümlü olması da tercih sebebidir.

Sonuçta alanda mevcut bulunan değerlerle kucaklaşan, yaya hareketlerine önem veren, kentsel estetiğin ön planda tutulduğu, mütevazi malzeme kullanımı ile ekonomik, sahip olduğu mekânsal kurgu ve biçimlenişi ile iddialı bir tasarım önerilmektedir.Fethiye Belediyesi Alışveriş ve Yaşam Merkezi Ulusal Mimari Proje Yarışması